Το Παρατηρητήριο Τεχνολογίας του Δημόσιου Τομέα (PSTW) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δημοσίευσε νέα έκθεση με τίτλο Analysis of the generative AI landscape in the European public sector (Ανάλυση του τοπίου της παραγωγικής ΤΝ στον ευρωπαϊκό δημόσιο τομέα). Η έκθεση παρέχει την πρώτη προοπτική, σε επίπεδο ΕΕ, σχετικά με τη διακυβέρνηση, την εφαρμογή και τις δοκιμές των τεχνολογιών παραγωγικής ΤΝ (GenAI) σε όλες τις δημόσιες διοικήσεις στην Ευρώπη.
Το PSTW, το οποίο ιδρύθηκε το 2023, παρακολουθεί ενεργά και αναλύει τη χρήση αναδυόμενων τεχνολογιών —συμπεριλαμβανομένης της ΤΝ και του blockchain— στην καινοτομία στον δημόσιο τομέα. Υπό τη διαχείριση της μονάδας «Διαλειτουργική Ευρώπη» της DIGIT και του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC), η τελευταία έκθεση του PSTW εξετάζει την αυξανόμενη δυναμική της παραγωγικής ΤΝ από τις κατευθυντήριες γραμμές και τη διακυβέρνηση έως την εφαρμογή σε επίγειο επίπεδο.
Αναδυόμενη τεχνολογία, αλλά με εναπομένουσες προκλήσεις
Τα εργαλεία παραγωγικής ΤΝ, από τα διαλογικά ρομπότ έως τα εργαλεία σύνταξης νομοθετικών κειμένων, εφαρμόζονται όλο και περισσότερο πιλοτικά στις ευρωπαϊκές διοικήσεις. Η έκθεση επισημαίνει τον τρόπο με τον οποίο η GenAI επιτρέπει στις κυβερνήσεις να παρέχουν εξατομικευμένες υπηρεσίες, να αυτοματοποιούν και να ενισχύουν τις διοικητικές διαδικασίες και να βελτιώνουν τη λήψη κυβερνητικών αποφάσεων. Ωστόσο, η μαζική χρήση τέτοιων εργαλείων παρουσιάζει προκλήσεις, όπως πρόσθετες ανθρώπινες παραλείψεις, διασφάλιση των δεδομένων των πολιτών και διάφορα ζητήματα διακυβέρνησης, δεοντολογικά και τεχνικά ζητήματα.
Η έκθεση εξετάζει 33 έγγραφα πολιτικής που σχετίζονται με τη GenAI σε 17 κράτη μέλη της ΕΕ, θεσμικά όργανα και περιφέρειες της ΕΕ και προσδιορίζει μια σαφή προτεραιότητα για τη διασφάλιση της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της ιδιωτικότητας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και για την προώθηση της καινοτομίας και της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Αυξανόμενη υιοθεσία
Η έκθεση PSTW εντόπισε 61 περιπτώσεις χρήσης GenAI από είκοσι χώρες και θεσμικά όργανα της ΕΕ, εκ των οποίων πάνω από τις μισές ήταν νέες από το 2024. Οι περισσότερες από τις περιπτώσεις χρήσης εξακολουθούν να βρίσκονται υπό πιλοτική εφαρμογή ή ανάπτυξη, επιδεικνύοντας πρώιμο αλλά αυξανόμενο ενδιαφέρον. Οι εθνικές διοικήσεις ηγούνται της υιοθέτησης, με περιπτώσεις χρήσης που καλύπτουν τις γενικές δημόσιες υπηρεσίες, τη δημόσια ασφάλεια, τον τουρισμό και τη νομοθετική στήριξη.
Συνεντεύξεις από πόλεις όπως το Ελσίνκι και το Δουβλίνο, καθώς και ιδρύματα όπως το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και η καταλανική κυβέρνηση, αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο οι δημόσιοι οργανισμοί συνεργάζονται με παρόχους τεχνολογίας, πανεπιστήμια και εσωτερικές ομάδες πληροφορικής για την από κοινού ανάπτυξη εργαλείων GenAI. Οι πιο κοινές προτεραιότητες που προέκυψαν αφορούσαν την προσαρμογή της γλώσσας, τη διαλειτουργικότητα και τη δημιουργία συμπεριληπτικής και εξηγήσιμης ΤΝ.
Εθνικά μοντέλα ψηφιακής ανεξαρτησίας
Η έκθεση εντοπίζει μια νέα τάση των εθνικών μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLMs) που δημιουργούνται και εκπαιδεύονται χρησιμοποιώντας τοπικά δεδομένα και διαδικασίες οικοδόμησης σε τοπικές γλώσσες. Χώρες όπως η Βουλγαρία (BgGPT), η Σουηδία (GPT-SW3), η Φινλανδία (FinGPT) και οι Κάτω Χώρες (GPT-NL) δημιουργούν εθνικά LLM που επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να ενισχύσουν την ψηφιακή ανεξαρτησία, να διαφυλάξουν τις γλώσσες πολιτιστικής κληρονομιάς και να μειώσουν την εξάρτηση από διεθνείς παρόχους.
Αυτά τα εθνικά μοντέλα είναι δημόσια αγαθά που καθιστούν τις διοικήσεις, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις πιο αυτάρκεις με τοπικά εφαρμόσιμα και αξιόπιστα εργαλεία GenAI.
Στήριξη της πολιτικής της ΕΕ και μελλοντικές εξελίξεις
Η έκθεση συνδέει τις εξελίξεις αυτές με την ευρύτερη ψηφιακή στρατηγική της ΕΕ. Εξετάζει το κανονιστικό πλαίσιο της πράξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ΤΝ, καθώς και πρόσφατες πρωτοβουλίες, όπως η δέσμη μέτρων για την καινοτομία στον τομέα της ΤΝ και η πρωτοβουλία GenAI4EU, οι οποίες αποσκοπούν στη στήριξη της καινοτομίας στις δημόσιες υπηρεσίες και στη βιομηχανία.
Ουσιαστικά, προσφέρει έναν δομημένο τρόπο ώστε τα κράτη μέλη και άλλοι ερευνητές να συνεχίσουν τη χαρτογράφηση των πολιτικών και των πρακτικών της Γενετικής Τεχνητής Νοημοσύνης και διασφαλίζει την υποστήριξη της επαναχρησιμοποίησης και της συνεργασίας μέσω της δικτυακής πύλης της διαλειτουργικής Ευρώπης, ενθαρρύνοντας έτσι τις διοικήσεις να μαθαίνουν η μία από την άλλη.
Tο 2025, η Ευρώπη κάνει αποφασιστικά βήματα στην υιοθέτηση και υποστήριξη των Ψηφιακών Δημόσιων Αγαθών (Digital Public Goods – DPGs) – τεχνολογίες δημόσιου συμφέροντος που είναι ανοικτά αδειοδοτημένες, προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και είναι σχεδιασμένες για επαναχρησιμοποίηση.
Τι είναι τα Ψηφιακά Δημόσια Αγαθά;
Σύμφωνα με τη Συμμαχία για τα Ψηφιακά Δημόσια Αγαθά (DPGA), μια πολυμερή πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, DPGs ορίζονται ως «λογισμικό ανοικτού κώδικα, ανοικτά πρότυπα, ανοικτά δεδομένα, ανοικτά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και συλλογές ανοικτού περιεχομένου που συμμορφώνονται με τους νόμους περί απορρήτου και τις βέλτιστες πρακτικές, δεν προκαλούν βλάβη και συμβάλλουν στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs)».
Η DPGA διατηρεί το DPG Standard και ένα μητρώο επαληθευμένων DPGs, παρέχοντας ένα πλαίσιο αξιοπιστίας για κυβερνήσεις και οργανισμούς που επιθυμούν να τα υιοθετήσουν.
Αν και η έννοια των DPGs έχει κυρίως αξιοποιηθεί στην αναπτυξιακή βοήθεια και τον Παγκόσμιο Νότο, πλέον βλέπουμε σημαντική στροφή και ενδιαφέρον στην Ευρώπη, καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Γιατί αυξάνεται η υιοθέτηση των DPGs στην Ευρώπη;
Η αύξηση της δραστηριότητας γύρω από τα DPGs συνδέεται με την ανάγκη για συμμετοχικές, ανοιχτές και διαφανείς ψηφιακές υποδομές. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και κοινότητες πολιτών αρχίζουν να βλέπουν τα DPGs ως θεμέλια της νέας ψηφιακής διακυβέρνησης.
Νέες Περιπτώσεις Χρήσης των DPGs στον Δημόσιο Τομέα
Η πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη είναι η σταδιακή μετατροπή της Ευρώπης από «καταναλωτή» DPGs σε «παραγωγό» και «διαχειριστή». Τέσσερα πρόσφατα παραδείγματα καταδεικνύουν αυτή τη μεταστροφή.
1. MultiPOD και Decidim: Η Συμμετοχική Δημοκρατία σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο
Το έργο MultiPOD, υπό την ηγεσία της ομάδας του Decidim – πλατφόρμας συμμετοχικής δημοκρατίας ανοιχτού κώδικα από τη Βαρκελώνη – στοχεύει στη δημιουργία ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Χώρου για τη Δημόσια Διαβούλευση.
Ο στόχος είναι να συνδεθούν τοπικές, εθνικές και ευρωπαϊκές συμμετοχικές διαδικασίες μέσω διαφανούς και διαλειτουργικής ψηφιακής υποδομής. Η αξία του MultiPOD έγκειται στο ότι αποτελεί μοντέλο για έναν “δικτυωμένο αλλά ομοσπονδιακό” τρόπο λήψης αποφάσεων, βασισμένο στην ανοιχτότητα και τη συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων και ερευνητικών ιδρυμάτων.
2. OpenFisca Association: Προτυποποίηση και Βιωσιμότητα στα Κοινωνικά Δεδομένα
Το OpenFisca είναι μια μηχανή μικροπροσομοίωσης φορολογικών και κοινωνικών πολιτικών, που αναπτύχθηκε αρχικά από τη γαλλική κυβέρνηση. Το 2024, ιδρύθηκε η OpenFisca Association, η οποία παρέχει επίσημη διακυβέρνηση και επιτρέπει την επεκτασιμότητα και τη συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η θεσμοθέτηση του έργου ενισχύει την εμπιστοσύνη δημόσιων φορέων και ερευνητών, επιτρέποντας την υιοθέτηση σε μεγάλη κλίμακα. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μετάβασης ενός DPG από προσωρινό έργο σε θεσμοποιημένο κοινό ψηφιακό αγαθό.
3. Open Data Editor 1.4.0: Διαφάνεια μέσω Εργαλείων
Το Open Knowledge Foundation παρουσίασε την έκδοση 1.4.0 του Open Data Editor – ενός εργαλείου επεξεργασίας και καθαρισμού ανοιχτών δεδομένων. Αν και δεν έχει επίσημα εγγραφεί ως DPG, το εργαλείο αυτό έχει δοκιμαστεί ήδη σε φορείς όπως ο Observatoire des armements στη Γαλλία και ο Δήμος Ζάγκρεμπ στην Κροατία, αποδεικνύοντας την αξία του ως λειτουργικό δημόσιο αγαθό.
Ιδιαίτερα σημαντικό για μικρούς δήμους και δημόσιες υπηρεσίες με περιορισμένους πόρους, το εργαλείο διευκολύνει τη δημιουργία υψηλής ποιότητας dataset – ενισχύοντας τη λογοδοσία και την αξιοπιστία των δημόσιων πληροφοριών.
4. Civic Assistant από το Consul Democracy: AI με Αξίες
Η Consul Democracy Foundation αναπτύσσει έναν νέο Civic Assistant – έναν βοηθό τεχνητής νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα, βασισμένο σε LLMs, σχεδιασμένο ειδικά για πλατφόρμες δημόσιας διαβούλευσης.
Αντί για εμπορικές λύσεις με αδιαφανείς μηχανισμούς, ο Civic Assistant ενσωματώνει τις αρχές της διαφάνειας, της επεξηγησιμότητας και της συμμετοχικότητας. Το έργο (2025–2027) υποστηρίζεται από φορείς όπως ο Danes je nov dan (Σλοβενία), το COSLA (Σκωτία) και η Mehr Demokratie (Γερμανία).
Ευρωπαϊκές Αξίες και DPGs: Μια Στρατηγική Σύγκλιση
Η Ευρώπη δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον για τα DPGs, καθώς αυτά συμβαδίζουν με τις βασικές της αξίες: σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, προστασία δεδομένων και τεχνολογίες δημόσιου συμφέροντος. Το Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) εναρμονίζεται απόλυτα με το DPG Standard, διευκολύνοντας έτσι την υιοθέτηση από κυβερνητικούς φορείς.
Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει τη διεθνή συνεργασία σε θέματα ψηφιακής υποδομής, χρηματοδοτώντας DPG έργα σε αναπτυσσόμενες χώρες και προωθώντας την πολυμερή συνεργασία.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, σε αντίθεση με κεντρικοποιημένα μοντέλα όπως αυτά της Ινδίας ή της Εσθονίας, η ευρωπαϊκή προσέγγιση στα DPGs παραμένει κατανεμημένη και πολιτικά προσανατολισμένη – βασισμένη σε θεσμικές συνεργασίες και αποκεντρωμένη καινοτομία.
Συμπεράσματα: Ποιος είναι ο ρόλος της Ευρώπης στα Παγκόσμια DPGs;
Όλα τα παραπάνω έργα δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν είναι απλώς παρατηρητής, αλλά αναδύεται ως βασικός παίχτης στο παγκόσμιο οικοσύστημα των DPGs. Μέσω της ευθυγράμμισης πολιτικής βούλησης, θεσμικής ικανότητας και ψηφιακών αξιών, η ήπειρος μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος των ψηφιακών κοινών.
Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν θα υιοθετηθούν τα DPGs στην Ευρώπη, αλλά πώς θα διασφαλιστεί η βιωσιμότητα, η κλιμάκωση και η ενσωμάτωσή τους στις δημόσιες ψηφιακές υπηρεσίες με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.
Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και, ειδικότερα, των θεμελιωδών μοντέλων (foundation models) έχει αποτελέσει την αιχμή του δόρατος για την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία της τελευταίας δεκαετίας. Αν και το ανοιχτό λογισμικό έχει αποδείξει την αξία του ως ένα επιτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης και συνεργασίας, το αντίστοιχο πλαίσιο στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης παραμένει ατελές. Το Marin συστήνεται ως απάντηση σε αυτό το έλλειμμα διαφάνειας: ένα πλήρως ανοικτό εργαστήριο όπου η ανάπτυξη μοντέλων είναι επαναλήψιμη, κοινοτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη από την πρώτη ημέρα. Στόχος του είναι όχι μόνο να προάγει την επιστημονική έρευνα αλλά και να καταστήσει την κατασκευή μοντέλων AI μια συλλογική διαδικασία.
Το Κενό στην Ανοιχτή Τεχνητή Νοημοσύνη
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί με μοντέλα όπως τα Llama, DeepSeek, Gemma, τα οποία διατίθενται με ανοικτά βάρη (open weights), σπανίως συνοδεύονται από τον πλήρη κώδικα και τις συνταγές δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπαίδευσή τους. Αυτό σημαίνει πως δεν πληρούν τις προδιαγραφές του πραγματικού ανοιχτού κώδικα. Ερευνητικές ομάδες όπως οι Eleuther AI, AI2, Hugging Face, BigScience, BigCode, Together AI έχουν κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, δημοσιεύοντας τόσο τους κώδικες όσο και τα δεδομένα, επιτρέποντας την αναπαραγωγή και τη μετεξέλιξη των μοντέλων τους.
Το Marin προχωρά ένα βήμα παραπέρα, εισάγοντας μία υποδομή και μεθοδολογία που επιτρέπει την πλήρη διαφάνεια και τη συλλογική συμμετοχή στην έρευνα και ανάπτυξη των θεμελιωδών μοντέλων.
Marin: Μία Νέα Μορφή Ανοιχτού Εργαστηρίου
Το Marin λειτουργεί ως ένα “ανοικτό εργαστήριο” (open lab) όπου κάθε πτυχή της έρευνας και της ανάπτυξης είναι δημόσια και τεκμηριωμένη από την αρχή. Αξιοποιεί το GitHub όχι μόνο ως αποθετήριο κώδικα, αλλά ως το κεντρικό μέσο οργάνωσης και τεκμηρίωσης των πειραμάτων. Κάθε πείραμα ορίζεται και παρακολουθείται μέσω GitHub issues, τα οποία λειτουργούν ως προκαταρτικές δηλώσεις υποθέσεων και στόχων (mini-preregistration).
Η διαδικασία είναι η εξής:
Υποβολή πειράματος: Ένας ερευνητής υποβάλλει pull request (PR) με τον απαραίτητο κώδικα.
Αξιολόγηση: Ο PR αξιολογείται δημόσια, με δυνατότητα σχολιασμού και διαλόγου από την κοινότητα.
Εκτέλεση: Εφόσον εγκριθεί, το πείραμα εκτελείται δημόσια και τα αποτελέσματα τεκμηριώνονται σε πραγματικό χρόνο.
Αναλύσεις: Τα ευρήματα και η ανάλυση ενσωματώνονται στο αρχικό issue.
Με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζεται η αναπαραγωγιμότητα, η επιστημονική διαφάνεια και η αποδοχή της αποτυχίας ως φυσικό μέρος της ερευνητικής διαδικασίας.
Πειράματα και Μοντέλα
Η υποδομή του Marin αξιοποιείται σε δύο βασικούς άξονες πειραμάτων:
Ελεγχόμενα Πειράματα Μικρής Κλίμακας: Αφορούν την απομόνωση και μελέτη μεμονωμένων παραμέτρων όπως οι αρχιτεκτονικές, οι βελτιστοποιητές, οι ταξινομητές ποιότητας και οι μέθοδοι κανονικοποίησης. Αυτού του τύπου τα πειράματα θυμίζουν την παιδαγωγική προσέγγιση του μαθήματος CS336 του Stanford, με στόχο την εις βάθος κατανόηση κάθε τμήματος της αλυσίδας της μοντελοποίησης. (Δείτε ένα ελεγχόμενο πείραμα εδώ: Controlled experiment example)
YOLO Εκτελέσεις (You Only Launch Once): Μεγάλες εκπαιδεύσεις που οδηγούν στην κατασκευή ανταγωνιστικών μοντέλων. Κατά τη διάρκεια αυτών, καταγράφηκαν προβλήματα, ανακαλύφθηκαν νέα ευρήματα και έγιναν αναθεωρήσεις. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Marin 8B Base, το οποίο εκπαιδεύτηκε με αρχιτεκτονική τύπου LLaMA και ξεπέρασε το LLaMA 3.1 8B Base σε 14 από τις 19 βασικές αξιολογήσεις.
Η έκδοση Marin 8B Instruct, που προήλθε από επιπλέον επιβλεπόμενη εκπαίδευση (~5B tokens), ξεπέρασε το OLMo 2 σε standard αξιολογήσεις για instruct models, παρότι υπολείπεται ακόμη του LLaMA 3.1 Tulu, κυρίως λόγω απουσίας RLHF.
Speedrun: Ο Αγώνας Ταχύτητας για Ερευνητές AI
Για να ενισχύσει τη συνεισφορά της κοινότητας, το Marin υιοθετεί τον μηχανισμό των speedruns, εμπνευσμένο από αντίστοιχα εγχειρήματα όπως το nanogpt speedrun. Οι συμμετέχοντες καλούνται να επιτύχουν προκαθορισμένα benchmarks με τον αποδοτικότερο τρόπο, ενθαρρύνοντας την καινοτομία σε επίπεδο αρχιτεκτονικής, εκπαίδευσης και επεξεργασίας δεδομένων.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην κλιμακωτή αξιολόγηση: τα πειράματα εκτελούνται σε διαφορετικά επίπεδα υπολογιστικών πόρων, με σκοπό την εξαγωγή scaling laws. Έτσι, προκρίνεται η μεθοδολογική αξιολόγηση της απόδοσης και όχι η επίδοση σε απομονωμένη κλίμακα.
Datashop: Για τους Ειδικούς του Τομέα
Το Datashop αποτελεί μία καινοτόμο προσθήκη για την ενίσχυση των επιδόσεων των μοντέλων σε εξειδικευμένα πεδία. Ειδικοί από διάφορους επιστημονικούς χώρους μπορούν να συμβάλουν με την επιμέλεια δεδομένων που καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες ή ελλείψεις των μοντέλων.
Η διαδικασία περιλαμβάνει:
Ορισμό παραμέτρων (prompt) για την αναζήτηση κατάλληλων δεδομένων.
Χρήση LLMs για την ταξινόμηση εγγράφων βάσει των κριτηρίων.
Εκπαίδευση ενός απλού ταξινομητή (π.χ., γραμμικού ή BERT).
Επιλογή δεδομένων για fine-tuning ή αξιολόγηση κατά το midtraining.
Με τον τρόπο αυτό, ειδικοί χωρίς βαθιές τεχνικές γνώσεις μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην προσαρμογή των μοντέλων σε επιμέρους επιστημονικούς ή τεχνικούς τομείς.
Συμπεράσματα και Προοπτικές
Το Marin δεν είναι απλώς μία νέα πλατφόρμα ανοιχτής έρευνας. Αντιπροσωπεύει μια βαθιά αλλαγή στην αντίληψη για το πώς πρέπει να υλοποιείται η έρευνα στην τεχνητή νοημοσύνη: με διαφάνεια, συλλογικότητα, επαναληψιμότητα και ανοικτό πειραματισμό.
Η πορεία δεν είναι εύκολη: η εκπαίδευση θεμελιωδών μοντέλων απαιτεί τεράστιους πόρους και η οικοδόμηση κοινότητας είναι απαιτητική. Όμως, η ιστορία του ανοιχτού διαδικτύου και του ανοιχτού λογισμικού αποδεικνύει πως τέτοιες προσπάθειες, όσο φιλόδοξες κι αν φαίνονται, μπορούν να αλλάξουν το τοπίο της τεχνολογίας και της γνώσης.
Το Marin ανοίγει νέους δρόμους για την επιστημονική έρευνα και την τεχνολογική εξέλιξη. Στοχεύει να επεκτείνει τη λειτουργικότητα του μοντέλου με υποστήριξη για πολυτροπικότητα, πολύγλωσση κατανόηση, μακροσκελείς συμφραζόμενες και προηγμένες τεχνικές ενίσχυσης με ανθρώπινη ανατροφοδότηση (RLHF).
Η κρυπτογράφηση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θεμέλιους λίθους για την ασφάλεια και την προστασία της ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο. Ωστόσο, σε μια εποχή όπου η κυβερνοεγκληματικότητα αυξάνεται και η κρατική επιτήρηση επεκτείνεται, η κρυπτογράφηση έχει μετατραπεί σε πεδίο έντονων πολιτικών και νομικών συγκρούσεων. Πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να επιβάλουν μέτρα που θα επιτρέπουν την «ειδική πρόσβαση» στις κρυπτογραφημένες επικοινωνίες — στην ουσία δημιουργώντας “πίσω πόρτες”. Αυτή η πρακτική, αν και προωθείται ως αναγκαία για λόγους δημόσιας ασφάλειας, θέτει σε κίνδυνο θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατικές αρχές και την ίδια την ασφάλεια του κυβερνοχώρου.
1. Η ισχυρή κρυπτογράφηση είναι απαραίτητη για την ασφάλεια του διαδικτύου
Ο μύθος ότι μια «πίσω πόρτα» για τις διωκτικές αρχές δεν επηρεάζει την ασφάλεια είναι τεχνικά και λογικά εσφαλμένος. Η κρυπτογράφηση λειτουργεί με μαθηματικές αρχές: είναι είτε ισχυρή είτε σπασμένη. Η δημιουργία μιας πίσω πόρτας ισοδυναμεί με ενσωμάτωση αδυναμίας στο σύστημα, που μπορεί να αξιοποιηθεί από οποιονδήποτε, όχι μόνο από «καλοπροαίρετες» αρχές.
2. Η ειδική πρόσβαση απειλεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία
Η ιδιωτικότητα δεν είναι πολυτέλεια αλλά προϋπόθεση για την ελευθερία της έκφρασης, την ελεύθερη σκέψη και την ασφαλή επικοινωνία. Δημοσιογράφοι, δικηγόροι, ακτιβιστές και ευάλωτες ομάδες βασίζονται στην προστασία που προσφέρει η κρυπτογράφηση. Όταν αυτή η προστασία υπονομεύεται, απειλούνται οι ζωές και η δημοκρατία.
3. Η ασφάλεια και η ιδιωτικότητα ενισχύουν η μία την άλλη
Η ιδέα ότι πρέπει να θυσιάσουμε την ιδιωτικότητα για να αποκτήσουμε ασφάλεια είναι ένας ψευδής διχασμός. Η ισχυρή κρυπτογράφηση μειώνει τις παραβιάσεις δεδομένων και τις κυβερνοεπιθέσεις, προστατεύοντας τόσο τους πολίτες όσο και τα κράτη. Επομένως, το δίλημμα δεν είναι «ασφάλεια ή ιδιωτικότητα», αλλά «ασφάλεια μέσω ιδιωτικότητας».
4. Οι αρχές δεν βρίσκονται σε «σκοτεινή εποχή» επιτήρησης
Το επιχείρημα ότι η κρυπτογράφηση οδηγεί σε αδυναμία επιβολής του νόμου (το λεγόμενο “going dark”) δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόσος όγκος ψηφιακών δεδομένων στη διάθεση των αρχών. Μεταδεδομένα, τοποθεσίες, επαφές, και η διαδικτυακή συμπεριφορά μπορούν να συγκροτήσουν πλήρη προφίλ χρηστών — ακόμα και με κρυπτογραφημένο περιεχόμενο.
5. Η αποδυνάμωση της κρυπτογράφησης δεν σταματά την εγκληματικότητα
Οι εγκληματίες θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν άλλες μορφές κρυπτογράφησης ή θα δημιουργήσουν δικές τους πλατφόρμες. Το μόνο που θα καταφέρει η επιβολή πίσω πορτών είναι να στερήσει από τον γενικό πληθυσμό το δικαίωμα στην ασφαλή επικοινωνία. Και όπως δείχνουν οι έρευνες, η αύξηση της επιτήρησης δεν οδηγεί απαραίτητα σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
6. Η κρυπτογράφηση ενισχύει την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο
Παρόλο που ορισμένοι επικαλούνται την ανάγκη καταπολέμησης του παιδικού σεξουαλικού υλικού ως λόγο υπονόμευσης της κρυπτογράφησης, αυτό θα είχε τα αντίθετα αποτελέσματα. Οι δράστες θα μεταβούν σε πιο μυστικές πλατφόρμες. Αντιθέτως, η ισχυρή κρυπτογράφηση διασφαλίζει την ασφάλεια των παιδιών προσφέροντάς τους ασφαλείς, επαληθεύσιμους τρόπους επικοινωνίας, χωρίς τον φόβο παρακολούθησης ή εκμετάλλευσης.
7. Η “ιχνηλασιμότητα” είναι απειλή για την ιδιωτικότητα και την ελευθερία έκφρασης
Η απαίτηση για ιχνηλασιμότητα, δηλαδή την υποχρεωτική καταγραφή της προέλευσης κάθε μηνύματος, καταστρέφει τη λογική της από άκρο σε άκρο κρυπτογράφησης. Επιπλέον, ενισχύει την αυτολογοκρισία, καθώς οι χρήστες γνωρίζουν πως ενδέχεται να τιμωρηθούν όχι για το περιεχόμενο που δημιούργησαν, αλλά επειδή το διέδωσαν.
8. Η κρυπτογράφηση προστατεύει την εθνική ασφάλεια
Η ασφάλεια της κυβέρνησης, των υποδομών και των πολιτών εξαρτάται από την ασφάλεια των ψηφιακών συστημάτων. Οι επιθέσεις κατά δημοσίων προσώπων, κρίσιμων υποδομών και κρατικών υπηρεσιών δείχνουν ότι η κρυπτογράφηση δεν είναι εμπόδιο, αλλά ασπίδα προστασίας έναντι κυβερνοεπιθέσεων.
9. Η κρυπτογράφηση ενισχύει την εμπιστοσύνη και την οικονομία
Ολόκληρη η ψηφιακή οικονομία — από τις τραπεζικές συναλλαγές μέχρι το ηλεκτρονικό εμπόριο — βασίζεται στην κρυπτογράφηση. Η υπονόμευσή της οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης των καταναλωτών, αποεπένδυση, απώλεια θέσεων εργασίας και αύξηση του κόστους από επιθέσεις και παραβιάσεις δεδομένων.
10. Οι αρχές δεν χρειάζεται να “σπάσουν” την κρυπτογράφηση για να επιτελέσουν το έργο τους
Η επιβολή του νόμου έχει ήδη στη διάθεσή της τεράστιο όγκο στοιχείων από μεταδεδομένα, αντίγραφα ασφαλείας, φυσικά στοιχεία και μαρτυρίες. Το να δημιουργούνται κενά ασφαλείας για να εξυπηρετηθούν λίγες περιπτώσεις, είναι δυσανάλογο και αντίθετο με τις δημοκρατικές αρχές.
Συμπέρασμα
Η κρυπτογράφηση δεν είναι πρόβλημα — είναι λύση. Είναι ένα από τα λίγα μέσα που έχουμε για να προστατεύσουμε την ιδιωτικότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία της έκφρασης και την ασφάλεια στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον. Η ιδέα της επιβολής πίσω πορτών ή της εξασθένισης της κρυπτογράφησης για λόγους ασφάλειας, ακόμα κι αν προβάλλεται ως λογική, είναι τεχνικά αβάσιμη και πολιτικά επικίνδυνη.
Αντί να αποδυναμώνουμε την κρυπτογράφηση, πρέπει να την ενισχύσουμε. Τα κράτη οφείλουν να επενδύσουν σε πολιτικές που προάγουν την κυβερνοασφάλεια, να διασφαλίζουν το κράτος δικαίου και να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οτιδήποτε λιγότερο είναι ένας δρόμος προς λιγότερη ασφάλεια, λιγότερη ελευθερία και λιγότερη δημοκρατία.
Καθώς τα αεροπορικά ταξίδια αυξάνονται και οι περιβαλλοντικοί στόχοι γίνονται αυστηρότεροι, ο τομέας των αερομεταφορών της Ευρώπης αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις και προσδοκίες. Από τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης της κυκλοφορίας έως τη μείωση των εκπομπών, τα ανοιχτά δεδομένα διαδραματίζουν ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός ασφαλέστερου, πιο πράσινου και αποτελεσματικότερου μέλλοντος για τον ευρωπαϊκό ... Read more
Πέραν της επετειακής διάστασης, η συνάντηση αποτέλεσε γόνιμο εφαλτήριο προβληματισμού και ανταλλαγής απόψεων σχετικά με τη σύγχρονη σημασία του ελεύθερου λογισμικού και τις μελλοντικές προκλήσεις. Σήμερα, που η τεχνολογία καθορίζει όλο και περισσότερο πτυχές της καθημερινότητάς μας, η ψηφιακή ανεξαρτησία αναδεικνύεται όχι απλώς ως επιλογή, αλλά ως θεμελιώδης προϋπόθεση για τη διατήρηση μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Το Όραμα του FSF: Η Ελευθερία στον Ψηφιακό Κόσμο Η Miriam Bastian, Program Manager του Free Software Foundation, ήταν η πρώτη ομιλήτρια, φέρνοντας το μήνυμα των ιδρυτικών αρχών του οργανισμού. Ανέδειξε τις τέσσερις ελευθερίες – χρήση, μελέτη, διανομή και τροποποίηση του λογισμικού – όχι ως απλές τεχνικές παραμέτρους, αλλά ως ένα ευρύτερο ηθικό και πολιτικό πλαίσιο που κατοχυρώνει το δικαίωμα του κάθε ατόμου να έχει τον πλήρη έλεγχο των εργαλείων του. Η κα Bastian υπογράμμισε την κρισιμότητα της συλλογικής δράσης και της συνεργασίας για την ανάπτυξη ενός ελεύθερου και βιώσιμου τεχνολογικού οικοσυστήματος, υπενθυμίζοντας ότι το FSF λειτουργεί ως ένας βασικός πυλώνας ενός παγκόσμιου κινήματος αφιερωμένου στην ελευθερία στον ψηφιακό χώρο.
Οι Ελληνικές Κοινότητες στο Προσκήνιο: Δράσεις και Μονοπάτια Ελευθερίας Η σκυτάλη των ομιλιών πέρασε στην Ελληνική Ένωση Φίλων Ελεύθερου Λογισμικού (GreekLUG), όπου ο Σάββας Αδαμτζίλογλου και ο Μιχάλης Ζήσης παρουσίασαν το πλούσιο έργο του συλλόγου. Μίλησαν για την διαχρονική συμβολή τους στην προώθηση του ελεύθερου λογισμικού στη Βόρεια Ελλάδα και όχι μόνο. Ειδική αναφορά έγινε σε πρακτικές εφαρμογές, παρουσιάζοντας εναλλακτικές επιλογές και παραδείγματα χρήσης του ελεύθερου λογισμικού στην καθημερινή ζωή, δίνοντας έμφαση στην αυτονομία που προσφέρει στους χρήστες.
Ο Νίκος Παραφέστας από την κοινότητα του LibrePlanet Greece συνέχισε παρουσιάζοντας ένα ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο: τη «Σκάλα της Ελευθερίας» (Freedom Ladder). Πρόκειται για μια μεθοδική προσέγγιση που στοχεύει στην καθοδήγηση χρηστών και οργανισμών προς μια σταδιακή μετάβαση από ιδιόκτητες σε ελεύθερες εφαρμογές. Η πρωτοβουλία αυτή αποδεικνύει ότι η υιοθέτηση του ελεύθερου λογισμικού είναι προσβάσιμη σε όλους, ανεξαρτήτως τεχνικής εξειδίκευσης.
Ένα ακόμα καίριο ζήτημα που τέθηκε ήταν αυτό των ελεύθερων αδειών λογισμικού, με τον Πάνο Αλευρόπουλο να αναλύει τη νομική και πρακτική τους διάσταση. Εξηγήθηκε πώς οι άδειες αυτές διασφαλίζουν τις ελευθερίες του χρήστη και αποτελούν τον βασικό μηχανισμό για την ανοιχτή και συλλογική ανάπτυξη του κώδικα.
Ο άξονας όλων των συζητήσεων υπήρξε η άρρηκτη σύνδεση του ελεύθερου λογισμικού με την ψηφιακή ανεξαρτησία. Υπογραμμίστηκε με έμφαση ότι η δυνατότητα του χρήστη να έχει τον πλήρη έλεγχο του κώδικα, των προσωπικών του δεδομένων και της ροής της πληροφορίας συνιστά ακρογωνιαίο λίθο για κάθε σύγχρονη δημοκρατία.
Η έννοια της ψηφιακής ανεξαρτησίας εκτείνεται πέρα από το αμιγώς τεχνικό πεδίο, περιλαμβάνοντας:
την αναγκαία κατοχύρωση του ελέγχου των προσωπικών δεδομένων, τα οποία συχνά αξιοποιούνται και εμπορεύονται χωρίς τη ρητή συγκατάθεση των χρηστών·
την απεξάρτηση κρατών και δημοσίων φορέων από τεχνολογικά μονοπώλια και γεωπολιτικές εξαρτήσεις·
καθώς και την ενίσχυση της διαφάνειας, της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης που προάγει ο ανοιχτός κώδικας.
Η ζωντανή αυτή συνάντηση δεν προσέλκυσε μόνο ειδικούς του χώρου, αλλά και ένα ποικίλο κοινό, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Αριστοτέλειο, καθώς και απλών πολιτών. Οι προβληματισμοί που αναπτύχθηκαν αφορούσαν καίρια ζητήματα:
Πώς μπορεί το ελεύθερο λογισμικό να ενσωματωθεί συστηματικά στην υποχρεωτική εκπαίδευση;
Ποιος είναι ο ρόλος των δημόσιων φορέων στην απόκτηση της απαραίτητης τεχνογνωσίας για τη μετάβαση σε ανοιχτά πρότυπα;
Και τέλος, πώς το κράτος μπορεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην προώθηση πολιτικών ψηφιακής ανεξαρτησίας;
Το κοινό συμπέρασμα ήταν ξεκάθαρο: Η πορεία προς την ψηφιακή ανεξαρτησία μπορεί να είναι πρόκληση, αλλά αποτελεί αδιαπραγμάτευτη ανάγκη. Απαιτείται συντονισμένη συλλογική δράση, τεκμηριωμένες πολιτικές αποφάσεις και συνεπείς επενδύσεις στην εκπαίδευση.
Η συγκεκριμένη επετειακή εκδήλωση δεν ήταν μία απλή αναδρομή. Λειτούργησε ως ένας οδικός χάρτης για το μέλλον. Σε έναν κόσμο όπου ο συγκεντρωτισμός εξουσίας στα δεδομένα, η έλλειψη διαφάνειας και η τεχνολογική εξάρτηση αποτελούν αυξανόμενες απειλές, το ελεύθερο λογισμικό παραμένει το πιο δυναμικό μέσο για τη χειραφέτηση των χρηστών, την ενδυνάμωση των κοινοτήτων και την εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών.
Σαράντα χρόνια μετά τη θεμελίωσή του, το FSF εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης. Και η ελληνική κοινότητα –με τις δραστήριες κοινότητες της Θεσσαλονίκης να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή– αποδεικνύει καθημερινά ότι η ιδέα του Ελεύθερου Λογισμικού όχι απλώς διατηρεί την επικαιρότητά της, αλλά αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη.
Στον ψηφιακό κόσμο του 21ου αιώνα, η έννοια των Ψηφιακών Δημοσίων Αγαθών (DPGs) εξελίσσεται συνεχώς, και η ενσωμάτωση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (AI systems) ως DPGs σηματοδοτεί μια καμπή για τη μελλοντική τεχνολογική πρόοδο με κοινωνική επίδραση. Με πρωτοβουλία της Digital Public Goods Alliance (DPGA) και σε συνεργασία με την UNICEF, δημιουργήθηκε το 2023 μια εξειδικευμένη Κοινότητα Πρακτικής (Community of Practice – CoP), με στόχο την προσαρμογή του προτύπου DPG ώστε να καλύπτει τα AI συστήματα.
Αυτό το άρθρο εξετάζει σε βάθος τις τεχνικές και δεοντολογικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ένα AI σύστημα ώστε να χαρακτηριστεί Ψηφιακό Δημόσιο Αγαθό, παρουσιάζοντας ένα πρακτικό και δομημένο πλαίσιο βασισμένο στο DPG Standard, ενώ ενσωματώνει στοιχεία από τις πρόσφατες εξελίξεις και διεθνή πρότυπα.
Τι είναι ένα Ψηφιακό Δημόσιο Αγαθό;
Ένα Ψηφιακό Δημόσιο Αγαθό δεν είναι απλώς ένα ανοικτό λογισμικό ή δεδομένο. Σύμφωνα με το DPG Standard, ένα DPG πρέπει να είναι:
Ανοικτού κώδικα
Προσβάσιμο
Προσαρμόσιμο
Σχεδιασμένο ώστε να μην προκαλεί βλάβη
Η φιλοσοφία αυτή προωθεί τη δημοκρατική πρόσβαση, την τεχνολογική διαφάνεια και την αποδοτική επαναχρησιμοποίηση, ειδικά για λύσεις που εξυπηρετούν δημόσιο συμφέρον.
Τι είναι ένα AI σύστημα σύμφωνα με το DPG Standard;
Η DPGA ευθυγραμμίζεται με τον ορισμό του ΟΟΣΑ (OECD, 2019) για τα AI συστήματα, τα οποία περιγράφονται ως:
«Συστήματα βασισμένα σε μηχανές, σχεδιασμένα να λειτουργούν με ποικίλα επίπεδα αυτονομίας, και να πραγματοποιούν προβλέψεις, συστάσεις ή αποφάσεις που επηρεάζουν πραγματικά ή εικονικά περιβάλλοντα.»
Βασικά Συστατικά και Άδειες
Για να αναγνωριστεί ένα AI σύστημα ως DPG, πρέπει να παρέχει τα παρακάτω συστατικά, υπό συγκεκριμένες άδειες χρήσης:
Συλλογή και Επεξεργασία: Διαδικασίες καθαρισμού, labeling.
Επιτρέπεται η χρήση προτύπων όπως τα Model Cards και τα Datasheets for Datasets, χωρίς όμως να επιβάλλεται συγκεκριμένη μορφή, εφόσον το περιεχόμενο καλύπτεται.
Ηθικές και Τεχνικές Πτυχές Υπεύθυνης ΤΝ
Στο πνεύμα της Σύστασης της UNESCO για την Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης, εντάσσονται υποχρεωτικά στοιχεία δεοντολογίας. Τα AI DPGs πρέπει να ενσωματώνουν «ασφαλή εξ ορισμού» σχεδιασμό και να λαμβάνουν υπόψη τον ανθρώπινο αντίκτυπο.
Τομέας
Περιεχόμενο
Αναλογικότητα
Επιπτώσεις σε ευάλωτες ομάδες, συμμετοχή ενδιαφερομένων.
Το DPG Standard λειτουργεί ως ενιαίο σημείο αξιολόγησης συμμόρφωσης με πολλαπλά πρότυπα ανοικτότητας, καθιστώντας τη διαδικασία υποβολής πιο απλή και συνεκτική για τους δημιουργούς AI συστημάτων.
Η DPGA ανοίγει τις πόρτες για υποβολή AI συστημάτων στο DPG Registry, προσκαλώντας οργανισμούς, πανεπιστήμια, startup και δημιουργούς ανοικτών AI λύσεων που ανταποκρίνονται στο πρότυπο. Μέσω της σελίδας υποβολής μπορούν να ενταχθούν και να συμβάλλουν στην παγκόσμια προσπάθεια για ασφαλή, δίκαιη και επαναχρησιμοποιήσιμη τεχνητή νοημοσύνη.
Η ένταξη των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ως Ψηφιακά Δημόσια Αγαθά δεν είναι απλώς τεχνική ή νομική πράξη. Είναι μια πολιτική δήλωση για το μέλλον της καινοτομίας: ανοιχτή, δίκαιη, διαφανής και προσανατολισμένη στο κοινό όφελος.
Καθώς τα AI εργαλεία γίνονται ολοένα και πιο σημαντικά στην παγκόσμια ψηφιακή υποδομή, η ανάγκη για ανοιχτή πρόσβαση και υπεύθυνη χρήση είναι επιτακτική. Με το DPG Standard ως οδηγό, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα οφέλη της ΤΝ φτάνουν σε όλους, όχι μόνο στους λίγους.
Η Eurovision, μια από τις μεγαλύτερες και πιο σύνθετες τηλεοπτικές παραγωγές στον κόσμο, δεν είναι μόνο ένα φεστιβάλ μουσικής· είναι και ένα τεχνολογικό επίτευγμα. Πίσω από τα εκθαμβωτικά φώτα, τα θεαματικά σκηνικά και τις έντονες ερμηνείες, λειτουργεί ένας αόρατος αλλά ουσιώδης μηχανισμός. Και αυτός στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στο ανοιχτό λογισμικό.
Η διαγωνιστική διαδικασία, η παραγωγή, η μετάδοση, ακόμα και η αρχειοθέτηση της ιστορίας του θεσμού, βασίζονται σε εργαλεία ανοικτού κώδικα που προσφέρουν ευελιξία, διαφάνεια και συνεργατικότητα. Η Εurovision, που ολοκλήρωσε τον μεγάλο τελικό της στις 17 Μαΐου 2025, αποδεικνύει ότι το ανοικτό λογισμικό δεν είναι απλώς εναλλακτική λύση, αλλά απαραίτητο συστατικό της σύγχρονης δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
Η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση και η αποστολή της
Η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) είναι ο διοργανωτής της Γιουροβίζιον και αντιπροσωπεύει πάνω από 100 δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς σε όλη την Ευρώπη και πέραν αυτής. Από το 2007 και έπειτα, η EBU έχει αγκαλιάσει συστηματικά τη χρήση και προώθηση λογισμικού ανοικτού κώδικα στον χώρο των μέσων. Αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους: από την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών έως τη φιλοξενία συναντήσεων ανοιχτού κώδικα και τη συνεισφορά σε κοινές ψηφιακές πλατφόρμες.
Το CasperCG – γραφικά σε πραγματικό χρόνο
Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα χρήσης ανοιχτού λογισμικού είναι το CasperCG. Πρόκειται για ένα επαγγελματικό σύστημα αναπαραγωγής βίντεο και γραφικών, ανεπτυγμένο από τη δημόσια τηλεόραση της Σουηδίας. Το λογισμικό αυτό χρησιμοποιείται για τη δημιουργία γραφικών κατά τη διάρκεια των μεταδόσεων —όπως οι βαθμολογίες και τα «κάτω τρίτα» (lower thirds), δηλαδή οι πληροφορίες που εμφανίζονται στο κάτω μέρος της οθόνης.
Η ανοιχτή του φύση επέτρεψε τη δημιουργία μιας παγκόσμιας κοινότητας προγραμματιστών που δημιουργούν πρόσθετα, επεκτάσεις και ενσωματώσεις, προσαρμόζοντας το CasperCG στις ανάγκες κάθε παραγωγής. Το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε και στον διαγωνισμό του 2025 αποδεικνύει την αξιοπιστία και την ευελιξία του.
Ήχος χωρίς σύνορα – EarProductionSuite
Η EBU δεν περιορίζεται μόνο στα οπτικά στοιχεία. Στον τομέα του ήχου, το EarProductionSuite είναι ένα σύνολο VST (Virtual Studio Technology) προσθηκών που αναπτύχθηκαν από κοινού από το BBC R&D και το πρώην IRT, σε συνεργασία με ραδιοτηλεοπτικούς φορείς της Αυστρίας και της Ελβετίας.
Το EarProductionSuite επιτρέπει στους ηχολήπτες να δημιουργούν πιο προσβάσιμο και ευέλικτο ήχο, ακόμη και για συστήματα με δυνατότητες προσωπικής ακουστικής εμπειρίας (immersive audio). Είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς η τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει την εμπειρία του θεατή – ιδίως για άτομα με ακουστικές δυσκολίες.
CHAOS – Ψηφιοποιώντας την ιστορία της Eurovision
Η ανάγκη για αρχειοθέτηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς οδήγησε στη δημιουργία του έργου CHAOS. Το έργο αυτό ξεκίνησε από τη συνεργασία του Δανικού Ραδιοτηλεοπτικού Οργανισμού και της EBU όταν η Δανία φιλοξενούσε τον διαγωνισμό.
Στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα εσωτερικό σύστημα αρχειοθέτησης κάθε εμφάνισης και μετάδοσης στην ιστορία της Eurovision. Η πλατφόρμα είναι ανοιχτού κώδικα, προσαρμοσμένη για χρήση από μέλη της EBU και επαγγελματίες του χώρου. Η σημασία του CHAOS έγκειται στο ότι προσφέρει ένα κοινό σημείο αναφοράς για τη μελέτη, ανάλυση και επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου.
Συνεργασία, όχι ανταγωνισμός
Η EBU ενισχύει την κοινότητα του ανοικτού λογισμικού με πρωτοβουλίες όπως τα Open Source Meetups στην ετήσια Έκθεση Διεθνούς Ραδιοτηλεόρασης (IBC), ενώ είχε δημιουργήσει και την πλατφόρμα EBU.io για τη φιλοξενία των έργων της. Αν και η πλατφόρμα αυτή σταμάτησε τη λειτουργία της το 2022, τα έργα συνεχίζουν να φιλοξενούνται στα EBU GitLab και EBU QC Tool.
Ενδεικτικά, στον λογαριασμό της EBU στο GitHub υπάρχουν πάνω από 130 ενεργά έργα ανοικτού κώδικα, που καλύπτουν από εργαλεία για μετατροπή βίντεο έως εργαλεία για τη διαχείριση δικτύων μετάδοσης.
Ανοικτό Λογισμικό στη Δημόσια Ραδιοτηλεόραση
Η Γιουροβίζιον δεν είναι η μόνη περίπτωση. Δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί σε όλη την Ευρώπη προχωρούν σε παρόμοιες πρωτοβουλίες. Η ARD και η ZDF στη Γερμανία ανέπτυξαν κοινή πλατφόρμα ζωντανής ροής, με βασικά συστατικά —όπως ο media player και ο recommendation engine— διαθέσιμα ως ανοικτού κώδικα. Αυτό επιτρέπει όχι μόνο τη διαφάνεια αλλά και τη διάδοση της τεχνολογίας τους σε πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς.
Ένα ακόμη παράδειγμα είναι η πλατφόρμα Display Europe, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και χρησιμοποιείται από 50 μέσα ενημέρωσης. Το σύστημα βασίζεται εξολοκλήρου σε εργαλεία ανοικτού κώδικα, όπως το PeerTube για βίντεο, το Whisper για μεταγραφές και το Transposer για τον συντονισμό ροής εργασίας.
Ένα τεχνολογικό και πολιτιστικό πανηγύρι
Η Γιουροβίζιον είναι αναμφίβολα μια γιορτή πολιτιστικής ποικιλομορφίας. Πλέον, είναι και ένα λαμπρό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί όταν οι τεχνολογίες ανοικτού κώδικα και η δημόσια ραδιοτηλεόραση συνεργάζονται. Από την εικονική κονσόλα ήχου έως τα δυναμικά γραφικά σε πραγματικό χρόνο, από την ανοιχτή αρχειοθέτηση έως την τεχνολογική διαφάνεια, το μήνυμα είναι σαφές: η καινοτομία δεν απαιτεί απαραίτητα εμπορικές λύσεις, αλλά συνεργασία, κοινότητα και κοινό όραμα.
Η αυλαία για την Eurovision 2025 έπεσε, αλλά η κουρτίνα της τεχνολογικής προόδου παραμένει ανοιχτή. Και πίσω από αυτήν, το ανοιχτό λογισμικό συνεχίζει να «γράφει» τη δική του συμφωνία.
Μια γιορτή της ελεύθερης γνώσης, της καινοτομίας και του πολιτισμού έλαβε χώρα την Πέμπτη 9 Μαΐου στους χώρους του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, με την ολοκλήρωση του Ionian Wikithon 2025. Η ολοήμερη δράση διοργανώθηκε από την Κοινότητα Wikimedia Ελλάδας σε συνεργασία με το Εργαστήριο Δικτύων, Ασφάλειας και Πολυμέσων του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο της διεθνούς εβδομάδας του Wikimedia Hackathon 2025.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, φοιτητές, ερευνητές και μέλη της κοινότητας εκπαιδεύτηκαν στη χρήση των εργαλείων της Wikimedia, όπως τα Wikidata, και συμμετείχαν ενεργά στον εμπλουτισμό της ελληνόφωνης Wikipedia με νέες εγγραφές και πολυτροπικές πληροφορίες. Το πρόγραμμα περιλάμβανε, επίσης, βιωματικά εργαστήρια με έμφαση στην οπτικοποίηση δεδομένων και στη χρήση ανοικτών γεωχωρικών εργαλείων. Την ομιλία/ερηαστήριο για τα Wikidata διοργάνωσε το μέλος ΕΔΙΤ του Τμ. Πληροφορικής Ελένη Χριστοπούλου.
Προσκεκλημένος Ομιλητής ήταν ο Αν. Καθηγητής του Τμ. Πληροφορικής Μιχάλης Στεφανιδάκης.
Ιδιαίτερα ξεχωριστή στιγμή αποτέλεσε η δράση Geocaching στην Παλιά Πόλη της Κέρκυρας. Οι συμμετέχοντες, αξιοποιώντας δεδομένα από τα Wikidata, εντόπισαν και τεκμηρίωσαν σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, προβάλλοντας την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες.
Κομβική υπήρξε η συμβολή του Προέδρου της Ομάδας Χρηστών Wikimedia Ελλάδας, κ. Μάριου Μαγιολαδίτη, ο οποίος στήριξε τη δράση με παρουσιάσεις, τεχνική εποπτεία και καθοδήγηση των συμμετεχόντων. Με πολυετή δράση στον χώρο της Wikipedia και της ελεύθερης γνώσης, ο κ. Μαγιολαδίτης υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας ανάμεσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα και το εθελοντικό οικοσύστημα για την ενίσχυση της ανοιχτής και αξιόπιστης πληροφορίας.
Το Ionian Wikithon 2025 ανέδειξε τη δυναμική σύνδεση ανάμεσα σε τεχνολογία, παιδεία και πολιτισμό, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διάδοση της ανοιχτής, συμμετοχικής και προσβάσιμης γνώσης. Οι διοργανωτές ευχαριστούν θερμά όλους τους συμμετέχοντες και ανανεώνουν το ραντεβού για νέες κοινές πρωτοβουλίες υπέρ της ελεύθερης γνώσης και ποιοτικής πληροφόρησης στην Ελλάδα.
Τι είναι το Wikimedia Hackathon;
Το Wikimedia Hackathon είναι μια διεθνής συνάντηση προγραμματιστών, συνεισφερόντων και υποστηρικτών της Wikimedia, με στόχο τη βελτίωση των τεχνολογικών εργαλείων πίσω από την Wikipedia και τα αδελφικά της εγχειρήματα. Διοργανώνεται ετησίως σε διαφορετική χώρα, αποτελώντας έναν κόμβο καινοτομίας, συνεργασίας και ανταλλαγής ιδεών για την ελεύθερη γνώση. Φέτος, το κεντρικό συνέδριο φιλοξενήθηκε στη Κωνσταντινούπολη, ενώ παράλληλες δράσεις πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες πόλεις του κόσμου — ανάμεσά τους και η Κέρκυρα. Στο κεντρικό συνέδριο, την Κοινότητα Wikimedia Ελλάδας εκπροσώπησε φέτος ο Μάριος Μαγιολαδίτης.
Δεν ξέρω αν ποτέ επιχειρήθηκε κάτι παρόμοιο από εταιρία εν Ελλάδι,
εννοώ να παραχθούν μηχανήματα με προεγκαταστημένη μια διανομή GNU/Linux.
Το πιο κοντινό που μπορώ να θυμηθώ είναι ότι, περίπου το 2009 ή 2010,
αγόρασα στην Αθήνα ένα ASUS Eee PC, 32-bit, με μόλις 1 γίγα μνήμη,
ένα μικρό SSD δισκάκι,
που είχε προεγκατεστημένη τη λινουξική διανομή Xandros.
Μάλιστα, ήταν θαμένο κάτω από μια στοίβα ολόιδιων ASUS Eee PC,
αλλά με γουίντοουζ, τα οποία ήταν πιο ακριβά.
Μια γιορτή της ελεύθερης γνώσης, της καινοτομίας και του πολιτισμού έλαβε χώρα την Πέμπτη 9 Μαΐου στους χώρους του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, με την ολοκλήρωση του Ionian Wikithon 2025. Η ολοήμερη δράση διοργανώθηκε από την Κοινότητα Wikimedia Ελλάδας σε συνεργασία με το Εργαστήριο Δικτύων, Ασφάλειας και Πολυμέσων του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο της διεθνούς εβδομάδας του Wikimedia Hackathon 2025.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, φοιτητές, ερευνητές και μέλη της κοινότητας εκπαιδεύτηκαν στη χρήση των εργαλείων της Wikimedia, όπως τα Wikidata, και συμμετείχαν ενεργά στον εμπλουτισμό της ελληνόφωνης Wikipedia με νέες εγγραφές και πολυτροπικές πληροφορίες. Το πρόγραμμα περιλάμβανε, επίσης, βιωματικά εργαστήρια με έμφαση στην οπτικοποίηση δεδομένων και στη χρήση ανοικτών γεωχωρικών εργαλείων. Την ομιλία/ερηαστήριο για τα Wikidata διοργάνωσε το μέλος ΕΔΙΤ του Τμ. Πληροφορικής Ελένη Χριστοπούλου.
Προσκεκλημένος Ομιλητής ήταν ο Αν. Καθηγητής του Τμ. Πληροφορικής Μιχάλης Στεφανιδάκης.
Ιδιαίτερα ξεχωριστή στιγμή αποτέλεσε η δράση Geocaching στην Παλιά Πόλη της Κέρκυρας. Οι συμμετέχοντες, αξιοποιώντας δεδομένα από τα Wikidata, εντόπισαν και τεκμηρίωσαν σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, προβάλλοντας την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης μέσα από σύγχρονες τεχνολογίες.
Κομβική υπήρξε η συμβολή του Προέδρου της Ομάδας Χρηστών Wikimedia Ελλάδας, κ. Μάριου Μαγιολαδίτη, ο οποίος στήριξε τη δράση με παρουσιάσεις, τεχνική εποπτεία και καθοδήγηση των συμμετεχόντων. Με πολυετή δράση στον χώρο της Wikipedia και της ελεύθερης γνώσης, ο κ. Μαγιολαδίτης υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας ανάμεσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα και το εθελοντικό οικοσύστημα για την ενίσχυση της ανοιχτής και αξιόπιστης πληροφορίας.
Το Ionian Wikithon 2025 ανέδειξε τη δυναμική σύνδεση ανάμεσα σε τεχνολογία, παιδεία και πολιτισμό, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διάδοση της ανοιχτής, συμμετοχικής και προσβάσιμης γνώσης. Οι διοργανωτές ευχαριστούν θερμά όλους τους συμμετέχοντες και ανανεώνουν το ραντεβού για νέες κοινές πρωτοβουλίες υπέρ της ελεύθερης γνώσης και ποιοτικής πληροφόρησης στην Ελλάδα.
Τι είναι το Wikimedia Hackathon;
Το Wikimedia Hackathon είναι μια διεθνής συνάντηση προγραμματιστών, συνεισφερόντων και υποστηρικτών της Wikimedia, με στόχο τη βελτίωση των τεχνολογικών εργαλείων πίσω από την Wikipedia και τα αδελφικά της εγχειρήματα. Διοργανώνεται ετησίως σε διαφορετική χώρα, αποτελώντας έναν κόμβο καινοτομίας, συνεργασίας και ανταλλαγής ιδεών για την ελεύθερη γνώση. Φέτος, το κεντρικό συνέδριο φιλοξενήθηκε στη Κωνσταντινούπολη, ενώ παράλληλες δράσεις πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες πόλεις του κόσμου — ανάμεσά τους και η Κέρκυρα. Στο κεντρικό συνέδριο, την Κοινότητα Wikimedia Ελλάδας εκπροσώπησε φέτος ο Μάριος Μαγιολαδίτης.
Το 2024 αποτελεί μια καθοριστική χρονιά για τα ανοικτά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (AI), σηματοδοτώντας μία μετάβαση από τον σκεπτικισμό και την ανησυχία προς την αποδοχή και την ανάπτυξη. Οι πρόσφατες κυκλοφορίες μοντέλων με ανοικτά βάρη, όπως εκείνα της DeepSeek, καταδεικνύουν με σαφήνεια ότι οι ανοικτές λύσεις όχι μόνο μπορούν να ανταγωνιστούν τα κλειστά foundation models, ... Read more
Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ), σε συνεργασία με τα μέλη του, συγκροτεί ομάδα για τη συμμετοχή στην ετήσια εθνική άσκηση κυβερνοάμυνας ΠΑΝΟΠΤΗΣ 2025, η οποία διοργανώνεται από τη Διεύθυνση Κυβερνοάμυνας (ΔΙΚΥΒ) του ΓΕΕΘΑ και θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου 2025.
Καλούμε όσους ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν ενεργά στην ομάδα να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους έως τη Δευτέρα 16 Ιουνίου 2025, συμπληρώνοντας την φόρμα συμμετοχής.
Η άσκηση περιλαμβάνει:
Live Jeopardy-style CTF παίγνιο, κατάλληλο για συμμετέχοντες με σχετική εμπειρία,
Offline σενάρια/παιχνίδια προσομοίωσης, που ενισχύουν την ομαδική συνεργασία και την επιχειρησιακή προετοιμασία.
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επιλέξουν να συμμετάσχουν είτε σε μία είτε και στις δύο φάσεις της άσκησης.
Υπάρχει επίσης η δυνατότητα παρακολούθησης ως παρατηρητής, για όσους επιθυμούν να αποκτήσουν εκπαιδευτική εμπειρία ή να αξιολογήσουν τη διαδικασία χωρίς ενεργό ρόλο.
Στους συμμετέχοντες θα διατεθούν σενάρια προηγούμενων ετών για προετοιμασία. Στόχος είναι η δημιουργία μιας συνεκτικής ομάδας, με σκοπό όχι μόνο τη συμμετοχή στην άσκηση αλλά και τη διατήρησή της και μετά τη λήξη της, για περαιτέρω συνεργασία και εξάσκηση.
Η άσκηση ΠΑΝΟΠΤΗΣ διοργανώνεται από το 2010 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στον τομέα της κυβερνοάμυνας στην Ελλάδα, με περισσότερους από 400 συμμετέχοντες από τις Ένοπλες Δυνάμεις, τα Σώματα Ασφαλείας, τον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο, τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Σε ανοικτή επιστολή προς τον Εκτελεστικό Αντιπρόεδρο κ. Virkkunen και την Επίτροπο κα McGrath, περισσότεροι από 100 οργανισμοί και πολυάριθμοι εμπειρογνώμονες εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για τις εν εξελίξει πρωτοβουλίες επανανομοθέτησης του GDPR, τονίζοντας ότι πρόκειται για μία επικίνδυνη απόπειρα αποδυνάμωσης ενός από τα σημαντικότερα νομοθετικά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στον ψηφιακό χώρο.
Αποδυνάμωση του Κανονισμού με το πρόσχημα της απλοποίησης
Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, ενώ οι προτεινόμενες τροποποιήσεις προβάλλονται ως στοχευμένες παρεμβάσεις υπέρ των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της νομικής σαφήνειας, στην ουσία εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για τη διασφάλιση της λογοδοσίας και την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Ειδικότερα, οι αλλαγές ενδέχεται να επιτρέψουν σε ορισμένες επιχειρήσεις να απαλλαγούν από θεμελιώδεις υποχρεώσεις, όπως η τήρηση αρχείων επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων – ακόμη και ευαίσθητων κατηγοριών – αποκλειστικά βάσει του μεγέθους ή του κύκλου εργασιών τους.
Η προσέγγιση αυτή αντιβαίνει στον καθιερωμένο «προσανατολισμένο στον κίνδυνο» χαρακτήρα του Κανονισμού, σύμφωνα με τον οποίο οι υποχρεώσεις καθορίζονται από το επίπεδο κινδύνου για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων και όχι από επιχειρηματικά κριτήρια.
Δικαιώματα υπό διαπραγμάτευση;
Οι υπογράφοντες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ενδεχόμενη εργαλειοποίηση της έννοιας της ανταγωνιστικότητας ως άλλοθι για την εξασθένηση βασικών ρυθμιστικών εγγυήσεων. Η επιστολή επισημαίνει ότι η διατήρηση υψηλών προτύπων προστασίας δεδομένων δεν αποτελεί εμπόδιο στην καινοτομία, αλλά προϋπόθεση για διατηρήσιμη ανταγωνιστικότητα, εμπιστοσύνη των καταναλωτών και εύρυθμη λειτουργία της ψηφιακής αγοράς.
Διεθνείς Πιέσεις και Γεωπολιτικές Επιπτώσεις
Η επιστολή αναδεικνύει, επίσης, τις εξωτερικές γεωπολιτικές πιέσεις που υφίσταται η Ε.Ε. για την αποδυνάμωση του ρυθμιστικού της πλαισίου. Τονίζεται ότι η εξασθένηση του GDPR θα υπονομεύσει την αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως παγκόσμιου προτύπου στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης και θα ενισχύσει στρατηγικές τρίτων δρώντων που στοχεύουν στη χαλάρωση των κανόνων για εμπορικούς σκοπούς.
Συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Στο πλαίσιο αυτό, οι υπογράφοντες καλούν την Επιτροπή:
Να απορρίψει ρητά οποιαδήποτε πρωτοβουλία επανεξέτασης του Κανονισμού, ανεξαρτήτως εύρους,
Να ενισχύσει την εφαρμογή και επιβολή του ισχύοντος πλαισίου, ιδίως έναντι επαναλαμβανόμενων παραβατών,
Να ενδυναμώσει τους μικρότερους οργανισμούς μέσω καθοδήγησης και τεχνικής υποστήριξης, χωρίς την αποδυνάμωση θεμελιωδών διατάξεων,
Να σταθεί απέναντι σε πιέσεις που αποσκοπούν στην ανταλλαγή των δικαιωμάτων των πολιτών με οικονομικά ή εμπορικά συμφέροντα.
Ηθικό και Νομικό Χρέος Προστασίας των Δικαιωμάτων
Η επιστολή υπογραμμίζει ότι ο GDPR αποτελεί θεμέλιο της ευρωπαϊκής ψηφιακής πολιτικής, θεσμοθετώντας την προστασία των προσωπικών δεδομένων ως θεμελιώδες δικαίωμα. Η αποδυνάμωσή του θα συνιστούσε οπισθοδρόμηση και υπονόμευση των δικαιωμάτων των πολιτών, ειδικά για κοινότητες που πλήττονται δυσανάλογα από τις ψηφιακές ανισότητες.
Some open source software I wrote decades ago was distributed with the
then-current BSD license, which included an advertising clause.
This hinders the code’s reuse and distribution, so I’m hereby declaring
that the clause’s requirements no longer apply to my code, and
that the corresponding clause can be deleted from it.
Η Microsoft ανακοίνωσε στις 19 Μαΐου 2025 ότι το Github Copilot ΑΙ extension μετατρέπεται επίσημα σε έναν ανοιχτού κώδικα επεξεργαστή με ενσωματωμένες δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης (AI). Αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της διαφάνειας και της συνεργασίας στην ανάπτυξη εργαλείων προγραμματισμού, ενσωματώνοντας τις AI λειτουργίες απευθείας στον πυρήνα του VS Code.… Read More Github Copilot : Η Microsoft ανοίγει τον κώδικα της Τεχνητής Νοημοσύνης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για την Κυβερνοασφάλεια (ENISA), προχώρησε σε ένα αποφασιστικό βήμα για την ενίσχυση της ψηφιακής της κυριαρχίας: τη δημιουργία και λειτουργία της Ευρωπαϊκής Βάσης Δεδομένων Ευπαθειών (European Vulnerability Database – EUVD). Η βάση αυτή προσφέρει μια νέα προσέγγιση στην καταγραφή, αξιολόγηση και αντιμετώπιση των κυβερνοευπαθειών, αποτελώντας έναν σημαντικό αντίβαρο στην επί δεκαετίες εξάρτηση της Ευρώπης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ιδιαίτερα από το Εθνικό Μητρώο Ευπαθειών (National Vulnerability Database – NVD) του MITRE και της CISA.
Η δημιουργία του EUVD δεν αντιμετωπίζεται ομοιόμορφα από την κοινότητα της κυβερνοασφάλειας. Ορισμένοι το θεωρούν ως ένα απαραίτητο βήμα για την ενίσχυση της αυτονομίας της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας. Άλλοι επισημαίνουν την επιπλέον πολυπλοκότητα που προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες υποδομές. Ίσως, όπως λέει και ο Boris Cipot, senior security engineer στην Black Duck, η αλήθεια να βρίσκεται και στα δύο: «Ένα ξεκάθαρο όφελος είναι η μείωση της εξάρτησης από το NVD ως τη μοναδική πηγή αλήθειας. Από την άλλη, είναι ακόμη μία βάση δεδομένων που πρέπει να παρακολουθείται και να αναλύεται, προσθέτοντας πολυπλοκότητα για τους οργανισμούς που οφείλουν να κατανοούν τις διαφορές μεταξύ των πηγών και να εξασφαλίζουν πλήρη κάλυψη».
Πέρα από την Απλή Καταγραφή
Η EUVD δεν περιορίζεται στην καταγραφή ευπαθειών. Σκοπός της είναι η παροχή αξιόπιστων και άμεσα αξιοποιήσιμων πληροφοριών, όπως μέτρα αντιμετώπισης, κατάσταση εκμετάλλευσης, και βαθμολογία σοβαρότητας. Οι πληροφορίες αυτές συλλέγονται από CSIRTs (Ομάδες Αντιμετώπισης Περιστατικών Ασφάλειας Πληροφοριών), κατασκευαστές λογισμικού και άλλες βάσεις δεδομένων, και αναλύονται μέσω ανοικτού λογισμικού όπως το Vulnerability-Lookup.
Η βάση προσφέρει τρία κύρια dashboards: ένα για κρίσιμες ευπάθειες, ένα για ευπάθειες που έχουν ήδη εκμεταλλευτεί και ένα τρίτο για ευπάθειες που έχουν συντονιστεί από την ΕΕ.
Ο Darren Guccione, CEO της Keeper Security, περιγράφει την EUVD ως ένα «σημαντικό ορόσημο για την ανάπτυξη και ωρίμανση της κυβερνοάμυνας στην Ευρώπη αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο». Επαινεί την ENISA για τη συνεργασία της με αμερικανικούς φορείς όπως η CISA και το MITRE, προκειμένου να ενσωματωθούν δεδομένα από τις βάσεις τους — Known Exploited Vulnerabilities (KEV) και Common Vulnerabilities and Exposures (CVE). Όπως σημειώνει, αυτή η προσπάθεια «είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί μέσα από συνεργασία μεγάλης κλίμακας».
Παράλληλα, ο Julian Brownlow Davies, αντιπρόεδρος στην Bugcrowd, υπογραμμίζει πως η βάση αυτή είναι ενδεικτική μιας ευρύτερης τάσης όπου οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να διασφαλίσουν την ψηφιακή τους κυριαρχία. Ωστόσο, προειδοποιεί ότι «η πρόκληση θα είναι να παραμείνει επιχειρησιακά επίκαιρη», προσθέτοντας πως για να είναι πραγματικά χρήσιμη, θα χρειαστεί «στενή ενοποίηση και αυστηρός συγχρονισμός σε πραγματικό χρόνο», κάτι που απουσιάζει από αρκετές δημόσιες πρωτοβουλίες.
Ένα Σημαντικό Βήμα προς την Αυτονομία
Παρά τις πιθανές προκλήσεις, η δημιουργία της EUVD έχει ήδη χαρακτηριστεί ως «νίκη για την παγκόσμια κοινότητα κυβερνοασφάλειας» από τον Nathaniel Jones, αντιπρόεδρο στρατηγικής ασφάλειας και τεχνητής νοημοσύνης στη Darktrace. Όπως σημειώνει, η ανάληψη του ρόλου CNA (CVE Numbering Authority) από την ΕΕ θα βοηθήσει να γεφυρωθούν παλαιότερα κενά συντονισμού και θα μειώσει την εξάρτηση από μοναδικά σημεία αποτυχίας όπως το MITRE. Αυτό, όπως λέει, «είναι μια λογική πρακτική διαχείρισης κινδύνου που βοηθά στη μείωση των καθυστερήσεων στην αναφορά νέων ευπαθειών».
Η δημιουργία του EUVD αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα στο πλαίσιο των παγκόσμιων γεωπολιτικών εξελίξεων. Σύμφωνα με τον John Gunn, CEO της Token, η αποδυνάμωση των κυβερνοπολιτικών στις ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ έχει αφήσει ένα κενό. «Η πολιτική ‘defund the cyber-police’ της σημερινής κυβέρνησης θέτει το μέλλον του προγράμματος αυτού σε σοβαρό κίνδυνο», λέει, προσθέτοντας πως «είναι θετικό ότι η ΕΕ αναλαμβάνει δράση, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα θέτει εκείνη πλέον την ατζέντα και τις προτεραιότητες αντί για τις ΗΠΑ».
Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Βάσης Δεδομένων Ευπαθειών σηματοδοτεί μια κομβική στιγμή για την ευρωπαϊκή κυβερνοασφάλεια. Αντανακλά μια βαθύτερη επιθυμία της ΕΕ να αποδεσμευτεί από την υπερατλαντική εξάρτηση και να προωθήσει την ψηφιακή της κυριαρχία. Παρά τις ανησυχίες για πολυπλοκότητα και ενδεχόμενη κατακερματισμένη πληροφόρηση, η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει την ικανότητα της Ευρώπης να προστατεύει τις ψηφιακές της υποδομές και τους πολίτες της σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κυβερνοχώρο.
Αναμένεται να φανεί στην πράξη αν η EUVD θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις υψηλές προσδοκίες, προσφέροντας αξιόπιστη, επικαιροποιημένη και επιχειρησιακά χρήσιμη πληροφόρηση — ή αν θα παραμείνει ένα ακόμα εργαλείο που προσθέτει περισσότερο θόρυβο παρά ουσία στο ήδη περίπλοκο οικοσύστημα της κυβερνοασφάλειας.
Πέρα από μία επετειακή αναδρομή, η συνάντηση λειτούργησε ως πλατφόρμα προβληματισμού και ανταλλαγής ιδεών γύρω από τη σημασία του ελεύθερου λογισμικού σήμερα και τις προκλήσεις του αύριο. Σε μια εποχή που η τεχνολογία διεισδύει σε κάθε πτυχή της ζωής μας, η ψηφιακή ανεξαρτησία δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη συνθήκη για μια δημοκρατική κοινωνία.
Η Φιλοσοφία του FSF: Η Τεχνολογία στην Υπηρεσία της Ελευθερίας
Η έναρξη της εκδήλωσης έγινε με την ομιλία της Miriam Bastian, Program Manager του Free Software Foundation, η οποία παρουσίασε τις θεμελιώδεις αρχές του οργανισμού. Οι τέσσερις ελευθερίες – η ελευθερία χρήσης, μελέτης, διανομής και τροποποίησης του λογισμικού – δεν είναι απλώς τεχνικοί όροι, αλλά εκφράζουν ένα βαθιά ηθικό και πολιτικό πλαίσιο: το δικαίωμα κάθε ατόμου να έχει τον έλεγχο των εργαλείων που χρησιμοποιεί.
Η Bastian τόνισε τη σημασία της συλλογικότητας και της συνεργασίας στη διατήρηση ενός ελεύθερου και βιώσιμου τεχνολογικού οικοσυστήματος. Υπενθύμισε ότι το FSF δεν είναι απλώς ένας φορέας τεχνικής υποστήριξης, αλλά ένας πυλώνας ενός παγκόσμιου κινήματος για την ελευθερία στον ψηφιακό κόσμο.
Η Ελληνική Πραγματικότητα: Παρόν και Μέλλον
Ακολούθησε παρουσίαση του Hellug, όπου τα μέλη του συλλόγου μίλησαν για τις προσπάθειες προώθησης του Linux και του ελεύθερου λογισμικού στην Ελλάδα τα τελευταία 25 χρόνια. Τονίστηκε η σημασία της τοπικής κοινότητας, η οποία λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στην τεχνική γνώση και την κοινωνία των πολιτών. Αναφέρθηκαν δράσεις εκπαίδευσης, συμμετοχής σε εκθέσεις, εγκαταστάσεις Linux σε σχολεία και δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και η συμβολή του συλλόγου στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας τεχνολογικής αυτονομίας.
Η κοινότητα του LibrePlanet Greece παρουσίασε την «Σκάλα της Ελευθερίας» (Freedom Ladder), ένα μοντέλο ενημέρωσης και σταδιακής μετάβασης από τα ιδιόκτητα προς τα ελεύθερα εργαλεία. Η «σκάλα» προτείνει ένα πρακτικό μονοπάτι για άτομα και οργανισμούς που θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν από τις μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες, αλλά δεν γνωρίζουν από πού να ξεκινήσουν. Η πρωτοβουλία αυτή φέρνει το ελεύθερο λογισμικό πιο κοντά στον καθημερινό χρήστη, χωρίς απαιτήσεις τεχνικής εξειδίκευσης.
Θέμα της εκδήλωσης αποτέλεσε η σύνδεση του ελεύθερου λογισμικού με την έννοια της ψηφιακής ανεξαρτησίας. Στη εκδήλωση υπογραμμίστηκε ότι η ελευθερία του χρήστη να ελέγχει τον κώδικα, τα δεδομένα του και τις ροές πληροφορίας αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας.
Η ψηφιακή ανεξαρτησία δεν περιορίζεται στο τεχνικό επίπεδο. Αφορά:
τον έλεγχο των προσωπικών μας δεδομένων, που συχνά συλλέγονται και εμπορεύονται χωρίς συναίνεση,
την ανεξαρτησία κρατών και δημόσιων οργανισμών από μονοπώλια και γεωπολιτικές εξαρτήσεις,
την ενίσχυση της διαφάνειας, της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης μέσω ανοικτού κώδικα,
Η εκδήλωση εξελίχθηκε σε μια γόνιμη συνάντηση με συμμετοχή όχι μόνο ειδικών, αλλά και φοιτητών, μελών κοινωνικών κινημάτων και απλών πολιτών. Οι συμμετέχοντες έθεσαν κρίσιμα ερωτήματα:
Πώς μπορούμε να εντάξουμε το ελεύθερο λογισμικό στην υποχρεωτική εκπαίδευση;
Πώς μπορούν οι δημόσιοι φορείς να αποκτήσουν την τεχνογνωσία για να μεταβούν σε ανοικτά πρότυπα;
Ποιος είναι ο ρόλος του κράτους στην προώθηση πολιτικών ψηφιακής ανεξαρτησίας;
Οι συζητήσεις κατέληξαν σε έναν κοινό τόπο: Η μετάβαση δεν είναι εύκολη, αλλά είναι απαραίτητη. Και απαιτεί συλλογική δράση, τεκμηριωμένες πολιτικές και επένδυση στην εκπαίδευση.
Η επετειακή αυτή συνάντηση δεν ήταν απλώς μια επιστροφή στο παρελθόν. Ήταν μια ματιά στο μέλλον. Σε έναν κόσμο που απειλείται από τον συγκεντρωτισμό των δεδομένων, την αδιαφάνεια και την τεχνολογική εξάρτηση, το ελεύθερο λογισμικό παραμένει το πιο ελπιδοφόρο εργαλείο για την ενδυνάμωση των χρηστών, των κοινοτήτων και των δημοκρατικών θεσμών.
Σαράντα χρόνια μετά τη θεμελίωσή του, το FSF συνεχίζει να εμπνέει. Και η ελληνική κοινότητα, ενεργή, πολυδιάστατη και αφοσιωμένη, αποδεικνύει ότι η ιδέα του Ελεύθερου Λογισμικού δεν είναι απλώς επίκαιρη – είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (www.epe.org.gr – ΕΠΕ), ως φορέας που εκπροσωπεί το σύνολο των Πληροφορικών αποφοίτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη χώρα μας από το 2000, ξεκινάει τον E’ κύκλο ανοικτών διαδικτυακών μαθημάτων με ελεύθερη συμμετοχή για όλους, χωρίς οικονομικό κόστος. Σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΠΕ, ένας από τους βασικούς σκοπούς της λειτουργίας της είναι η προώθηση της γνώσης και χρήσης των πληροφορικών αγαθών από το κοινωνικό σύνολο και η εξάλειψη της τεχνοφοβίας και του “αναλφαβητισμού” στην Πληροφορική.
Μετά τη μεγάλη επιτυχία των προηγούμενων κύκλων, ο E’ κύκλος περιλαμβάνει μια νέα σειρά έξι διαδικτυακών μαθημάτων με ανανεωμένη θεματολογία και περιεχόμενο. Τα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα (https://courses.epe.org.gr) απευθύνονται σε οποιονδήποτε, χωρίς να προαπαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις Πληροφορικής ή άλλες τυπικές προϋποθέσεις συμμετοχής και χωρίς οικονομικό αντίτιμο. Τα μαθήματα θα πραγματοποιηθούν εξ’ ολοκλήρου διαδικτυακά, ζωντανά μέσω της πλατφόρμας Zoom. Εισηγητές είναι μέλη της ΕΠΕ και πραγματοποιούν τα μαθήματα εθελοντικά.
Οι δηλώσεις συμμετοχής στα Ανοικτά Μαθήματα της ΕΠΕ γίνονται αποκλειστικά στους αντίστοιχους συνδέσμους εγγραφής παρακάτω. Τα στοιχεία εγγραφής (όνομα, email) χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για αυτό το σκοπό από την ΕΠΕ και δεν προωθούνται σε κανέναν άλλο φορέα ή επιχείριση, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΓΚΠΔ (GDPR/2016/679).
Λίστα μαθημάτων:
(Μπορείτε ελεύθερα να εγγραφείτε σε όσα μαθήματα επιθυμείτε)
Workshop: «Ας φτιάξουμε τη δική μας γλώσσα προγραμματισμού (μέρος Α’)
Σημείωση: Η εκπαίδευση που παρέχεται μέσω των ανοικτών διαδικτυακών μαθημάτων είναι άτυπη και δεν θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης στους συμμετέχοντες.
Όλες οι σχετικές αναρτήσεις, το αρχείο προηγούμενων μαθημάτων, το προσεχές πρόγραμμα του επόμενου κύκλου, καθώς και όλες οι σχετικές πληροφορίες για την ΕΠΕ και τη συγκεκριμένη δράση, βρίσκονται πλέον σε ξεχωριστό ιστότοπο που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό:
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
Η προστασία του πηγαίου κώδικα λογισμικού από την πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί έναν βασικό νομικό άξονα για τον κόσμο του Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισμικού. Παρόλο που ο πηγαίος κώδικας θεωρείται γενικά προστατευόμενος βάσει της πνευματικής ιδιοκτησίας, υπάρχει μια ουσιαστική προϋπόθεση για να ισχύσει αυτό: η εκπλήρωση του λεγόμενου «κατωφλίου πρωτοτυπίας». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό το κατώφλι; Ποιες μορφές κώδικα θεωρούνται πρωτότυπες και ποιες όχι; Και πώς επηρεάζει αυτό τους προγραμματιστές και την καθημερινή πρακτική ανάπτυξης λογισμικού;
Το άρθρο αυτό αναλύει την έννοια της πρωτοτυπίας, εξετάζει τη νομολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εμβαθύνει στο ρόλο της στην πνευματική ιδιοκτησία του λογισμικού, θέτοντας σημαντικά ερωτήματα για τον ρόλο της δημιουργικότητας, την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και τις πρακτικές διαχείρισης μη προστατεύσιμων αρχείων.
Πνευματική Ιδιοκτησία και Πηγαίος Κώδικας: H Ευρωπαϊκή Προσέγγιση
Η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί ένα νομικό πλαίσιο που εξασφαλίζει αποκλειστικά δικαιώματα στον δημιουργό ενός έργου. Στην Ε.Ε., ο πηγαίος κώδικας λογισμικού θεωρείται μορφή «έκφρασης» και προστατεύεται από την πνευματική ιδιοκτησία, όπως αποφασίστηκε στην υπόθεση SAS Institute Inc. v World Programming Ltd από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η προστασία αυτή περιλαμβάνει το δικαίωμα αντιγραφής, τροποποίησης και διάθεσης του έργου. Παρόλο που ο συγγραφέας και ο κάτοχος των δικαιωμάτων μπορεί να ταυτίζονται, σε πολλές περιπτώσεις – π.χ. εταιρική απασχόληση – τα δικαιώματα μεταβιβάζονται, κάτι που διαχωρίζει τον δημιουργό από τον κάτοχο.
Νομική Έννοια και Προϋποθέσεις
Η προστασία δεν παρέχεται σε κάθε έργο. Για να θεωρηθεί ένα έργο – όπως ο πηγαίος κώδικας – προστατεύσιμο από την πνευματική ιδιοκτησία, πρέπει να είναι «πρωτότυπο». Το ΔΕΕ στην υπόθεση Infopaq International A/S v Danske Dagblades Foreningέκρινε ότι πρωτότυπο έργο είναι εκείνο που «αντανακλά τη διανοητική δημιουργία του δημιουργού του».
Στην Οδηγία για τα Προγράμματα Υπολογιστών (91/250/EU), η πρωτοτυπία για τον πηγαίο κώδικα καθορίζεται με βάση την πνευματική συμβολή του δημιουργού και όχι την τεχνική πολυπλοκότητα ή τη μοναδικότητα. Το έργο δεν χρειάζεται να είναι «μοναδικό», αρκεί να προκύπτει από «ελεύθερες και δημιουργικές επιλογές».
Το κατώφλι της πρωτοτυπίας δεν απαιτεί μεγάλο βαθμό δημιουργικότητας. Η υπόθεση THJ v Sheridan στο Ηνωμένο Βασίλειο (ενώ ήταν ακόμη υπό την Ε.Ε.) έδειξε ότι ακόμη και απλά γραφήματα που δημιουργούνται μέσω λογισμικού μπορούν να θεωρηθούν πρωτότυπα. Το δικαστήριο έλαβε υπόψη επιλογές όπως η γραμματοσειρά, τα χρώματα και η διάταξη των πληροφοριών.
Το αποτέλεσμα; Ένα έργο που δεν εντυπωσιάζει αισθητικά μπορεί παρ’ όλα αυτά να είναι νομικά πρωτότυπο – αρκεί να αντικατοπτρίζει προσωπικές, δημιουργικές επιλογές του δημιουργού.
Πηγαίος Κώδικας και Κατοχύρωση
Για τον προγραμματιστή, αυτό σημαίνει ότι οποιοδήποτε κομμάτι κώδικα γράφεται από τον ίδιο, χωρίς αντιγραφή, θεωρείται κατά βάση πρωτότυπο. Αυτό ισχύει ακόμη κι αν το τελικό αποτέλεσμα μοιάζει με άλλο έργο. Αν δύο προγραμματιστές γράψουν παρόμοιο κώδικα ανεξάρτητα, και οι δύο δικαιούνται πνευματικής προστασίας.
Η κατοχύρωση του κώδικα επιτρέπει την εφαρμογή Ελεύθερων Αδειών Λογισμικού, καθώς ο κάτοχος των δικαιωμάτων επιλέγει συνειδητά να επιτρέψει την ελεύθερη χρήση, τροποποίηση και αναδιανομή. Η πνευματική ιδιοκτησία λειτουργεί ως το νομικό θεμέλιο της ελευθερίας αυτής.
Ωστόσο, δεν ισχύει το ίδιο για όλες τις περιπτώσεις. Σύντομες φράσεις όπως «Hello, World!», δεδομένα, ρυθμιστικά αρχεία (config files), ή αρχεία που δημιουργούνται αυτόματα από λογισμικό, σπανίως θεωρούνται πρωτότυπα.
Παραδείγματα μη προστατεύσιμων στοιχείων:
Επισκευή ορθογραφικών λαθών
Αυτόματη μορφοποίηση ή μεταγλώττιση
Λίστες δεδομένων ή δημόσιες πληροφορίες
Η έλλειψη «δημιουργικών επιλογών» είναι καθοριστική. Όταν δεν εμπλέκεται ανθρώπινη εφευρετικότητα, δεν πληρούται το κατώφλι πρωτοτυπίας.
Το Δίλημμα της Τεχνητής Νοημοσύνης
Με την εξάπλωση της Τεχνητής Νοημοσύνης, εγείρονται νέα νομικά ερωτήματα: Αν ο κώδικας δημιουργείται από AI, είναι πρωτότυπος; Και κυρίως, ποιος είναι ο δημιουργός του;
Καθώς οι νομοθεσίες διαφέρουν και δεν υπάρχει ακόμα ενιαία στάση στην Ε.Ε., η νομική προστασία για έργα AI είναι ασαφής. Πολλοί υποστηρίζουν ότι μόνο άνθρωποι μπορούν να είναι δημιουργοί. Ωστόσο, εταιρείες και επενδυτές αναζητούν τρόπους προστασίας της αξίας των προϊόντων AI, ασκώντας πίεση για διεύρυνση της νομοθεσίας.
Προς το παρόν, η ασάφεια αυτή συνεπάγεται ότι η πρωτοτυπία των έργων που δημιουργούνται από AI θα συνεχίσει να αποτελεί πεδίο νομικής διαμάχης.
Μη Πρωτότυπα Αρχεία και REUSE Specification
Το Free Software Foundation Europe (FSFE) συνιστά την υιοθέτηση της προδιαγραφής REUSE για την καταγραφή πληροφοριών πνευματικής ιδιοκτησίας και αδειοδότησης σε κάθε αρχείο.
Ακόμη και τα μη πρωτότυπα αρχεία απαιτούν ρητή αδειοδότηση. Γιατί; Επειδή διαφορετικοί χρήστες ή δικαστήρια μπορεί να έχουν διαφορετική αντίληψη για το ποιο αρχείο περνά το κατώφλι της πρωτοτυπίας. Εάν δεν υπάρχει σχετική άδεια, μπορεί να θεωρηθεί ότι η χρήση τους απαγορεύεται.
Προτεινόμενες λύσεις:
Χρήση κοινής άδειας: Δεν απαγορεύεται η παροχή άδειας ακόμη και για μη προστατεύσιμα έργα.
Αποποίηση πνευματικών δικαιωμάτων: Με άδειες όπως CC0.
Ρητή δήλωση μη ύπαρξης δικαιωμάτων: Μέσω της ένδειξης SPDX-FileCopyrightText: NONE.
Η έννοια της πρωτοτυπίας αξιολογείται διαφορετικά από χώρα σε χώρα, ακόμη και εντός της Ε.Ε. Η υπόθεση μεταξύ των εταιρειών καλλυντικών KIKO S.p.A. και WYCON Cosmetics είναι ενδεικτική. Στην Ιταλία, ο σχεδιασμός καταστημάτων της KIKO κρίθηκε πρωτότυπος και προστατεύσιμος. Στο Βέλγιο και στην Πορτογαλία όμως, τα δικαστήρια απέρριψαν την αξίωση, θεωρώντας τον σχεδιασμό κοινότοπο.
Το παράδειγμα αυτό καταδεικνύει πόσο σχετική και ρευστή είναι η έννοια της πρωτοτυπίας στην ευρωπαϊκή νομολογία.
Συμπεράσματα
Η κατανόηση του κατωφλίου πρωτοτυπίας είναι κρίσιμη για κάθε προγραμματιστή που εργάζεται με Ελεύθερο Λογισμικό. Η πλειοψηφία του πηγαίου κώδικα που γράφεται χειροκίνητα πληροί τις προϋποθέσεις για πνευματική προστασία. Όμως, πρέπει να αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν στοιχεία που δεν προστατεύονται: μικρές διορθώσεις, ρυθμιστικά αρχεία, γενικοί αλγόριθμοι ή απλές συναρτήσεις.
Η χρήση εργαλείων συμμόρφωσης και ορθών πρακτικών (όπως η REUSE Specification) συμβάλλει στη διαφάνεια, στην αποφυγή νομικών παρεξηγήσεων και στην ενίσχυση ενός βιώσιμου οικοσυστήματος Ελεύθερου Λογισμικού.
Η πρόκληση της Τεχνητής Νοημοσύνης προσθέτει μια νέα διάσταση, αμφισβητώντας την έννοια της δημιουργίας, της αυθεντικότητας και των δικαιωμάτων. Το κατά πόσο ο πηγαίος κώδικας που δημιουργείται από μηχανές περνά το κατώφλι πρωτοτυπίας, παραμένει ένα ανοικτό νομικό και ηθικό ερώτημα.
Καθαρό & μινιμαλιστικό μ’ αρέσει το περιβάλλον εργασίας,
με το σηματάκι του Trisquel (το τρισκέλιο) κάτω αριστερά.
Το τρισκέλιο σε μεγάλο μέγεθος εμφανίζεται μόνον όταν το σύστημα φορτώνει το λειτουργικό, για λίγα δευτερόλεπτα.
Η καθαρόαιμη διανομή ελεύθερου λογισμικούεγκεκριμένη από την FSF,
Trisquel, εγκατεστημένη σε παλιό HP, στο οποίο συναγωνίζεται το antiX σε
καλή λειτουργία,
με τέτοιους απαρχαιωμένους πόρους συστήματος.
Η διανομή Trisquel χρησιμοποιεί τροποποιημένη έκδοση του πυρήνα του
Ubuntu, από την οποία έχουν αφαιρεθεί οι μη ελεύθεροι κώδικες.
Όμως μπορείς μεσω του synaptic ή του flathub
να προσθέσεις ό,τι άλλο θέλεις.
Απόψε δοκιμάζω για πρώτη φορά το ONLYOFFICE.
(Η διανομή αυτή δεν έχει κανένα πλήρες πρόγραμμα γραφείου προεγκατεστημένο,
μόνο το abiword.)
Στις 22 Μαΐου 2025, από τις 10:00 π.μ. έως τις 12:00 μ.μ. (CEST), το Διαδικτυακό Σεμινάριο του OSOR (Open Source Observatory) σας προσκαλεί να εξερευνήσετε τον κρίσιμο ρόλο των Γραφείων Προγραμμάτων Ανοιχτού Λογισμικού (OSPOs) στη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών στην Ευρώπη. Αυτή η διαδικτυακή συνάντηση απευθύνεται σε όλους όσους επιθυμούν να κατανοήσουν πώς το ανοιχτό λογισμικό μπορεί να ενισχύσει τη δημόσια διοίκηση, την καινοτομία και τη συνεργασία.
Τι Θα Μάθετε:
Το OSPO της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Θα γνωρίσετε το ρόλο του OSPO της ΕΕ, το οποίο υποστηρίζει την υιοθέτηση ανοιχτού λογισμικού εντός της Επιτροπής και ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων. Θα αναδειχθούν οι στρατηγικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός βιώσιμου οικοσυστήματος ανοιχτής τεχνολογίας.
Πρακτικές Πληροφορίες για τα OSPO: Θα αποκτήσετε βασικές γνώσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα OSPO διευκολύνουν την ανάπτυξη, την υιοθέτηση και τη συνεργασία γύρω από το ανοιχτό λογισμικό. Θα συζητηθούν μέθοδοι για την υπέρβαση κοινών προκλήσεων και η σημασία της δημιουργίας πολιτικών που ευνοούν το ανοιχτό περιβάλλον.
Μελέτες Περίπτωσης: Πραγματικά παραδείγματα από OSPO δημόσιων φορέων θα καταδείξουν τον αντίκτυπο τους στην ψηφιακή μεταμόρφωση. Θα μάθετε πώς ορισμένες χώρες και οντότητες έχουν αξιοποιήσει τα OSPO για να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους, να μειώσουν το κόστος και να ενισχύσουν τη διαφάνεια.
Γιατί Να Συμμετάσχετε;
Ανεξάρτητα από το αν είστε νέος στον κόσμο των OSPO, σκέφτεστε να δημιουργήσετε ένα τέτοιο γραφείο στον οργανισμό σας, ή απλώς θέλετε να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας, μέσα από αυτό το σεμινάριο θα αποκτήσετε χρήσιμα εργαλεία για να προωθήσετε τις δικές σας πρωτοβουλίες σε ανοιχτό λογισμικό.
Οι νικητές του διεθνούς σκέλους έχουν ήδη ανακοινωθεί και εκεί στην τρίτη (3η) θέση φιγουράρει η παραπάνω εικόνα της Μονής Ρουσάνου (2η θέση) από τον Ιωάννη Ιωαννίδη, ενώ στην 21η η φωτογραφία της Οδού των Ιπποτών στη Ρόδο από την Ανέζα Παλιού (εδώ 3η θέση). Έχουν θερμά συγχαρητήρια!
To Wiki Loves Monuments είναι διεθνής διαγωνισμός φωτογραφίας μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, και στην Ελλάδα διοργανώνεται από το Wikimedia User Group Greece.
Θες να αυτοματοποιήσεις την εγκατάσταση εφαρμογών, τη διαχείριση server ή το provisioning δεκάδων μηχανημάτων; Ανακάλυψε το Ansible, το πιο ευέλικτο εργαλείο για system automation σε Linux. Αυτός ο οδηγός καλύπτει πλήρως τη χρήση του σε Debian, Ubuntu και Fedora, με απλά παραδείγματα και πλήρεις εντολές.
Τι είναι το Ansible και πώς λειτουργεί;
Το Ansible είναι ένα εργαλείο αυτοματισμού συστημάτων ανοιχτού κώδικα. Σου επιτρέπει να εκτελείς εντολές, εγκαταστάσεις πακέτων, τροποποιήσεις ρυθμίσεων, ακόμη και ενημερώσεις, σε δεκάδες ή εκατοντάδες συστήματα ταυτόχρονα, από ένα μόνο σημείο ελέγχου. Με το Ansible δε χρειάζεταινα εγκαθιστάς τίποταστα συστήματα που διαχειρίζεσαι. Είναι agentless, δηλαδή βασίζεται αποκλειστικά στο SSH και γι’ αυτό δεν απαιτεί επιπλέον λογισμικό στα υπόλοιπα συστήματα. Xρησιμοποιεί YAML αρχεία (playbooks) για να περιγράψει τι θέλεις να γίνει και φροντίζει να το κάνει με idempotent τρόπο — δηλαδή χωρίς να ξανακάνει ό,τι έχει ήδη γίνει.
Το Ansible είναι ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιώ καθημερινά όταν θέλω να αυτοματοποιήσω επαναλαμβανόμενες εργασίες σε πολλούς Linux servers. Είτε δουλεύεις με δύο Raspberry Pi είτε με είκοσι VPS, είναι απλά ανεκτίμητο…
Κεντρική Αρχή του Ansible – Οι βασικοί ρόλοι
Το Ansible βασίζεται σε ένα απλό αλλά πολύ ισχυρό μοντέλο:
Control node Ο υπολογιστής από τον οποίο εκτελείται το Ansible. Παράδειγμα: το laptop σου ή ένας κεντρικός server.
Managed nodes Οι υπολογιστές-στόχοι στους οποίους εφαρμόζονται οι εντολές και τα playbooks του Ansible. Παραδείγματα: web servers, database servers, Raspberry Pis, virtual machines, containers.
Το Ansible τρέχει μόνο στον control node. Δεν χρειάζεται να εγκαταστήσεις τίποτα στα managed nodes (εκτός από Python ≥3.8, η οποία σχεδόν πάντα είναι ήδη εγκατεστημένη).
Πώς επικοινωνεί;
Το Ansible χρησιμοποιεί SSH για να συνδεθεί με τα managed nodes και να εκτελέσει εντολές. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεσαι “agents”, δηλαδή μόνιμες υπηρεσίες ή daemons που να τρέχουν στους άλλους υπολογιστές — είναι πλήρως agentless.
Εν ολίγοις, χρειάζεσαι:
Έναν control node (π.χ. ο δικός σου υπολογιστής με Ubuntu ή Fedora).
Μερικούς managed nodes (άλλους υπολογιστές ή VM με SSH ενεργοποιημένο).
Σύνδεση SSH από τον control node προς τα managed nodes (ιδανικά χωρίς password).
Το Ansible εγκατεστημένο μόνο στον control node.
Παράδειγμα:
Έστω ότι έχεις:
Το laptop σου με Ubuntu 22.04 → Control node
Έναν Raspberry Pi με Debian 12 → Managed node
Έναν virtual server με Fedora 40 → Managed node
Θα εγκαταστήσεις μόνο στο laptop σου:
sudo apt install ansible
Θα φροντίσεις να μπορείς να συνδεθείς μέσω SSH στους άλλους δύο:
ssh pi@192.168.1.42
ssh fedora@192.168.1.56
Και μετά, το Ansible θα μπορεί να κάνει install πακέτα, να ξεκινήσει services ή να στείλει αρχεία και στους δύο στόχους με μία μόνο εντολή.
Πάμε να δούμε πως γίνεται!
Προετοιμασία Συστήματος
Οπως είπαμε, για να χρησιμοποιήσεις το Ansible, θα χρειαστείς:
Έναν control node (ο υπολογιστής από όπου στέλνεις τις εντολές).
Έναν ή περισσότερους managed nodes (υπολογιστές-στόχους στους οποίους εφαρμόζεται η κάθε εντολή).
Ενεργό SSH μεταξύ τους.
Python ≥ 3.8 εγκατεστημένο στα managed nodes (σχεδόν πάντα προεγκατεστημένο σε Debian/Fedora).
Το Ansible χρειάζεται ένα inventory αρχείο που να περιγράφει τα managed nodes, δηλαδή τους υπολογιστές-στόχους σου. Από προεπιλογή χρησιμοποιεί το /etc/ansible/hosts, αλλά μπορείς να ορίσεις custom path.
Οπως είπαμε, το Ansible βασίζεται σε SSH συνδέσεις για να κάνει τη δουλειά του. Ιδανικά, μπορείς να ενεργοποιήσεις passwordless login με SSH keys. Με την πρώτη εντολή φτιάχνεις ένα public/private SSH κλειδί στο control node, ενώ με τη δεύτερη στέλνεις το κλειδί σε ένα managed υπολογιστή ο οποίος από εκεί και έπειτα θα δέχεται συνδέσεις από τον control χωρίς να ζητά κάθε φορά τον κωδικό χρήστη:
ssh-keygen
ssh-copy-id user@192.168.1.101
Δηλαδή, από εδώ και πέρα, το Ansible θα μπορεί να συνδέεται αυτόματα!
Το Ansible διαθέτει εκατοντάδες προκαθορισμένα modules που σου επιτρέπουν να εκτελέσεις πολύπλοκες εργασίες χωρίς να γράψεις playbook. Αυτό είναι ιδανικό για δοκιμές, μικρές εργασίες ή επείγουσες εντολές.
Ένα module είναι ουσιαστικά ένα “δομικό block ενέργειας”: μπορεί να εγκαταστήσει πακέτα, να τροποποιήσει services, να δημιουργήσει αρχεία, να εκτελέσει shell εντολές, να αντιγράψει αρχεία, να διαχειριστεί χρήστες, και πολλά ακόμη.
Σύνταξη Γενικής Μορφής
ansible <στόχος> -m <module_name> -a "<επιλογές>"
Παραδείγματα από τον Πραγματικό Κόσμο
➤ Εγκατάσταση πακέτου htop σε Debian/Ubuntu:
ansible all -m apt -a "name=htop state=present"
➤ Εγκατάσταση πακέτου nginx σε Fedora:
ansible all -m dnf -a "name=nginx state=present"
➤ Εκτέλεση μιας απλής shell εντολής:
ansible webservers -m shell -a "uptime"
➤ Εκκίνηση υπηρεσίας:
ansible dbservers -m service -a "name=mysql state=started"
Εκτελεί shell εντολές με υποστήριξη pipes, redirects, κ.λπ.
apt, dnf, yum, package
Διαχείριση πακέτων
service
Έναρξη, τερματισμός, ενεργοποίηση υπηρεσιών
copy
Αντιγραφή αρχείων από τον control node προς τα managed nodes
file
Δημιουργία/τροποποίηση αρχείων και δικαιωμάτων
user
Δημιουργία ή διαγραφή χρηστών
Αν έπρεπε να διαλέξω ένα module που με έχει σώσει άπειρες φορές, αυτό θα ήταν το copy. Ιδανικό για να στέλνεις config αρχεία, scripts ή templates σε πολλά συστήματα χωρίς scp και manual sync.
Προσοχή:
Αν χρησιμοποιείς modules που απαιτούν root δικαιώματα (π.χ. apt, service), πρέπει να προσθέσεις την επιλογή --become:
ansible all -m apt -a "name=vim state=latest" --become
Γιατί να χρησιμοποιήσω modules αντί για shell;
Αν και μπορείς να εκτελέσεις οποιαδήποτε εντολή με το shell module, είναι πιο ασφαλές και idempotent να χρησιμοποιείς native modules όπου είναι δυνατό. Για παράδειγμα:
ansible all -m shell -a "apt install nginx -y" # Μη ιδανικό
ενώ
ansible all -m apt -a "name=nginx state=present" # Ιδανικό
Το δεύτερο είναι πιο προβλέψιμο, επαναλήψιμο και εντοπίζει αλλαγές καλύτερα.
TL;DR
Χρησιμοποίησε modules όταν θέλεις να κάνεις μικρές, γρήγορες αλλαγές από το terminal. Είναι σαν να έχεις τη δύναμη πολλών SSH sessions ταυτόχρονα, αλλά με πολύ μεγαλύτερη σαφήνεια, ακρίβεια και δυνατότητα επέκτασης.
Δημιουργία Playbook
Μέχρι τώρα είδαμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιούμε modules απευθείας από το terminal για μικρές, αποσπασματικές εργασίες. Όμως… αν θέλεις να εκτελείς πολλές ενέργειες, σε πολλούς servers, με συνέπεια και επαναληψιμότητα, τότε χρειάζεσαι ένα playbook.
Τι είναι Playbook;
Ένα playbook είναι ένα απλό αρχείο YAML που περιγράφει:
σε ποιους υπολογιστές θα εφαρμοστούν οι ενέργειες
τι ακριβώς πρέπει να γίνει
με ποια σειρά
και υπό ποιες συνθήκες
Το Ansible διαβάζει αυτό το αρχείο και εκτελεί κάθε task όπως το ορίζεις, ελέγχοντας μάλιστα αν χρειάζεται να γίνει κάτι (idempotence).
Δομή ενός Playbook
Ένα playbook αποτελείται από:
name: Περιγραφικός τίτλος για το τι κάνει
hosts: Ποιοι στόχοι θα επηρεαστούν
become: Αν απαιτούνται root δικαιώματα
tasks: Η λίστα με τις ενέργειες (modules + options)
Παράδειγμα: site.yml
- name: Εγκατάσταση και εκκίνηση του Nginx
hosts: webservers
become: true
tasks:
- name: Εγκατάσταση Nginx σε Debian/Ubuntu
apt:
name: nginx
state: present
when: ansible_os_family == "Debian"
- name: Εγκατάσταση Nginx σε Fedora
dnf:
name: nginx
state: present
when: ansible_os_family == "RedHat"
- name: Εκκίνηση και ενεργοποίηση υπηρεσίας
service:
name: nginx
state: started
enabled: true
Τι κάνει αυτό το playbook;
Στοχεύει τους hosts της ομάδας webservers
Χρησιμοποιεί apt για Debian-based συστήματα και dnf για RedHat/Fedora
Ξεκινάει το service και το ενεργοποιεί στο boot
Όλα γίνονται με sudo (επειδή become: true)
Pro Tip:
Μπορείς να δημιουργήσεις ένα αρχείο site.yml και να το εκτελέσεις με:
ansible-playbook site.yml
Συνήθως δοκιμάζω κάθε playbook με --check πρώτα, για να αποφύγω τυχόν ατυχήματα (π.χ. αν έβαλα λάθος όνομα service ή πακέτου).
ansible-playbook site.yml --check
Να μερικές παράμετροι για χρήσιμες παραλλαγές:
--check: dry-run (δοκιμή χωρίς αλλαγές)
--diff: δείχνει αλλαγές αρχείων
--limit webservers: στοχεύει μόνο συγκεκριμένη ομάδα
Δοκίμασε να γράψεις το πρώτο σου playbook σήμερα! Με το Ansible, κάθε επανάληψη γίνεται αυτοματισμός.
Μικρή Εισαγωγή στα Roles
Τα roles οργανώνουν το playbook σε επαναχρησιμοποιήσιμα κομμάτια.
Χρησιμοποίησε group_vars/ και host_vars/ για παραμετροποίηση
Ενσωμάτωσε jinja2 templates για δυναμικά αρχεία config
Συμπέρασμα
Το Ansible είναι ένα πανίσχυρο αλλά φιλικό εργαλείο για DevOps, sysadmins και developers που θέλουν να αυτοματοποιήσουν διαχειριστικές εργασίες με ασφάλεια, ευκολία και δυνατότητα επέκτασης.
Ξεκινώντας με έναν μόνο υπολογιστή και προχωρώντας σταδιακά, θα φτάσεις στο σημείο να διαχειρίζεσαι ολόκληρους στόλους συστημάτων με μία εντολή.
Αλλά και αρχάριος-α να είσαι, αν ξεκινήσεις με μικρά playbooks και λίγους στόχους, θα διαπιστώσεις γρήγορα πόσο χρόνο μπορεί να σου εξοικονομήσει. Εγώ πλέον το χρησιμοποιώ ακόμα και για ενημερώσεις του συστήματος στο σπίτι!
Άνοιξαν οι αιτήσεις για την υποβολή προτάσεων για παρουσιάσεις και ομιλίες στο Wikimedia CEE Meeting 2025, το οποίο θα γίνει τον Σεπτέμβριο στη Θεσσαλονίκη.
Οι συμμετέχοντες, τόσο Έλληνες όσο και εκτός Ελλάδας, είναι ευπρόσδεκτοι να προτείνουν παρουσιάσεις για το συνέδριο. Οι τύποι παρουσιάσεων είναι: ομιλίες, πάνελ, διάλεξη, συζήτηση στρογγυλής τράπεζας, επίδειξη κάποιου εργαλείου, εργαστήριο, και γρήγορη ομιλία, αλλά και συζήτηση για την επίλυση κάποιου κοινού προβλήματος.
Μπορείτε να κάνετε πρόταση για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με τον βικιπαιδισμό αφορά την περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Μεταξύ των θεμάτων ενδιαφέροντος συγκαταλέγονται η διακυβέρνηση του κινήματος, η τεχνητή νοημοσύνη, η νεολαία, το CEE Hub, το μέλλον του κινήματος, οι συνεργασίες, η επίλυση διαφωνιών, η μείωση των συντακτών σε πολλές κοινότητες, οι οργανωτικές και άλλες δεξιότητες, και άλλα.
Οι αιτήσεις θα παραμείνουν ανοιχτές έως τις 31 Μαΐου 2025 στις 23:59 το βράδυ, και οι αιτώντες θα ενημερωθούν αν εγκρίθηκε η παρουσίαση τους ή όχι κάποια στιγμή τον Ιούλιο, αφού τον Ιούνιο θα γίνει αξιολόγηση από διεθνή επιτροπή με 3 Έλληνες μέλη και 6 μέλη από άλλες χώρες.
Το τελικό πρόγραμμα θα βγει τον Αύγουστο. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υποβολή παρουσιάσεων, δείτε εδώ.
Ο Δήμος Αθηναίων προσκαλεί όλους τους ενεργούς πολίτες, φορείς της κοινωνίας των πολιτών και επαγγελματίες να συμμετάσχουν ενεργά στη διαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης του για τη συμμετοχή του στην πρωτοβουλία OGP Local (Open Government Partnership).
Στο πλαίσιο αυτό, οργανώνεται ένα διήμερο θεματικών εργαστηρίων το Σάββατο 17 και την Κυριακή 18 Μαΐου στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων, με στόχο την ανοικτή και δημιουργική συνδιαμόρφωση συγκεκριμένων δράσεων που απαντούν σε σύγχρονες αστικές προκλήσεις.
Τι περιλαμβάνει η εκδήλωση:
Συμμετοχικά workshops με τη συμμετοχή οργανώσεων και ενεργών πολιτών Ανάλυση και επεξεργασία προτάσεων από τη δημόσια διαβούλευση Προτεραιοποίηση δράσεων με βάση τις ανάγκες των κατοίκων
Θεματικές ενότητες:
Ενεργειακή Δημοκρατία και Ευαλωτότητα (Σάββατο 17 Μαΐου)
Στέγαση και Βιώσιμη Ανάπτυξη (Σάββατο 17 Μαΐου)
Καθολική Προσβασιμότητα σε φυσικό και ψηφιακό επίπεδο (Κυριακή 18 Μαΐου)
Διαφάνεια, Λογοδοσία και Συμμετοχικός Προϋπολογισμός (Κυριακή 18 Μαΐου)
Η συμμετοχή είναι ελεύθερη. Μετά το πέρας των εργαστηρίων, θα αναρτηθούν τα πρακτικά και τα αποτελέσματα, ενώ οι προτάσεις που θα προκύψουν θα αποτελέσουν τη βάση για το τελικό Σχέδιο Δράσης του Δήμου.
Πού: Σεράφειο Δήμου Αθηναίων (Εχελιδών 19 & Πειραιώς 144, 11854, Αθήνα – Χάρτης) Πότε: Σάββατο 17 & Κυριακή 18 Μαΐου 2025 Ώρες: 09:30–19:00 Συμμετοχή: Ελεύθερη με προεγγραφή (φόρμα συμμετοχής)
Μαζί διαμορφώνουμε ένα πιο ανοιχτό, δίκαιο και συμμετοχικό μέλλον για την Αθήνα!
Δείτε το πρόγραμμα των εργαστηρίων ανά θεματική ενότητα:
Ενεργειακή Δημοκρατία και Ευαλωτότητα
Στέγαση και Βιώσιμη Ανάπτυξη
Καθολική Προσβασιμότητα σε φυσικό και ψηφιακό επίπεδο
Διαφάνεια, Λογοδοσία και Συμμετοχικός Προϋπολογισμός
Σάββατο 17 Μαΐου 2025
Ώρα
Δραστηριότητα
09:30–10:00
Προσέλευση
10:00–10:15
Εισαγωγή από την ομάδα OGP Local του Δήμου Αθηναίων (στόχος, δομή εργασίας)
Η τεχνολογία προβάλλεται εδώ και δεκαετίες ως η πανάκεια για τα περισσότερα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα. Όμως, όλο και περισσότερα παραδείγματα παγκοσμίως αποκαλύπτουν πως, όταν εφαρμόζεται χωρίς λογοδοσία και χωρίς ανθρωποκεντρική προσέγγιση, μπορεί να γίνει εργαλείο καταπίεσης, διάκρισης και ελέγχου. Το φαινόμενο του techno-solutionism, δηλαδή η πεποίθηση ότι κάθε κοινωνικό ζήτημα μπορεί να λυθεί μέσω κάποιας τεχνολογικής καινοτομίας, εξελίσσεται σε ιδεολογικό πυλώνα της σύγχρονης επιτήρησης και ποινικοποίησης των περιθωριοποιημένων ομάδων.
Τεχνολογία και ασφάλεια: Μια επίφαση προόδου
Από το Ισραήλ και τη Ρωσία, μέχρι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναπτύσσονται και υιοθετούνται συστήματα επιτήρησης που αξιοποιούν τεχνητή νοημοσύνη (AI), με πρόσχημα την αύξηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας. Στην πράξη, όμως, αυτές οι τεχνολογίες εφαρμόζονται δυσανάλογα σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και μειονότητες, με στόχο τον έλεγχο, την πρόληψη κινητοποιήσεων και την καταστολή.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η στρατιωτική μονάδα 8200 στο Ισραήλ, η οποία χρησιμοποιεί σύστημα AI για την παρακολούθηση Παλαιστινίων και ακτιβιστών στη Δυτική Όχθη. Το σύστημα αυτό παρέχει εργαλεία για την ανάλυση κινήσεων, την επιτήρηση της καθημερινότητας και ακόμη και την «πρόβλεψη κοινωνικών αναταραχών».
Αντίστοιχα, στη Ρωσία, λογισμικό αναγνώρισης εθνικότητας έχει τοποθετηθεί σε χιλιάδες κάμερες στην Αγία Πετρούπολη, νομιμοποιώντας τον ρατσιστικό έλεγχο και την καταγραφή ατόμων με βάση τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά τους.
Η Ευρώπη δεν αποτελεί εξαίρεση
Είναι λάθος να θεωρήσουμε αυτές τις περιπτώσεις ως χαρακτηριστικά αυταρχικών καθεστώτων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η υιοθέτηση παρόμοιων πρακτικών επιτήρησης είναι όχι μόνο υπαρκτή, αλλά και θεσμοθετημένη. Η λογική της «Ψηφιακής Ευρώπης-Φρούριο» ενισχύεται μέσα από ρυθμιστικά πλαίσια και ευρωπαϊκά έργα, όπως το iBorderCtrl και το ROBORDER, τα οποία χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους και βασίζονται σε αμφισβητούμενες τεχνολογίες.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η χρήση της τεχνολογίας στην πολιτική για τη μετανάστευση. Η βάση δεδομένων EURODAC επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει και φωτογραφίες προσώπων – ακόμη και παιδιών έξι ετών – για σκοπούς αναγνώρισης μέσω AI.
Παράλληλα, το AI Act της ΕΕ προσφέρει γενική εξαίρεση για χρήση σε θέματα εθνικής ασφάλειας, ενώ απέτυχε να απαγορεύσει αμφιλεγόμενα συστήματα σε μεταναστευτικό και αστυνομικό πλαίσιο.
Άλλα παραδείγματα όπως το έργο AEGIS δοκιμάζονται στην Ολλανδία, την Ισπανία και τη Ρουμανία, και περιλαμβάνουν εγκατάσταση AI-καμερών στην Αμβέρσα, για να «ανιχνεύουν απειλές» σε εβραϊκές κοινότητες.
Ο κίνδυνος της ψευδούς ουδετερότητας της τεχνολογίας
Οι υποστηρικτές της τεχνολογικής λύσης συχνά ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη. Όμως, η τεχνολογία δεν αναπτύσσεται ούτε εφαρμόζεται σε κοινωνικό κενό. Ενσαρκώνει τις προκαταλήψεις, τις ιεραρχίες και τις ανισότητες του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο ενσωματώνεται.
Όπως τονίζει η συμμαχία Protect Not Surveil, η αντιμετώπιση της τεχνολογίας ως ουδέτερης ενέχει τον κίνδυνο αναπαραγωγής ακριβώς εκείνων των μορφών κατάχρησης εξουσίας που η ΕΕ ισχυρίζεται ότι απορρίπτει.
Από την καινοτομία στην καταστολή
Η χρήση τεχνολογιών υπό το πρόσχημα της καινοτομίας οδηγεί συχνά στην ενίσχυση της καταστολής. Η Ουγγαρία, για παράδειγμα, ψήφισε νόμο τον Μάρτιο του 2025 που ποινικοποιεί το δικαίωμα στη διαμαρτυρία και επιτρέπει τη χρήση Remote Biometric Identification για την αναγνώριση συμμετεχόντων στο Pride της Βουδαπέστης.
Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, όπως η αστυνόμευση και η διαχείριση συνόρων, ανοίγει το δρόμο για την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση κρίσιμων τομέων, όπου στρατιωτικές και τεχνολογικές εταιρείες έχουν πλέον ισχυρά οικονομικά κίνητρα να συνεχίσουν να καινοτομούν – όχι για το κοινό καλό, αλλά για το ιδιωτικό κέρδος.
Προς μια ανθρωποκεντρική τεχνολογία
Η απάντηση στο techno-solutionism δεν είναι η απόρριψη της τεχνολογίας καθ’ ολοκληρίαν, αλλά η επανανοηματοδότησή της. Πρέπει να επανεξετάσουμε όχι μόνο το «πώς» αλλά και το «γιατί» χρησιμοποιούμε την τεχνολογία. Η ανάπτυξη και η χρήση των τεχνολογικών εργαλείων πρέπει να καθοδηγούνται από τις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της λογοδοσίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Το αφήγημα της τεχνολογικής λύσης μπορεί να είναι ελκυστικό, ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας. Όμως, η αλήθεια είναι ότι η τεχνολογία δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικαθιστά τη δημοκρατία, την κοινωνική πολιτική ή τη δικαιοσύνη. Αν θέλουμε μια κοινωνία πιο ασφαλή, πιο δίκαιη και πιο δημοκρατική, πρέπει να επανεξετάσουμε τον ρόλο της τεχνολογίας στη ζωή μας – όχι ως «αυτόματη λύση», αλλά ως εργαλείο για την ενδυνάμωση των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους.
Οι νικητές του διεθνούς σκέλους έχουν ήδη ανακοινωθεί και εκεί στην τρίτη (3η) θέση φιγουράρει η παραπάνω εικόνα της Μονής Ρουσάνου (2η θέση) από τον Ιωάννη Ιωαννίδη, ενώ στην 21η η φωτογραφία της Οδού των Ιπποτών στη Ρόδο από την Ανέζα Παλιού (εδώ 3η θέση). Έχουν θερμά συγχαρητήρια!
To Wiki Loves Monuments είναι διεθνής διαγωνισμός φωτογραφίας μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, και στην Ελλάδα διοργανώνεται από το Wikimedia User Group Greece.
Το έργο ODECO, γνωστό για την προώθηση της έρευνας σε οικοσυστήματα ανοιχτών δεδομένων στην Ευρώπη, δημοσίευσε μια νέα έκθεση με τίτλο ‘Legal Frictions for Data Openness: Reflections from a Case-Study on Re-Use of the Open Web for AI Training’’. Η έκθεση εμβαθύνει στις περίπλοκες νομικές και πολιτικές προκλήσεις που σχετίζονται με τη χρήση δεδομένων ανοιχτού ... Read more
Στο περιβάλλον των ψηφιακών πληροφοριών του 21ου αιώνα, οι βιβλιοθήκες —δημόσιες και ακαδημαϊκές— εξακολουθούν να αποτελούν κρίσιμους φορείς πρόσβασης στη γνώση, την έρευνα και την πολιτιστική παραγωγή. Ωστόσο, η μετάβαση από το έντυπο στο ψηφιακό περιεχόμενο έχει αναδείξει μια σειρά από νέες προκλήσεις. Στο επίκεντρο αυτών των προκλήσεων βρίσκεται η εξάρτηση των βιβλιοθηκών από συμβάσεις αδειοδότησης και η αδυναμία διαπραγμάτευσης όρων που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον.
Η έκθεση της COMMUNIA με τίτλο “Unfair licensing practices: the library experience“, που βασίστηκε σε συνάντηση με υπεύθυνους αδειοδότησης από ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες τον Φεβρουάριο του 2025, αναδεικνύει πώς οι εκδότες εκμεταλλεύονται το μονοπωλιακό τους καθεστώς και την αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων για να επιβάλουν δυσανάλογους περιορισμούς στις βιβλιοθήκες. Η ανισορροπία δύναμης σε αυτές τις σχέσεις οδηγεί σε σοβαρούς περιορισμούς στην πρόσβαση, την επιστημονική πρόοδο και τα δικαιώματα των χρηστών.
Η Αδειοδότηση Ψηφιακών Πόρων: Ένα Ασφυκτικό Περιβάλλον
Οι δημόσιες και οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες λειτουργούν με διαφορετικά μοντέλα και στόχους. Ωστόσο, και οι δύο καλούνται να αποκτήσουν πρόσβαση σε ψηφιακά έργα —όπως e-books, περιοδικά και βάσεις δεδομένων— μέσω αδειών, οι οποίες ρυθμίζουν αυστηρά ποιος, πότε και πώς μπορεί να τα χρησιμοποιήσει.
Η έκθεση τονίζει ότι η μετάβαση από την αγορά έντυπων βιβλίων στην αδειοδότηση ψηφιακών εκδόσεων έχει ενισχύσει υπέρμετρα την εξουσία των εκδοτών. Οι όροι πρόσβασης, οι γεωγραφικοί και χρονικοί περιορισμοί, ακόμη και το ποια έργα διατίθενται, καθορίζονται μονομερώς από τους εκδότες.
Εμπόδια στη Δημιουργία Ψηφιακών Συλλογών
Άρνηση Αδειοδότησης
Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα είναι η άρνηση αδειοδότησης από τους εκδότες. Ορισμένοι αρνούνται να διαπραγματευτούν με βιβλιοθήκες ή αποκλείουν δημοφιλείς τίτλους και εγχειρίδια από την κυκλοφορία τους μέσω δημόσιων καναλιών.
Η πρακτική του “windowing” (καθυστέρηση της διαθεσιμότητας ενός τίτλου σε βιβλιοθήκες για 6–12 μήνες μετά την έκδοση) δημιουργεί πρόσθετα εμπόδια, ιδίως για τις δημόσιες βιβλιοθήκες που εξυπηρετούν ευρείες κοινωνικές ομάδες.
Ακατάλληλα Μοντέλα Αδειοδότησης
Οι βιβλιοθήκες υποχρεώνονται συχνά να αποδέχονται πακέτα αδειών (bundled licenses) που περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό τίτλων, πολλοί από τους οποίους δεν είναι αναγκαίοι. Αυτό οδηγεί σε σπατάλη δημόσιων πόρων και περιορίζει τη βιβλιοποικιλότητα.
Η εμφάνιση των “άδειες ανά άτομο” (one-book-per-student) εντείνει την ανισότητα στην πρόσβαση. Τα πανεπιστήμια καλούνται να αγοράσουν μία άδεια ανά φοιτητή ανά μάθημα, κάτι που είναι οικονομικά και λειτουργικά ανέφικτο. Επιπλέον, τίθενται σοβαρά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, καθώς απαιτείται η αποστολή λιστών φοιτητών σε εκδότες.
Μέτρηση Πρόσβασης (Metered Licenses)
Οι λεγόμενες “μετρημένες άδειες” προβλέπουν περιορισμένο αριθμό δανεισμών ή χρονική πρόσβαση, χωρίς δικαιώματα διαρκούς χρήσης. Ένα e-book μπορεί να διατεθεί για 4–8 δανεισμούς και μετά να απαιτείται νέα αγορά. Αντίθετα, ένα φυσικό βιβλίο μπορεί να δανειστεί 20–30 φορές.
Περιορισμοί στην Επιστημονική Έρευνα
Οι ερευνητές και οι φοιτητές αντιμετωπίζουν αυξανόμενους περιορισμούς λόγω συμβατικών όρων που υπερβαίνουν το νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα χρήσης.
Περιοριστικές Ρήτρες για Τεχνητή Νοημοσύνη (AI)
Η έκθεση περιλαμβάνει παραδείγματα όπου οι εκδότες απαγορεύουν οποιαδήποτε χρήση των περιεχομένων με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, ακόμη και για αθώες ενέργειες, όπως η δημιουργία περιλήψεων με τη βοήθεια chatbot.
Οι βιβλιοθηκονόμοι προειδοποιούν ότι δεν είναι νομικά, ηθικά ή τεχνικά εφικτό για μια βιβλιοθήκη να ελέγχει τη χρήση AI από τους χρήστες της.
Περιορισμοί στην Εξόρυξη Κειμένου και Δεδομένων (TDM)
Παρά το ότι η ΕΕ επιτρέπει πλέον την TDM για ερευνητικούς σκοπούς, πολλοί εκδότες περιλαμβάνουν ρήτρες που την απαγορεύουν, εκμεταλλευόμενοι το δικαίωμα της ελεύθερης διαπραγμάτευσης.
Επιλογή Ξένου Δικαίου
Η επιβολή ξένων νομικών συστημάτων, όπως το Δίκαιο του Ντέλαγουερ (ΗΠΑ), δημιουργεί νομική αβεβαιότητα και πρακτικά ακυρώνει τα εθνικά δικαιώματα των χρηστών, ιδίως εκείνα που σχετίζονται με ερευνητικές εξαιρέσεις.
Περιορισμένος Ορισμός «Εξουσιοδοτημένων Χρηστών»
Συχνά, μόνο φοιτητές και προσωπικό που είναι εγγεγραμμένοι στο ίδρυμα λογίζονται ως νόμιμοι χρήστες. Αυτό αποκλείει φοιτητές ανταλλαγής, ερευνητές κοινών προγραμμάτων, εξωτερικούς συνεργάτες και διεθνείς εταίρους, υπονομεύοντας την ανοικτή επιστήμη.
Άλλες Επιζήμιες Συμβατικές Ρήτρες
Ρήτρες Ευθύνης και Παραβάσεων
Οι εκδότες επιδιώκουν να επιβάλουν στις βιβλιοθήκες πλήρη νομική ευθύνη για τις πράξεις των χρηστών τους. Μια και μόνη χρήση AI ή TDM από έναν φοιτητή μπορεί να οδηγήσει σε κατάργηση της άδειας και νομικές ενέργειες κατά του ιδρύματος.
Έλεγχοι και Επιθεωρήσεις
Ορισμένες άδειες επιτρέπουν στους εκδότες να διενεργούν επιτόπιους ελέγχους στους χώρους της βιβλιοθήκης ή να απαιτούν την παράδοση αρχείων χρήσης.
4.3 Ρήτρες Εμπιστευτικότητας
Οι βιβλιοθήκες καλούνται να υπογράψουν συμφωνίες μη αποκάλυψης (NDAs) που περιορίζουν την ανταλλαγή πληροφοριών ακόμα και με δημόσιους φορείς ή άλλες βιβλιοθήκες. Αυτό υπονομεύει τη διαφάνεια, τη συλλογική διαπραγμάτευση και την ενημερωμένη λήψη αποφάσεων.
Συμπεράσματα και Προτάσεις Πολιτικής
Η έκθεση υποστηρίζει ότι το υφιστάμενο μοντέλο αδειοδότησης:
Αποτρέπει την ανάπτυξη βιώσιμων ψηφιακών συλλογών
Περιορίζει την ερευνητική και εκπαιδευτική χρήση
Απειλεί τη βιβλιοθηκονομική αυτονομία
Αντιβαίνει στις αρχές της ανοικτής πρόσβασης και της δημοκρατικής γνώσης
Και καταλήγει σε σειρά προτάσεων πολιτικής:
Νομοθετική Υποχρέωση Διαθεσιμότητας: Η ψήφιση ευρωπαϊκού κανονισμού που να επιβάλλει την υποχρεωτική διαθεσιμότητα όλων των ψηφιακών έργων σε βιβλιοθήκες υπό δίκαιους και μη διακριτικούς όρους.
Κατοχύρωση της Υπεροχής των Εξαιρέσεων: Οι εθνικές εξαιρέσεις και περιορισμοί υπέρ της έρευνας και της εκπαίδευσης να μην δύνανται να περιορίζονται από συμβάσεις.
Δημιουργία ενός Ψηφιακού Νόμου Γνώσης (Digital Knowledge Act): Ένας νομικός μηχανισμός που να κατοχυρώνει τα δικαιώματα ψηφιακής πρόσβασης στη γνώση στο ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η ελευθερία των συμβάσεων, όταν ασκείται από μονοπωλιακούς παρόχους γνώσης, μπορεί να οδηγήσει σε καταστρατήγηση θεμελιωδών κοινωνικών και επιστημονικών αξιών. Οι βιβλιοθήκες δεν είναι εμπορικοί πελάτες. Είναι δημόσιοι θεσμοί. Το δικαίωμα στην πρόσβαση στη γνώση δεν μπορεί να υπόκειται σε καταχρηστικούς όρους.
Αν δεν υπάρξει θεσμική παρέμβαση, ο «ψηφιακός πολιτισμός» κινδυνεύει να παραμείνει πολιτισμός κλειστής πρόσβασης. Η Ευρώπη έχει την ευκαιρία —και την ευθύνη— να δείξει ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος.
Σε έναν όλο και πιο διασυνδεδεμένο και ψηφιοποιημένο κόσμο, η αξιόπιστη ταυτοποίηση νομικών προσώπων είναι κρίσιμη για την οικονομική διαφάνεια, την ασφάλεια και την ομαλή λειτουργία των παγκόσμιων αγορών. Εδώ ακριβώς έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο το Legal Entity Identifier (LEI) — ένας διεθνής αναγνωριστικός αριθμός που έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίζει τη μοναδική και καθαρή αναγνώριση κάθε νομικής οντότητας.
Τι είναι το LEI;
Το LEI είναι ένας αλφαριθμητικός κωδικός 20 χαρακτήρων, βασισμένος στο πρότυπο ISO 17442, ο οποίος επιτρέπει την ακριβή ταυτοποίηση νομικών προσώπων που συμμετέχουν σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές ή άλλες επίσημες δραστηριότητες. Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της διαφάνειας μετά την οικονομική κρίση του 2008, υπό την καθοδήγηση του Financial Stability Board (FSB) και των κρατών του G20.
Η βασική ανάγκη πίσω από το LEI είναι η δυνατότητα απάντησης σε δύο θεμελιώδη ερωτήματα:
Ποιος είναι ποιος;
Ποιος ανήκει σε ποιον;
Με την ύπαρξη ενός μοναδικού, παγκόσμιου αναγνωριστικού αριθμού, η διαχείριση κινδύνων, η καταπολέμηση χρηματοοικονομικής απάτης και η συμμόρφωση με κανονισμούς γίνονται πιο αποτελεσματικές και διαφανείς.
Η χρήση και διάδοση του LEI προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στις ρυθμιστικές αρχές:
Ενίσχυση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης
Η ανοιχτή πρόσβαση στα δεδομένα του Global LEI Index επιτρέπει σε κάθε ενδιαφερόμενο να ελέγχει την ταυτότητα και τη δομή ιδιοκτησίας οποιασδήποτε νομικής οντότητας. Αυτό ενισχύει την εμπιστοσύνη και τη λήψη αποφάσεων με γνώμονα την ασφάλεια.
Απλοποίηση διαδικασιών KYC και due diligence
Το LEI μειώνει τη γραφειοκρατία και τον χρόνο στις διαδικασίες αναγνώρισης αντισυμβαλλόμενων και onboarding πελατών, διευκολύνοντας έτσι το διεθνές εμπόριο και τις διασυνοριακές συναλλαγές.
Υποστήριξη της συμμόρφωσης με ρυθμιστικές απαιτήσεις
Η ύπαρξη ενός κοινού αναγνωριστικού βοηθά τις επιχειρήσεις να συμμορφώνονται με κανονισμούς όπως AML (Anti-Money Laundering), CFT (Counter-Funding of Terrorism), MiFID II, EMIR, FATCA και άλλους.
Διαφάνεια στις σχέσεις οντοτήτων
Το LEI περιλαμβάνει πληροφορίες για τις σχέσεις μεταξύ νομικών προσώπων (μητρικές/θυγατρικές), διευκολύνοντας την κατανόηση και επίβλεψη πολυεθνικών εταιρικών δομών.
Δωρεάν και ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα
Η Global Legal Entity Identifier Foundation (GLEIF) παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στα LEI δεδομένα μέσω του Global LEI Index, καθιστώντας τα ένα δημόσιο αγαθό.
Σε ποίους απευθύνεται τα LEI;
Το LEI είναι απαραίτητο ή συνιστώμενο για:
Τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και επενδυτικά ταμεία
Νομικά πρόσωπα που συμμετέχουν σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές
Εταιρείες που εμπλέκονται σε διεθνείς εμπορικές σχέσεις
Επιχειρήσεις που υπόκεινται σε ελέγχους KYC
Παρόχους υπηρεσιών compliance ή AML
Η διαδικασία απόκτησης LEI είναι σχετικά απλή:
Επιλέγετε έναν εξουσιοδοτημένο LEI Issuing Organization από τη λίστα της GLEIF.
Υποβάλλετε αίτηση με τα βασικά στοιχεία της νομικής σας οντότητας.
Η αίτηση εξετάζεται και εφόσον τα δεδομένα επιβεβαιωθούν, εκδίδεται ο μοναδικός κωδικός LEI.
Η εγγραφή είναι ετήσια και απαιτεί ανανέωση κάθε χρόνο για να παραμείνει ενεργή.
Η GLEIF εξασφαλίζει την εγκυρότητα και ακρίβεια των στοιχείων μέσω ετήσιου ελέγχου και ενημέρωσης των δεδομένων.
Η εφαρμογή του LEI εξελίσσεται συνεχώς για να καλύψει ανάγκες της ψηφιακής οικονομίας. Γίνεται πλέον χρήση των LEI σε αυτοματοποιημένα ψηφιακά σενάρια, όπως σε blockchain εφαρμογές, ψηφιακές ταυτότητες και API-based υπηρεσίες, προσφέροντας ακόμα μεγαλύτερη αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα στις ψηφιακές αλληλεπιδράσεις.
Οι διεθνείς ρυθμιστικές αρχές ενθαρρύνουν την ευρύτερη χρήση του LEI, όχι μόνο στους χρηματοοικονομικούς κύκλους, αλλά και σε κάθε επιχειρηματικό τομέα που εμπλέκεται σε πολύπλοκες ή διακρατικές συναλλαγές.
Η υιοθέτηση του LEI αποτελεί ουσιαστικό βήμα για τη διασφάλιση διαφάνειας, συμμόρφωσης και αξιοπιστίας στον παγκόσμιο επιχειρηματικό και χρηματοοικονομικό κόσμο. Καθώς οι απαιτήσεις για ελέγχους, κανονισμούς και ψηφιακές διασυνδέσεις αυξάνονται, η ύπαρξη ενός μοναδικού, αναγνωρίσιμου και διαφανή κωδικού για κάθε νομικό πρόσωπο καθίσταται όλο και πιο απαραίτητη.
Οι εφαρμογές συνομιλιών με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο, όπως οι Signal και WhatsApp, θεωρούνται από τους καλύτερους τρόπους για να διατηρήσει κανείς τις ψηφιακές του συνομιλίες ιδιωτικές. Ωστόσο, αν δεν είστε προσεκτικοί με το πώς αποθηκεύονται και δημιουργούνται τα αντίγραφα ασφαλείας αυτών των συνομιλιών, ενδέχεται να θέσετε σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικότητάς σας.
Η κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο διασφαλίζει ότι μόνο ο αποστολέας και ο παραλήπτης μπορούν να διαβάσουν τα περιεχόμενα των μηνυμάτων. Ο οργανισμός που παρέχει την πλατφόρμα—όπως η Meta για το WhatsApp ή η Signal Foundation για το Signal—δεν έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο. Ωστόσο, μπορούν να συλλέγουν μεταδεδομένα, δηλαδή ποιος επικοινωνεί με ποιον, πότε και από πού.
Το Πρόβλημα με τα Αντίγραφα Ασφαλείας
Ακόμα και αν η συνομιλία είναι πλήρως κρυπτογραφημένη, τα αντίγραφα ασφαλείας αυτών των συνομιλιών μπορεί να μην προστατεύονται με τον ίδιο τρόπο. Αν αποθηκευτούν στο cloud (π.χ. Google Drive ή iCloud) χωρίς επαρκή κρυπτογράφηση, τότε ενδέχεται να είναι προσβάσιμα από τρίτους, ακόμα και από τις ίδιες τις πλατφόρμες αποθήκευσης ή τις αρχές.
Ας δούμε πώς αντιμετωπίζουν αυτό το ζήτημα μερικές από τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές.
Signal: Καμία Σύνδεση με το Cloud
Η επίσημη εφαρμογή Signalδεν υποστηρίζει καθόλου αποθήκευση στο cloud. Αυτό σημαίνει ότι οι συνομιλίες σας δεν δημιουργούν αυτόματα αντίγραφα ασφαλείας σε πλατφόρμες όπως το iCloud ή το Google Drive.
Αν θέλετε να μεταφέρετε τα μηνύματά σας σε νέο κινητό, θα πρέπει να το κάνετε χειροκίνητα, χρησιμοποιώντας τις οδηγίες που παρέχει η εφαρμογή. Αν χάσετε το κινητό σας χωρίς να έχετε κάνει backup τοπικά, το περιεχόμενο των συνομιλιών σας χάνεται οριστικά.
WhatsApp: Επιλογή για Κρυπτογραφημένα Backups
Το WhatsApp, από την εταιρεία Meta, επιτρέπει τη δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας σε Google Drive (σε Android) και iCloud (σε iPhone). Το σημαντικό εδώ είναι ότι μπορείτε να επιλέξετε αν τα αντίγραφα θα είναι κρυπτογραφημένα από άκρο σε άκρο.
Για να ενεργοποιήσετε αυτή την επιλογή, θα πρέπει να δημιουργήσετε έναν κωδικό πρόσβασης ή να αποθηκεύσετε ένα 64ψήφιο κλειδί. Χωρίς αυτό, τα backup σας μπορεί να είναι προσβάσιμα από την Google, την Apple ή όποιον αποκτήσει πρόσβαση στον λογαριασμό σας.
Apple iMessage: Κρυπτογράφηση υπό Προϋποθέσεις
Οι συνομιλίες μεταξύ χρηστών iPhone μέσω iMessage είναι κρυπτογραφημένες από άκρο σε άκρο. Όμως, τα αντίγραφα ασφαλείας στο iCloudδεν είναι εξ αρχής κρυπτογραφημένα με τον ίδιο τρόπο.
Με την εισαγωγή της λειτουργίας Advanced Data Protection, η Apple επιτρέπει πλέον προαιρετικά την πλήρη κρυπτογράφηση του περιεχομένου στο iCloud, συμπεριλαμβανομένων των iMessage backup. Όμως η λειτουργία αυτή δεν είναι διαθέσιμη στο Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω νομικών διαφορών με την κυβέρνηση.
Google Messages: Μερική Κρυπτογράφηση
Οι συνομιλίες μέσω Google Messages είναι κρυπτογραφημένες μόνο όταν και οι δύο συμμετέχοντες χρησιμοποιούν την εφαρμογή (θα δείτε ένα λουκέτο δίπλα στο κουμπί αποστολής).
Η εφαρμογή επιτρέπει τη δημιουργία backup στον Google λογαριασμό σας. Όταν χρησιμοποιείτε κωδικό πρόσβασης ή PIN οθόνης κλειδώματος, το περιεχόμενο των συνομιλιών μπορεί να αποθηκευτεί με κρυπτογράφηση. Ωστόσο, η δυνατότητα ενεργοποίησης πλήρους κρυπτογράφησης για τα backup δεν είναι ακόμα επίσημα διαθέσιμη, αν και δοκιμάζεται σε beta έκδοση.
Όλοι Πρέπει να Κάνουν το Ίδιο
Ακόμα κι αν εσείς ενεργοποιήσετε την κρυπτογράφηση backup, οι συνομιλίες σας μπορεί να είναι εκτεθειμένες αν ο συνομιλητής σας δεν κάνει το ίδιο. Αν έχετε ευαίσθητες συνομιλίες, καλό είναι να ζητήσετε από τους άλλους να απενεργοποιήσουν την αποθήκευση backup ή να ενεργοποιήσουν την κρυπτογράφηση.
Χρειάζεστε όντως αντίγραφα;
Η ανάγκη για backup είναι κατανοητή—πολλοί θέλουμε να κρατήσουμε αναμνήσεις ή σημαντικά μηνύματα. Όμως αξίζει να αναρωτηθείτε: χρειάζεται να αποθηκεύετε κάθε συνομιλία επ’ αόριστον;
Οι περισσότερες εφαρμογές (όπως το Signal και το WhatsApp) προσφέρουν λειτουργία μηνυμάτων που εξαφανίζονται. Μπορείτε να ρυθμίσετε κάθε συνομιλία ξεχωριστά ώστε να διαγράφεται μετά από ένα διάστημα, όπως μια εβδομάδα. Προσοχή όμως: αν δημιουργηθεί backup πριν εξαφανιστούν τα μηνύματα, τότε αυτά μπορεί να παραμείνουν αποθηκευμένα.
Η Google και η Apple δεν προσφέρουν προς το παρόν τέτοια δυνατότητα, κάτι που πολλοί χρήστες ελπίζουν να αλλάξει στο μέλλον.
Οι εφαρμογές συνομιλιών με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την προστασία της ιδιωτικότητας. Όμως τα αντίγραφα ασφαλείας παραμένουν ένα αδύναμο σημείο.
Το Signal αποφεύγει το cloud και προσφέρει την υψηλότερη δυνατή ασφάλεια.
Το WhatsApp επιτρέπει πλήρως κρυπτογραφημένα backup, αλλά μόνο προαιρετικά.
Η Apple κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση με το Advanced Data Protection.
Η Google βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των δοκιμών για ενισχυμένη ασφάλεια.
Ιδανικά, οι εφαρμογές θα πρέπει να προσφέρουν μόνο κρυπτογραφημένα αντίγραφα όταν γίνεται χρήση cloud. Μέχρι τότε, η προστασία της ιδιωτικότητάς σας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές που εσείς και οι συνομιλητές σας κάνετε.
Η βιομηχανία τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της δημόσιας υγείας και της οικονομικής σταθερότητας. Καθώς οι άνθρωποι συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τι τρώνε και πώς αυτό επηρεάζει την υγεία τους, η ζήτηση για διαφάνεια, επιστημονική ακεραιότητα και πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες αυξάνεται. H Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αντιμετωπίζει αυτές ... Read more
Πολλές και συναρπαστικές οι εξελίξεις στον κόσμο του Linux τις τελευταίες ημέρες. Από νέες εκδόσεις μεγάλων εργαλείων, μέχρι κρυφές βελτιώσεις σε διανομές, αλλά και φρέσκες κυκλοφορίες που ανανεώνουν… Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου Τα Νέα του Linux: Arch στο WSL, Firefox 138, Leap 16 Beta & Wine 10.7 όπως δημοσιεύθηκε στο Linux Insider
Την Δευτέρα 12 Μαϊου πραγματοποίησα παρουσίαση, μετά από πρόσκληση της Ευστρατία Σφαγμένου (καθηγήτρια ΠΕ06 Αγγλικής Φιλολογίας), σε μαθητές και μαθήτριες της Α’ τάξης του Πυθαγόρειου Γενικού Λυκείου με θέμα “Τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιακός γραμματισμός” όπου συζητήσαμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Wikipedia στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
Η Microsoft κάνει την εκκίνηση από εξωτερικό μέσον
(usb drive ή DVD) όσο μπορεί πιο δύσκολη.
Κατ' αρχάς, το πλήκτρο F7 που σε πάει στην επιλογή boot sequence
δεν ανταποκρινόταν.
Λύση:
windows key και Χ
βγάζει ένα μενού όπου διάλεξα windows powershell (admin)
εντολή: powercfg /h off
enter
exit
Τώρα πλέον ότα κάνεις επανεκκίνηση και πατήσεις συνεχώς το πλήκτρο F7
εμφανίζεται το παρακάτω μενού
(να έχεις τοποθετήσει από πριν ένα VDV με το λίνουξ στη θύρα)
και διάλεξε την επιλογή P1.
Τότε φορτώνει το linux mint
αλλά προσοχή, το DVD είναι αρκετά αργό,
οπότε
αρχικά δε δουλευε το ποντίκι
και η οθόνη δεν εμφανιζόταν όλη, χρειάζεται υπομονή,
με τα πολλά εμφανίστηκε από μόνος του ο δρομέας του ποντικιού
οπότε πάτησα το εικονίδιο για εγκατάσταση του λίνουξ,
(το οποίο ευτυχώς εμφανιζόταν αριστερά πάνω).
Μετά, όλα πολύ εύκολα και γρήγορα,
επανεκκίνηση και ενημέρωση του συστήματος,
ως συνήθως.
Για άλλους τρόπους εγκατάστασης (και από usb drive), δες
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στο κατώφλι μιας σημαντικής, αλλά αμφιλεγόμενης ψηφιακής μεταρρύθμισης: την εισαγωγή της εφαρμογής “EU mini wallet”, μιας λύσης επαλήθευσης ηλικίας που βασίζεται στην κρατική ψηφιακή ταυτότητα των πολιτών. Αν και το μέτρο στοχεύει στην προστασία των ανηλίκων από επιβλαβές περιεχόμενο στο διαδίκτυο, πολλοί ειδικοί και οργανώσεις υπεράσπισης δικαιωμάτων εκφράζουν έντονη ανησυχία για τον αντίκτυπο στην ιδιωτικότητα, την πρόσβαση στην πληροφορία, αλλά και τη ψηφιακή ένταξη των πιο ευάλωτων ομάδων.
Τι είναι to EU Mini Wallet;
To EU Mini Wallet είναι μια εφαρμογή που αναπτύσσεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει ως στόχο να προσφέρει έναν μηχανισμό ηλεκτρονικής επαλήθευσης ηλικίας για την πρόσβαση σε πλατφόρμες και υπηρεσίες με ηλικιακούς περιορισμούς. Η εφαρμογή αυτή θα βασίζεται σε ψηφιακές ταυτότητες που εκδίδονται από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών και αρχικά θα κυκλοφορήσει πιλοτικά σε τρεις χώρες το καλοκαίρι του 2025.
Η λειτουργία της προβλέπει ότι κάθε χρήστης που θέλει να επισκεφθεί έναν ιστότοπο με περιορισμούς ηλικίας θα πρέπει να αποδείξει την ηλικία του μέσω της εφαρμογής, χωρίς (θεωρητικά) να αποκαλύπτει άλλα προσωπικά δεδομένα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίζεται ότι η εφαρμογή θα:
Προστατεύσει τους ανηλίκους από επιβλαβές περιεχόμενο (όπως η πορνογραφία).
Προσφέρει ανώνυμη επαλήθευση ηλικίας, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες όπως Zero-Knowledge Proofs (ZKPs).
Διασφαλίσει συμμόρφωση με τη νέα Digital Services Act (DSA).
Ωστόσο, οι στόχοι αυτοί έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με τις πραγματικότητες της τεχνολογικής υλοποίησης, όπως θα δούμε παρακάτω.
Πού Βρίσκεται το Πρόβλημα;
1. Ιδιωτικότητα υπό Απειλή
Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπόσχεται “ανώνυμη” επαλήθευση μέσω τεχνικών ZKP, αυτές οι τεχνολογίες είναι νέες, πολύπλοκες και δεν έχουν δοκιμαστεί επαρκώς σε κλίμακα. Το ενδεχόμενο διαρροών δεδομένων —και μάλιστα δεδομένων βασισμένων σε κρατικές ταυτότητες— είναι υπαρκτό και επικίνδυνο.
2. Κοινωνικός Αποκλεισμός
Η εφαρμογή προϋποθέτει ότι οι πολίτες θα διαθέτουν:
Κρατική ψηφιακή ταυτότητα
Σύγχρονο smartphone
Αυτό σημαίνει πως εκατομμύρια πολίτες (ιδίως ηλικιωμένοι, φτωχοί, μετανάστες, άτομα χωρίς πρόσβαση σε τεχνολογία) κινδυνεύουν να αποκλειστούν από υπηρεσίες και πληροφορίες στο διαδίκτυο.
3. Ψηφιακή Επιτήρηση
Η απαίτηση ταυτοποίησης πριν την πρόσβαση στο διαδίκτυο μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για μαζική παρακολούθηση και παραβίαση της ανωνυμίας. Αυτό θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο απλούς πολίτες, αλλά και δημοσιογράφους, ακτιβιστές και whistleblowers.
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει πως το mini wallet είναι “προσωρινή λύση”, και άρα δεν απαιτεί υψηλά πρότυπα ασφαλείας. Αυτή η παραδοχή από επίσημα χείλη δημιουργεί ερωτήματα για το κατά πόσο έχουν ληφθεί υπόψη βασικά ζητήματα ψηφιακής ασφάλειας και προστασίας δεδομένων.
Τα ψηφιακά αποτυπώματα (digital footprints) μπορούν να συσχετισθούν, ακόμα και με “ανώνυμες” τεχνικές, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται από δημόσιες αρχές και μεγάλες πλατφόρμες που ήδη έχουν πρόσβαση σε τεράστιες βάσεις δεδομένων.
Αρχικά, η εφαρμογή εμφανίζεται ως εργαλείο για να εμποδίζεται η πρόσβαση ανηλίκων σε πορνογραφικό περιεχόμενο. Όμως, όπως συμβαίνει συχνά με τέτοιες τεχνολογίες, υπάρχει ο κίνδυνος διεύρυνσης του σκοπού (“scope creep”):
Η εφαρμογή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για περιορισμό πρόσβασης σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, gaming, ειδησεογραφικά μέσα, ακόμα και σε εκπαιδευτικό περιεχόμενο.
Ενδέχεται να γίνει εργαλείο ελέγχου της συμπεριφοράς των πολιτών στο διαδίκτυο, παραβιάζοντας τη θεμελιώδη αρχή της ελεύθερης πληροφόρησης.
Παρά τη ρητορική προστασίας των παιδιών, οι ειδικοί τονίζουν ότι:
Η ενδυνάμωση των νέων και η εκπαίδευσή τους στην υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου είναι πιο αποτελεσματική από την απλή απαγόρευση.
Η υποχρεωτική ταυτοποίηση μπορεί να αποτρέψει νέους από το να αναζητούν πληροφορίες για θέματα υγείας, σεξουαλικότητας ή ψυχολογικής υποστήριξης.
Οι γονείς, με την επίφαση της “εποπτείας”, μπορεί να καταπατήσουν τα δικαιώματα των παιδιών στην ιδιωτική ζωή.
Εναλλακτικές Προσεγγίσεις
Αντί για την αμφιλεγόμενη εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας, η πολιτεία μπορεί να επενδύσει:
Σε ψηφιακή παιδεία για παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς.
Σε εργαλεία design που προάγουν την ασφάλεια εξ ορισμού (by design) στις πλατφόρμες.
Σε ανεξάρτητη εποπτεία και διαφάνεια στη χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων.
Η εφαρμογή του άρθρου 28 του Digital Services Act, που αφορά την προστασία των ανηλίκων, δεν πρέπει να βασιστεί αποκλειστικά στην τεχνολογική επαλήθευση ηλικίας. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπου η προστασία δεν γίνεται εις βάρος της ελευθερίας, ισότητας και ιδιωτικότητας.
Το EU Mini Wallet φαίνεται πως φέρνει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα καλείται να λύσει. Αν και η ανάγκη για προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο είναι πραγματική και επιτακτική, η επιλογή των μέσων δεν πρέπει να καταπατά θεμελιώδη δικαιώματα.
Η ταυτοποίηση για την πρόσβαση σε πληροφορία δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Η ιδιωτικότητα, η ελευθερία του λόγου και η ισότητα στην πρόσβαση είναι πυλώνες της δημοκρατίας μας και δεν πρέπει να θυσιαστούν στο όνομα της “ασφάλειας”.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να ηγηθεί στον κόσμο όχι μόνο τεχνολογικά, αλλά και ηθικά και δημοκρατικά. Αντί να βάζουμε εμπόδια στο διαδίκτυο, ας το κάνουμε πιο έξυπνο, πιο δίκαιο και πιο ασφαλές για όλους.
Ακόμα και σε ένα έργο ανοικτού κώδικα, δεν μπορείτε να αποφύγετε τις συναντήσεις. Ωστόσο, οι συναντήσεις δεν χρειάζεται να είναι άσκοπες. Αν γνωρίζετε πως να κρατάτε σημειώσεις, μπορεί να γίνει η συνάντησή σας χρήσιμη.
Πριν τη συνάντηση
Η καλή λήψη σημειώσεων ξεκινά πριν ακόμα αρχίσει η συνάντηση.
Δημιουργήστε την ημερήσια διάταξη (ατζέντα). Κάθε συνάντηση χρειάζεται μια ημερήσια διάταξη με τα θέματα που θα συζητηθούν. Αυτό όχι μόνο βοηθά να παραμείνει η συνάντηση εστιασμένη και να προσκαλέσει τα σωστά άτομα, αλλά σου δίνει και ένα σημείο εκκίνησης για τις σημειώσεις σας. Μέρος της δημιουργίας της ημερήσιας διάταξης είναι η συλλογή των ενεργειών από την προηγούμενη συνάντηση για παρακολούθηση.
Επέλεξε ένα μέσο. Πριν αρχίσετε να κρατάτε σημειώσεις, πρέπει να ξέρετε πώς θα το κάνετε. Έρευνες υποδεικνύουν ότι η λήψη σημειώσεων με χαρτί και στυλό βοηθά στην απομνημόνευση, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο να μοιραστεί ή να αναζητηθεί. Αν η συνάντηση σας γίνεται σε κείμενο (όπως στο IRC ή στο Matrix), τότε κάτι όπως το Debian’s MeetBot είναι ιδανικό. Διαφορετικά, ένα συνεργατικό έγγραφο (όπως το Etherpad ή το Google Docs) λειτουργεί καλά.
Επέλεξε έναν γραμματέα. Αυτό δεν πρέπει να είναι το άτομο που διαχειρίζεται τη συνάντηση. Είναι δύσκολο να κρατάς σημειώσεις και ταυτόχρονα να εστιάζεις στη ροή της συζήτησης για να την κατευθύνεις. Ορίστε ένα άτομο πριν (ή στην αρχή) της συνάντησης να είναι υπεύθυνο για τις σημειώσεις.
Ορίστε προσδοκίες. Αν έχετε ένα κοινόχρηστο έγγραφο σημειώσεων, πώς πρέπει να αλληλεπιδρούν τα άτομα με αυτό; Μπορούν να προσθέτουν τις δικές τους σημειώσεις καθώς προχωρά η συνάντηση; Πρέπει να ζητήσουν άδεια για να προσθέσουν κάτι κατά τη διάρκεια της συνάντησης; Μπορούν να κάνουν διευκρινίσεις και επεξεργασίες μετά το τέλος της; Θα πρέπει επίσης να αποφασίσετε αν υπάρχουν ορισμένα πράγματα (π.χ. εμπιστευτικές πληροφορίες) που δεν θα συμπεριληφθούν στις σημειώσεις ή θα εξαιρεθούν από τη δημοσιευμένη έκδοση.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης
Όταν αρχίσει η συνάντηση, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι υπάρχει γραμματέας και να υπενθυμίσετε στους συμμετέχοντες τις προσδοκίες. Μετά αρχίζει η διασκέδαση!
Καταγράψτε τις βασικές πληροφορίες. Σημειώστε το όνομα της συνάντησης, την ημερομηνία και τον τόπο. Αυτό βοηθά να τοποθετήσετε τις σημειώσεις στο κατάλληλο ιστορικό πλαίσιο.
Καταγράψτε τα παρόντα άτομα. Η καταγραφή των παρόντων διευκολύνει την κατανόηση αργότερα ποιος ήταν στην αίθουσα κατά τη συζήτηση. Πολλά άρθρα σχετικά με το πώς να κρατάς σημειώσεις θα προτείνουν επίσης να καταγράφονται οι απουσίες, αλλά αυτό είναι λιγότερο χρήσιμο σε αυτό το πλαίσιο. Οι συναντήσεις σε ένα έργο ανοικτού κώδικα είναι γενικά δημόσιες ή ημι-δημόσιες, οπότε είναι δύσκολο να καταγράψεις όλους όσους δεν είναι παρόντες.
Κρατά σημειώσεις. Προφανώς. Η παρακάτω υποενότητα περιέχει περισσότερες λεπτομέρειες.
Σημείωσε τα σημαντικά σημεία. Υπάρχουν μερικά πράγματα που θα πρέπει να επισημάνετε ξεκάθαρα στις σημειώσεις:
Προτάσεις. Όταν κάποιος κάνει μια πρόταση, σημειώστε ποια είναι η πρόταση και ποιος την έκανε.
Αποφάσεις. (Μερικές φορές ονομάζονται “συμφωνίες”.) Τι συμφώνησε η ομάδα; Αν έγινε ψηφοφορία, καταγράψτε το αποτέλεσμα (ή μια πλήρη λίστα με τα ονόματα).
Ενέργειες. Οι συναντήσεις είναι υπέροχες στο να δημιουργούν εργασίες. Καταγράψτε ποιος είναι υπεύθυνος για τι και μέχρι πότε.
Αιτήματα βοήθειας. Αν κάποιος ζητήσει βοήθεια, σημειώστε το ώστε να μπορούν άλλοι να δουν τι χρειάζεται.
Κρατώντας σημειώσεις
Μέχρι τώρα, έχω αγνοήσει μια διάκριση μεταξύ σημειώσεων και πρακτικών συνεδριάσεων. Οι σημειώσεις είναι λιγότερο δομημένες και πιο πυκνές. Τα πρακτικά είναι μια τυποποιημένη έκδοση των σημειώσεων. Η προσέγγιση που θα ακολουθήσεις εξαρτάται από το πλαίσιο. Οι καλά δομημένες συναντήσεις που εστιάζουν σε ενημερώσεις και συντονισμό μπορούν να μεταβούν απευθείας στα πρακτικά. Οι συναντήσεις στρατηγικού σχεδιασμού και brainstorming συχνά ωφελούνται από ένα πιο ελεύθερο στυλ σημειώσεων.
Για να δημιουργήσεις πρακτικά, η αγαπημένη μου προσέγγιση είναι να χρησιμοποιήσεις μια λίστα. Μια μη ταξινομημένη λίστα λειτουργεί, αλλά μια ταξινομημένη σου δίνει τη δυνατότητα να αναφέρεσαι γρήγορα σε άλλα σημεία. Σε κάθε περίπτωση, χρησιμοποιείς μια μορφή περιγράμματος. Κάθε θέμα είναι μια κορυφαία καταχώρηση στη λίστα, με σημαντικά σημεία και κλειδιά σημειώσεις υποδιαιρεμένες κάτω από αυτό. Όταν προσθέτεις σημειώσεις, φρόντισε να αναφέρεις ποιος είπε τι.
Οι σημειώσεις είναι λίγο πιο δύσκολες. Θέλεις να καταγράψεις όσα συμβαίνουν με αρκετή λεπτομέρεια ώστε οι σημειώσεις να είναι χρήσιμες αργότερα, αλλά δεν μπορείς να κάνεις μια λέξη προς λέξη μεταγραφή. Παρά τα όσα σου έχω πει στο παρελθόν, τα ακρωνύμια και οι συντομογραφίες είναι οι φίλοι σου εδώ. Συντομογράφησε όταν μπορείς να το κάνεις λογικά. Όπως και στα πρακτικά, θα πρέπει να είσαι σαφής σχετικά με το ποιος μιλάει.
Συνήθως προσπαθώ να συμπυκνώσω κάθε τρεις προτάσεις περίπου σε μία. Αυτός είναι ένας πολύ χαλαρός κανόνας, όμως. Προσπαθείς να συνοψίσεις τις σκέψεις των ανθρώπων επί τόπου, οπότε κάνε το καλύτερό σου να συνθέσεις όσα λέγονται και μετά να τα ξεχάσεις για να προχωρήσεις. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο είναι δύσκολο να διαχειρίζεσαι και να κρατάς σημειώσεις ταυτόχρονα. Θα γίνεις καλύτερος σε αυτό με την εξάσκηση, αλλά μην διστάσεις να ζητήσεις μια παύση στη συζήτηση για να προλάβεις.
Μετά τη συνάντηση
Μόνο επειδή η συνάντηση τελείωσε, δεν σημαίνει ότι οι σημειώσεις έχουν ολοκληρωθεί.
Δημιούργησε πρακτικά. Αν κράτησες σημειώσεις σε στυλ πρακτικών, τότε δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα εδώ. Αν χρησιμοποίησες το στυλ σημειώσεων, συμπύκνωσε τις σημειώσεις σου σε πρακτικά.
Δημοσίευσε τα πρακτικά. Πάρε τα πρακτικά σου και βάλτα στο μέρος όπου η κοινότητά σου δημοσιεύει πρακτικά. Και πάλι, εδώ είναι που το MeetBot κάνει τη ζωή λίγο πιο εύκολη, αφού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αυτόματη δημοσίευση πρακτικών.
Ενημέρωσε εργασίες, σφάλματα κ.λπ. Αν η συνάντηση περιλάμβανε συζήτηση για εργασίες, σφάλματα ή άλλα παρακολουθούμενα στοιχεία, πρόσθεσε ένα σχόλιο με τα αποτελέσματα της συνάντησης. Θα πρέπει επίσης να κλείσεις, να αναθέσεις ξανά ή να κάνεις οποιαδήποτε άλλη απαραίτητη προσαρμογή. Μερικές φορές δεν θα χρειαστεί να κάνεις τίποτα, επειδή η συνάντηση δεν έφτασε το θέμα σε μια απόφαση.
Δημιούργησε θέματα για τις εργασίες. Αν δημιουργήθηκαν νέες εργασίες, άνοιξε ένα θέμα στον κατάλληλο καταγραφέα. Αυτό βοηθά να διασφαλιστεί ότι η εργασία δεν θα γίνει ανενέργεια.
Όταν οι βιβλιοθήκες δεν μπορούν να «αγοράσουν» βιβλία και η γνώση γίνεται προϊόν ενοικίασης
Στην ψηφιακή εποχή, θα περίμενε κανείς ότι η πρόσβαση στη γνώση είναι πιο εύκολη από ποτέ. Κι όμως, σήμερα είναι πιο δύσκολο για ένα πανεπιστήμιο ή μια βιβλιοθήκη να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα ηλεκτρονικό βιβλίο απ’ ό,τι πριν 20 χρόνια σε ένα έντυπο. Αυτό δεν είναι υπερβολή – είναι η πραγματικότητα που περιγράφει η έκθεση της COMMUNIA με τίτλο «Το Δικαίωμα στην Άδεια και την Ιδιοκτησία Ψηφιακού Υλικού».
Τι σημαίνει ότι “δεν κατέχεις” το ψηφιακό σου βιβλίο;
Μέχρι και τη δεκαετία του 2000, αν αγόραζες ένα βιβλίο ή ένα CD, το είχες. Σου ανήκε. Μπορούσες να το φυλάξεις, να το δανείσεις, να το ξαναδιαβάσεις μετά από χρόνια. Με την έλευση των ψηφιακών μέσων, αυτό άλλαξε.
Πλέον, το ψηφιακό περιεχόμενο δεν πωλείται – αδειοδοτείται. Δηλαδή, δεν αγοράζεις το βιβλίο. Παίρνεις άδεια να το διαβάσεις, για όσο ο εκδότης επιτρέπει. Συχνά, δεν έχεις καν αντίγραφο στον υπολογιστή σου· απλώς το διαβάζεις μέσω μιας εφαρμογής ή πλατφόρμας. Αν ο εκδότης κλείσει τον λογαριασμό ή αποσύρει το υλικό, το χάνεις.
Αν αυτό σας φαίνεται πρόβλημα σε προσωπικό επίπεδο, φανταστείτε τι σημαίνει για έναν θεσμό όπως μια βιβλιοθήκη ή ένα πανεπιστήμιο. Οι οργανισμοί αυτοί έχουν αποστολή τη διατήρηση, διάδοση και προσβασιμότητα της γνώσης, πολλές φορές για πάντα.
Όμως στο ψηφιακό περιβάλλον:
Δεν μπορούν να αποκτήσουν ιδιοκτησία σε περιεχόμενο.
Πρέπει να διαπραγματευτούν με εκδότες για άδειες χρήσης.
Συχνά αντιμετωπίζουν άρνηση, υπερβολικό κόστος ή πακέτα με άσχετο περιεχόμενο.
Πρέπει να αγοράζουν το ίδιο υλικό ξανά και ξανά επειδή οι άδειες λήγουν.
Για παράδειγμα, βιβλιοθήκες πληρώνουν άδειες που επιτρέπουν δανεισμό ενός e-book μόνο 26 φορές πριν χρειαστεί ανανέωση. Αυτό το μοντέλο κάνει αδύνατη την οικοδόμηση ψηφιακών συλλογών που να αντέχουν στον χρόνο.
Οι χρήστες χάνουν τα δικαιώματά τους
Όσοι στηρίζονται σε θεσμούς γνώσης – φοιτητές, ερευνητές, πολίτες – βλέπουν τα δικαιώματά τους να συρρικνώνονται. Το νομικό πλαίσιο αναγνωρίζει εξαιρέσεις στην πνευματική ιδιοκτησία για εκπαιδευτική και ερευνητική χρήση. Αλλά αν δεν υπάρχει πρόσβαση στο υλικό, αυτές οι εξαιρέσεις είναι άχρηστες.
Η αδυναμία των χρηστών να εξασκήσουν δικαιώματα που ήδη τους δίνονται από τον νόμο οφείλεται:
Σε τεχνολογικά μέτρα προστασίας (TPMs), όπως κλειδωμένα αρχεία ή DRM.
Στην έλλειψη εθνικών μηχανισμών για να εξασφαλίσουν την εφαρμογή εξαιρέσεων.
Στην απουσία υποχρέωσης για τους εκδότες να συνεργαστούν ή να δώσουν άδεια.
Ακόμη και σε περιπτώσεις όπου ο νόμος επιτρέπει κάτι, δεν υπάρχει τρόπος να το εφαρμόσεις αν ο εκδότης απλώς πει «όχι».
Η κοινωνική λειτουργία των βιβλιοθηκών και πανεπιστημίων
Δεν πρέπει να ξεχνάμε: οι θεσμοί γνώσης δεν είναι απλώς χρήστες. Είναι θεσμικοί διαχειριστές της συλλογικής μας μνήμης και παραγωγής γνώσης. Οι βιβλιοθήκες διασφαλίζουν ότι η πρόσβαση στη γνώση δεν εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα του κάθε χρήστη. Εξυπηρετούν ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες, παιδιά, μετανάστες, όλους.
Όταν στερούνται πρόσβασης σε ψηφιακό υλικό:
Δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των πολιτών.
Δεν μπορούν να διατηρήσουν τη γνώση για το μέλλον.
Δεν μπορούν να συμμετάσχουν στην επιστημονική και εκπαιδευτική πρόοδο.
Και τελικά, όλη η κοινωνία ζημιώνεται.
Τι πρέπει να γίνει;
Η πολιτική έκθεση της COMMUNIA καταθέτει τρεις πολύ συγκεκριμένες προτάσεις για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα.
1. Δικαίωμα Πρόσβασης για τους Χρήστες
Οι χρήστες που εμπίπτουν σε εξαιρέσεις – για παράδειγμα, φοιτητές ή ερευνητές – πρέπει να έχουν νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα πρόσβασης στο υλικό που χρειάζονται. Όταν ένα έργο διατίθεται ψηφιακά στην αγορά, θα πρέπει να επιτρέπεται η πρόσβαση σε αυτό, εφόσον η χρήση είναι νόμιμη και δεν βλάπτει τον εκδότη.
2. Υποχρέωση Παροχής Άδειας σε Θεσμούς
Οι εκδότες πρέπει να έχουν νομική υποχρέωση να παρέχουν άδειες σε θεσμούς όπως βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια – και μάλιστα σε δίκαιους και λογικούς όρους. Η απόρριψη συνεργασίας ή η υπερκοστολόγηση πρέπει να απαγορευτεί.
3. Άκυροι Όροι = Μη Εκτελέσιμοι
Αν μια σύμβαση με έναν θεσμό περιλαμβάνει όρους που:
Αντιτίθενται στον δημόσιο ρόλο του,
Περιορίζουν νόμιμες χρήσεις,
Χρεώνουν περισσότερα απ’ ό,τι στους απλούς χρήστες,
θα πρέπει να θεωρούνται νομικά άκυρες.
Οι αλλαγές που ζούμε απαιτούν νέο νομικό πλαίσιο. Ίσως ήρθε η ώρα για έναν ευρωπαϊκό Ψηφιακό Νόμο για τη Γνώση (Digital Knowledge Act). Ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που:
Εξισορροπεί συμφέροντα δημιουργών και χρηστών,
Διασφαλίζει την πρόσβαση σε θεσμούς δημόσιου συμφέροντος,
Υποχρεώνει τους μεσάζοντες να λειτουργούν με διαφάνεια και αναλογικότητα.
Η γνώση είναι δικαίωμα – όχι εμπόρευμα
Το ψηφιακό περιβάλλον έχει τεράστιες δυνατότητες. Αλλά χωρίς σωστούς κανόνες, καταλήγουμε σε έναν κόσμο όπου η γνώση δεν ανήκει σε κανέναν – μόνο νοικιάζεται. Όταν ούτε οι βιβλιοθήκες δεν μπορούν να αγοράσουν ένα βιβλίο, τότε δεν μιλάμε για ελευθερία πληροφόρησης, αλλά για εμπορική εξάρτηση.
Ήρθε η ώρα να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει δικαιοσύνη στην πρόσβαση στη γνώση. Όχι μόνο για σήμερα, αλλά για τις επόμενες γενιές.
By Nabbegat – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=164599533
Eίχα την τιμή να συμμετάσχω στο Wikimedia Hackathon 2025, που πραγματοποιήθηκε από τις 2 έως τις 4 Μαΐου στην Κωνσταντινούπολη. Το συνέδριο φιλοξενήθηκε στο Renaissance Polat Istanbul Hotel, προσφέροντας ένα ιδανικό περιβάλλον για δημιουργική συνεργασία και καινοτομία.
Η συμμετοχή μου χρηματοδοτήθηκε πλήρως από το Wikimedia Foundation.
Το Wikimedia Hackathon συγκέντρωσε και φέτος προγραμματιστές, μηχανικούς λογισμικού και εθελοντές από όλο τον κόσμο, με στόχο τη βελτίωση της τεχνολογικής υποδομής των έργων Wikimedia, όπως η Wikipedia και το MediaWiki. Η εκδήλωση ήταν προσανατολισμένη σε άτομα με προηγούμενη εμπειρία στην τεχνική κοινότητα του Wikimedia, ενθαρρύνοντας την αυτόνομη εργασία και τη συνεργασία σε διάφορα project.
By Kurmanbek – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=164638163
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, συμμετείχα σε εργαστήρια και συνεδρίες που κάλυψαν θέματα όπως η ανάπτυξη εργαλείων για το Wikidata, η βελτίωση της εφαρμογής Wikimedia Commons για κινητά και η ενίσχυση της ασφάλειας των χρηστών. Η χρήση της πλατφόρμας Phabricator επέτρεψε την οργάνωση και παρακολούθηση των έργων, ενώ ταυτόχρονα διευκόλυνε τη συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων.
Χρήστες από αρκετές χώρες με προσέγγισαν για να λύσουν απορίες τους και τεχνικά ζητήματα πάνω στο AutoWikiBrowser (AWB), το ημι-αυτόματο εργαλείο μαζικών επεξεργασιών ανοιχτού κώδικα που αναπτύσσω σε συνεργασία με άλλους προγραμματιστές για περισσότερο από μια δεκαετία.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε επίσης κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως μια βραδινή κρουαζιέρα στον Βόσπορο, προσφέροντας την ευκαιρία για ανεπίσημες συζητήσεις και δικτύωση με μέλη της παγκόσμιας κοινότητας Wikimedia. Η φιλοξενία από την τοπική ομάδα Wikimedia User Group Turkey ήταν εξαιρετική, εξασφαλίζοντας μια ευχάριστη και ασφαλή εμπειρία για όλους τους συμμετέχοντες.
Η συμμετοχή μου στο Wikimedia Hackathon 2025 ήταν μια ανεκτίμητη εμπειρία, που ενίσχυσε τις γνώσεις μου και με ενέπνευσε να συνεχίσω να συμβάλλω στην ανάπτυξη των έργων Wikimedia. Ανυπομονώ για τις μελλοντικές εκδηλώσεις και τη συνεχή συνεργασία με αυτήν την παγκόσμια κοινότητα.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το συνέδριο, μπορείτε να επισκεφθείτε τη σελίδα του Wikimedia Hackathon 2025.
Το UN Tech Over Hackathon είναι ένα ξεχωριστό παγκόσμιο γεγονός που διοργανώνεται στο πλαίσιο της Εβδομάδας Ανοιχτού Κώδικα του ΟΗΕ (UN Open Source Week 2025), η οποία θα διεξαχθεί από τις 16 έως τις 20 Ιουνίου 2025 στη Νέα Υόρκη. Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύεται από τη συνεργασία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με τοLinux Professional Institute (LPI), ενισχύοντας τη δέσμευση των δύο οργανισμών για την προώθηση ανοιχτών τεχνολογιών και λύσεων παγκόσμιας εμβέλειας.
Τι είναι το Tech Over Hackathon;
Πρόκειται για μια διεθνή διοργάνωση τύπου hackathon, στην οποία συμμετέχουν 100 έως 150 προγραμματιστές, τεχνολόγοι και καινοτόμοι από όλο τον κόσμο. Η πρόκληση που τίθεται στους συμμετέχοντες είναι η δημιουργία καινοτόμων, ανοιχτού κώδικα λύσεων για δύο σημαντικές παγκόσμιες προκλήσεις που έχουν εντοπιστεί από οργανισμούς του ΟΗΕ.
Ο στόχος είναι διπλός: να ενισχυθούν υπάρχοντα εργαλεία και να παραχθεί νέος κώδικας που θα συμβάλλει στο Global Digital Compact – το παγκόσμιο σύμφωνο ψηφιακής συνεργασίας του ΟΗΕ, αποδεικνύοντας πώς οι συνεργατικές, ψηφιακές οικοσυστημικές λύσεις μπορούν να επιφέρουν ουσιαστική αλλαγή.
Έμφαση στον Ανοιχτό Κώδικα και τις Ψηφιακές Υποδομές
Η Εβδομάδα Ανοιχτού Κώδικα 2025 και το Hackathon δίνουν έμφαση στον ρόλο του ανοιχτού κώδικα και των ψηφιακών δημόσιων υποδομών (DPI) ως βασικών πυλώνων για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η ανισότητα στην πρόσβαση στην τεχνολογία, η διαφάνεια και η βιώσιμη ανάπτυξη.
Το LPI, με μακρά ιστορία στην υποστήριξη του ανοιχτού λογισμικού, στηρίζει το γεγονός όχι μόνο ως συνδιοργανωτής, αλλά και μέσω της επίσημης υιοθέτησης των Αρχών Ανοιχτού Κώδικα του ΟΗΕ, οι οποίες προάγουν τη συνεργασία και τη διάδοση των σχετικών τεχνολογιών παγκοσμίως.
Η ΕΕΛΛΑΚ σε συνεργασία με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο έχουν σχεδιάσει και αναπτύξει το Εκπαιδευτικό Ρομπότ Ανοικτού Κώδικα και Σχεδίων, το Fossbot. Όλα τα 3D σχέδια και ο κώδικας για τη λειτουργία του ρομπότ είναι ελεύθερα διαθέσιμα στο GitHub της ΕΕΛΛΑΚ (https://github.com/eellak/fossbot) και επιτρέπουν στον καθένα να τα κατεβάσει, να τυπώσει το ρομπότ, να συναρμολογήσει τα ηλεκτρονικά του τμήματα, να εγκαταστήσει το λογισμικό λειτουργίας του αλλά και να το βελτιώσει.
Η λειτουργία του ρομπότ βασίζεται σε Raspberry Pi και μια στοίβα λογισμικού σε Python που καταλήγει σε μια γραφική διεπαφή προγραμματισμού του ρομπότ στο εργαλείο Google Blockly.
Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνεται ο προγραμματισμός του ρομπότ, η χρήση των αισθητήρων του, κ.α. χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις κώδικα (π.χ. python), οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιούν προκαθορισμένα building blocks στο Blockly και να αναπτύσσουν εκπαιδευτικά σενάρια.
Στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης του FOSSBOT στην εκπαιδευτική διαδικασία, η ΕΕΛΛΑΚ θα διαθέσει 10 έτοιμα FOSSBOT ώστε να αξιοποιηθούν από τους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς.
Στην ψηφιακή εποχή, όπου η καινοτομία και η τεχνολογία διαμορφώνουν το μέλλον των μεταφορών, ο σιδηροδρομικός τομέας δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ανάγκη για αποδοτικότερες, ασφαλέστερες και διαλειτουργικές λύσεις καθιστά τη χρήση λογισμικού κρίσιμη. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, μεγάλο μέρος της ανάπτυξης λογισμικού γινόταν αποσπασματικά και ενδοεταιρικά, χωρίς συνεργασία μεταξύ των φορέων. Αυτή την εικόνα έρχεται να αλλάξει ριζικά η OpenRail Association, μια ανοικτή, αυτόνομη και συνεργατική πρωτοβουλία βασισμένη στις αρχές του λογισμικού ανοικτού κώδικα (open source).
Η OpenRail Association δημιουργήθηκε με σκοπό να παρέχει έναν κοινό χώρο καινοτομίας για τον σιδηροδρομικό κλάδο, βασισμένο σε αρχές ανοικτής συνεργασίας. Φιλοδοξεί να ενοποιήσει τις κατακερματισμένες προσπάθειες ανάπτυξης λογισμικού που πραγματοποιούνται από εταιρείες και οργανισμούς του κλάδου, δημιουργώντας ένα οικοσύστημα που ενισχύει τη διαφάνεια, την επαναχρησιμοποίηση και την ταχύτερη καινοτομία.
Ο κύριος στόχος είναι να προωθήσει την ανάπτυξη έργων λογισμικού ανοικτού κώδικα που καλύπτουν κοινές ανάγκες — από την ανάλυση χωρητικότητας μέχρι τη συντήρηση υποδομών — αξιοποιώντας τις γνώσεις και εμπειρίες των IT ομάδων του κλάδου. Για την OpenRail η μετάβαση του σιδηροδρομικού τομέα στην ψηφιακή εποχή απαιτεί ανοικτά πρότυπα, κοινή γνώση και εργαλεία που ενισχύουν τη συλλογική πρόοδο.
Επί δεκαετίες, οι σιδηροδρομικοί οργανισμοί ανέπτυσσαν λύσεις λογισμικού εσωτερικά, συχνά με τη βοήθεια ιδιωτικών παρόχων. Αυτές οι εφαρμογές, αν και πολύτιμες, ήταν συχνά μη συμβατές μεταξύ τους, κλειστές και δύσκολες στη συντήρηση. Παράλληλα, οι διαθέσιμοι IT πόροι είναι περιορισμένοι και η ανάγκη για αποδοτική αξιοποίησή τους επιτακτική.
Η φιλοσοφία του OpenRail βασίζεται στο μοντέλο της ανοικτής καινοτομίας (open innovation) και εχει σαν στόχο να προσφέρει:
Συνεργατικότητα: δυνατότητα συνεισφοράς από πολλούς φορείς και οργανισμούς.
Διαφάνεια: κοινή πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα, στις διορθώσεις και στις νέες δυνατότητες.
Κλιμάκωση: επεκτάσιμα έργα που μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικές ανάγκες.
Αξιοπιστία: κοινότητα που δοκιμάζει και βελτιώνει διαρκώς το λογισμικό.
Τα Έργα του OpenRail
Η OpenRail φιλοξενεί και υποστηρίζει μια σειρά από έργα λογισμικού που καλύπτουν κρίσιμες ανάγκες της σιδηροδρομικής λειτουργίας:
Πρόκειται για μια web εφαρμογή για το σχεδιασμό σιδηροδρομικής υποδομής, την ανάλυση χωρητικότητας, τον καθορισμό δρομολογίων και τη βραχυπρόθεσμη προσομοίωση αιτήσεων διαδρομών. Είναι σε φάση ανάπτυξης και υπόσχεται να εξελιχθεί σε ένα βασικό εργαλείο για τον στρατηγικό σχεδιασμό.
Αναπτύχθηκε από τους ελβετικούς σιδηρόδρομους (SBB) και βασίζεται στη μορφή δεδομένων RCM-DX. Παρέχει εργαλεία για την παρακολούθηση της κατάστασης υποδομών και εξοπλισμού, διευκολύνοντας τη συντήρηση και την αξιοπιστία του δικτύου.
Ένα ώριμο εργαλείο για τον σχεδιασμό και την ανάλυση χρονοδιαγραμμάτων τακτικής κυκλοφορίας. Χρησιμοποιείται ευρέως για τον σχεδιασμό εφοδιαστικής και την επεξεργασία διαδρομών.
Μια βιβλιοθήκη για την ευέλικτη διαχείριση γραμμικών συστημάτων αναφοράς (Linear Referencing Systems), επιτρέποντας την ακριβή μοντελοποίηση γεωχωρικών δεδομένων και χαρτών υποδομής.
Τα Μέλη της OpenRail
Η πρωτοβουλία υποστηρίζεται από σημαντικούς σιδηροδρομικούς οργανισμούς, όπως:
Η ελληνική επιστημονική και τεχνολογική κοινότητα τεχνητής νοημοσύνης (AI) συναντιέται ξανά στην καρδιά της Αθήνας, στο πλαίσιο του συνεδρίου Greeks in AI 2025. Πρόκειται για μια δυναμική ετήσια συνάντηση που ενώνει Έλληνες επιστήμονες και επαγγελματίες της τεχνητής νοημοσύνης από όλο τον κόσμο, με στόχο τη δικτύωση, τη συνεργασία και την έμπνευση.
Το Greeks in AI αποσκοπεί στη δημιουργία μιας ισχυρής ελληνικής κοινότητας AI, που ενισχύει τη δικτύωση, την καθοδήγηση και την ανταλλαγή γνώσεων ανάμεσα σε ερευνητές και στελέχη της βιομηχανίας. Μέσα από την ανάδειξη της πρωτοποριακής έρευνας Ελλήνων επιστημόνων, ιδιαίτερα των νέων, το συνέδριο φιλοδοξεί να ενισχύσει τον ρόλο της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη της τεχνητής νοημοσύνης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται:
Στην γεφύρωση του ακαδημαϊκού και του βιομηχανικού χώρου,
Στην ενίσχυση των συνεργασιών και των ευκαιριών καινοτομίας,
Στην καταπολέμηση του brain drain μέσω ενίσχυσης της τοπικής απασχόλησης και επαγγελματικής ανάπτυξης.
Ο τομέας της στέγασης βρίσκεται στην καρδιά του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της Ευρώπης, επηρεάζοντας τα πάντα, από την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτά σπίτια και τον αστικό σχεδιασμό έως την ενεργειακή απόδοση και την κοινωνική ένταξη. Καθώς οι πόλεις μεγαλώνουν και οι προκλήσεις όπως το αυξανόμενο κόστος και η κλιματική αλλαγή εντείνονται, τα ανοιχτά δεδομένα ... Read more
Στις 1 Απριλίου 2025 – και όχι, δεν ήταν πρωταπριλιάτικο αστείο – η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη νέα πενταετή στρατηγική της για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ, υπό τον τίτλο «ProtectEU». Αν και η ανάγκη για ενίσχυση της ασφάλειας είναι πραγματική, οι επιλογές που παρουσιάζονται μέσω αυτής της στρατηγικής προκαλούν σοβαρές ανησυχίες σε σχέση με τα ψηφιακά δικαιώματα, την προστασία της ιδιωτικότητας και την υπερβολική εξάρτηση από τεχνολογικά μέσα επιτήρησης.
Η Επανάληψη της Ιστορίας με Άλλο Όνομα
Η ProtectEU αποτελεί τη συνέχεια της προηγούμενης στρατηγικής «Security Union Strategy», η οποία είχε ήδη δεχθεί δριμεία κριτική για παραβιάσεις των θεμελιωδών ψηφιακών δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο εκείνης της στρατηγικής προτάθηκε μεταξύ άλλων και η αμφιλεγόμενη νομοθεσία «chat control», που αποσκοπεί στον έλεγχο των ιδιωτικών επικοινωνιών, παραβιάζοντας το απόρρητο και την ασφάλεια των πολιτών.
Η νέα στρατηγική φαίνεται να ενισχύει ακόμη περισσότερο αυτό το μοντέλο ψηφιακής επιτήρησης, δίνοντας έμφαση σε τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισης της εγκληματικότητας. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε επανειλημμένα, τέτοιες λύσεις όχι μόνο αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τις βαθύτερες κοινωνικές αιτίες των προβλημάτων, αλλά και δημιουργούν νέους κινδύνους για τα άτομα που υποτίθεται πως προστατεύουν.
Επικίνδυνα Ανοίγματα στην Κρυπτογράφηση
Ένα από τα πιο ανησυχητικά σημεία της ProtectEU είναι η πρόβλεψη για δημιουργία «Οδικού Χάρτη Τεχνολογίας για την Κρυπτογράφηση». Σύμφωνα με αυτόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξετάσει «τεχνολογικές λύσεις» που θα επιτρέπουν στις αρχές επιβολής του νόμου να έχουν πρόσβαση σε κρυπτογραφημένα δεδομένα.
Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στις εισηγήσεις της λεγόμενης «Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για την Πρόσβαση στα Δεδομένα», η οποία προτείνει τον σχεδιασμό υποδομών με «ενσωματωμένη δυνατότητα νόμιμης πρόσβασης». Με άλλα λόγια, απαιτεί από τις ψηφιακές υπηρεσίες – από παρόχους τηλεπικοινωνιών μέχρι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων – να ενσωματώσουν τεχνητές «κερκόπορτες» για την πρόσβαση των αρχών.
Αυτή η προσέγγιση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Κάθε τεχνητή ευπάθεια σε ένα σύστημα ασφάλειας καθιστά ολόκληρη την υποδομή εκτεθειμένη σε κακόβουλες επιθέσεις. Εν τέλει, η αποδυνάμωση της κρυπτογράφησης βλάπτει περισσότερο τους απλούς χρήστες, ενώ οι οργανωμένοι εγκληματίες μπορούν εύκολα να μεταβούν σε μη ευρωπαϊκές ή ανεξέλεγκτες υπηρεσίες.
Επιστροφή στην Μαζική Διατήρηση Δεδομένων
Η Επιτροπή έχει θέσει στόχο την επαναξιολόγηση των κανόνων για τη διατήρηση δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενες αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει ήδη ακυρώσει τη σχετική νομοθεσία ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αντί να επιβάλλει το δίκαιο και να προστατεύσει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, η Επιτροπή φαίνεται να προσανατολίζεται σε μία εναρμονισμένη προσέγγιση που θα υποχρεώνει τις εταιρείες να διατηρούν μαζικά δεδομένα των χρηστών. Αυτό όχι μόνο συνιστά απειλή για την ανωνυμία στο διαδίκτυο, αλλά και υπονομεύει τις ελευθερίες του Τύπου, την ελευθερία έκφρασης και τη συμμετοχή στην πολιτική διαδικτυακή δράση.
Ενίσχυση των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Επιτήρησης
Η στρατηγική προβλέπει σημαντική ενίσχυση των ευρωπαϊκών οργανισμών ασφάλειας, όπως η Europol, η Frontex και η Eurojust. Η Europol αναμένεται να αποκτήσει αναβαθμισμένες επιχειρησιακές αρμοδιότητες, παρότι οι προηγούμενες επεκτάσεις της εξουσίας της έχουν επικριθεί από αρχές προστασίας δεδομένων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Η Europol έχει κατηγορηθεί για αδιαφανή διαχείριση τεράστιων ποσοτήτων προσωπικών δεδομένων, χρήση προβληματικών αλγορίθμων και ανεπαρκώς δοκιμασμένες τεχνικές εξόρυξης δεδομένων. Παρά τα σκάνδαλα, η Επιτροπή επιμένει να ενισχύει την εξουσία της χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεων των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων.
Η Frontex, επίσης, θα ενισχυθεί, με πρόβλεψη τριπλασιασμού του αριθμού των συνοριοφυλάκων και χρήση «προηγμένης τεχνολογίας» για επιτήρηση και «αντίληψη κατάστασης». Αυτό συμβαίνει παρά τις καταγγελίες για συστηματικές επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ψευδαίσθηση της Ασφάλειας
Η στρατηγική ProtectEU δεν στοχεύει στην ουσιαστική ενίσχυση της ασφάλειας των πολιτών. Αντιθέτως, θεμελιώνει μία λογική συνεχούς επιτήρησης, συλλογής και διαμοιρασμού δεδομένων σε επίπεδο κρατών-μελών, θεσμών της ΕΕ και ιδιωτικών εταιρειών. Το αποτέλεσμα είναι η κανονικοποίηση της κατάργησης της ανωνυμίας, της διαφάνειας και της υπευθυνότητας, ενώ οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (μετανάστες, φυλετικές μειονότητες) είναι αυτές που υφίστανται το μεγαλύτερο βάρος της καταστολής.
Επόμενα Βήματα
Η κοινωνία των πολιτών και οι υπερασπιστές των ψηφιακών δικαιωμάτων θα πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση. Οι οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων στην Ευρώπη έχουν ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή τους να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και να παρεμβαίνουν στις πολιτικές διαδικασίες, προκειμένου να αποτραπεί η εγκαθίδρυση μιας ψηφιακής δυστοπίας στην Ευρώπη.
Ο αγώνας δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά τις αξίες της δημοκρατίας, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, το ProtectEU θα εδραιώσει ένα μοντέλο Ευρώπης όπου η ασφάλεια θα χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για τον διαρκή περιορισμό των ελευθεριών.
Φίλες και φίλοι του WordPress, χαίρετε, Λίγες μόνο ημέρες πριν το WordCamp Europe 2025, που γίνεται στη Βασιλεία στην Ελβετία στις 5-7 Ιουνίου, η κοινότητα…
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) παρουσιάζεται ολοένα και περισσότερο ως πανάκεια για τα προβλήματα της εκπαίδευσης. Οι υποστηρικτές της τεχνολογίας υπόσχονται την “εκδημοκρατικοποίηση” της μάθησης, δηλαδή την παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης σε κάθε μαθητή ανεξαρτήτως γεωγραφίας ή κοινωνικής τάξης. Ωστόσο, μια βαθύτερη θεώρηση, βασισμένη στη φιλοσοφία του John Dewey, αποκαλύπτει σοβαρές ενστάσεις για το κατά πόσο η παρούσα μορφή εκπαιδευτικής ΤΝ προάγει ή υπονομεύει τα δημοκρατικά ιδεώδη στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του ερευνητή Michał Wieczorek, που βασίζεται στη φιλοσοφία του John Dewey, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Η ΤΝ μπορεί να προσφέρει πολλά – αλλά η δημοκρατία στην εκπαίδευση δεν είναι (μόνο) θέμα τεχνολογίας. Είναι θέμα αξιών, εμπειρίας και συμμετοχής.
Η θεωρία του Dewey για τη δημοκρατική εκπαίδευση
Ο John Dewey, ένας από τους πιο επιδραστικούς παιδαγωγούς και φιλοσόφους του 20ού αιώνα, αντιλαμβανόταν τη δημοκρατία όχι μόνο ως πολιτικό σύστημα αλλά ως μορφή κοινής διαβίωσης, η οποία προϋποθέτει συμμετοχική μάθηση, συνεργασία και συλλογική διαμόρφωση σκοπών. Κατά τον Dewey, η εκπαίδευση πρέπει να υπηρετεί τέσσερις βασικές δημοκρατικές αρχές:
Καλλιέργεια δεξιοτήτων και στάσεων για τη δημοκρατική ζωή
Προώθηση της εμπειρικής μάθησης και της διαλογικής συνεργασίας
Δημοκρατική διακυβέρνηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας
Ισότιμη πρόσβαση όλων στην εκπαίδευση
Αυτή η ολιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης υπερβαίνει την απλή μετάδοση γνώσης και επικεντρώνεται στη δημιουργία ενεργών και υπεύθυνων πολιτών. Όμως, σύμφωνα με τον Wieczorek, η εκπαιδευτική ΤΝ – ιδίως με τη σημερινή εμπορική της μορφή – αποτυγχάνει να ανταποκριθεί σε αυτές τις αρχές.
Τα όρια της ΤΝ στην υπηρεσία της δημοκρατικής μάθησης
Ο συγγραφέας επικεντρώνεται ιδιαίτερα στα “Intelligent Tutoring Systems” (ITS), συστήματα εξατομικευμένης διδασκαλίας που προσφέρουν προσαρμοσμένο εκπαιδευτικό περιεχόμενο μέσω ΤΝ. Αν και παρουσιάζονται ως τεχνολογίες που προάγουν την ισότιμη πρόσβαση, αυτά τα εργαλεία παρουσιάζουν τουλάχιστον τέσσερις βασικές αδυναμίες:
1. Εμμονή με την απόκτηση γνώσης (mastery) χωρίς συμμετοχή
Η εκπαίδευση μέσω ΤΝ επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην επίδοση και στην απόκτηση γνώσεων, αγνοώντας την κοινωνική διάσταση της μάθησης. Οι μαθητές λαμβάνουν πληροφορίες αλλά δεν συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωσή τους. Αυτό καταστρατηγεί το ιδεώδες του Dewey για “μάθησης μέσω εμπειρίας”.
2. Εξατομίκευση με κόστος τη συλλογική μάθηση
Η ΤΝ, ειδικά σε περιβάλλοντα ITS, βασίζεται στην εξατομίκευση. Παρά το ότι αυτό μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα, περιορίζει τις ευκαιρίες για συλλογική μάθηση και αλληλεπίδραση – βασικές δεξιότητες για τη δημοκρατική ζωή, όπως η ανοχή, η επιχειρηματολογία και η συνεργασία.
3. Αυτοματοποίηση του ρόλου των διδασκόντων
Η ΤΝ αντικαθιστά σταδιακά εκπαιδευτικά καθήκοντα, περιορίζοντας τον ρόλο του εκπαιδευτικού σε διαχειριστή της διαδικασίας. Αυτό υπονομεύει τον ρόλο των διδασκόντων ως εμπνευστών, καθοδηγητών και παραδειγμάτων δημοκρατικής συμπεριφοράς.
4. Ιδιωτικοποίηση και απορρύθμιση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας
Η εξάρτηση από εταιρείες τεχνολογίας περιορίζει τη δημοκρατική εποπτεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι αποφάσεις για το τι διδάσκεται, πώς και γιατί, μετατίθενται σε ιδιωτικούς παρόχους, αποδυναμώνοντας τη συμμετοχή των πολιτών και του κράτους.
Μπορεί η ΤΝ να χρησιμοποιηθεί δημοκρατικά;
Παρά την αυστηρή κριτική, ο Wieczorek δεν απορρίπτει εξ ολοκλήρου την εκπαιδευτική ΤΝ. Προτείνει εναλλακτικά μοντέλα που θα μπορούσαν να υπηρετήσουν τις αρχές της δημοκρατικής εκπαίδευσης:
Χρήση της ΤΝ για πειραματική μάθηση μέσω προσομοιώσεων και παιχνιδιών, όπου οι μαθητές μπορούν να εξερευνήσουν κοινωνικά ζητήματα και να μάθουν συνεργατικά.
Ανάπτυξη δημόσιας εκπαιδευτικής ΤΝ, υπό κρατικό ή κοινοτικό έλεγχο, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και η λογοδοσία.
Εμπλουτισμός των εκπαιδευτικών με εργαλεία ΤΝ, όχι ως υποκατάστατο αλλά ως ενίσχυση των διαλογικών και παιδαγωγικών τους ρόλων.
Προώθηση της ψηφιακής και αλγοριθμικής παιδείας, ώστε οι μαθητές να μπορούν να αξιολογούν και να αμφισβητούν τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούν.
Συμπεράσματα
Η εκπαίδευση αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας. Η ανεξέλεγκτη εισαγωγή της ΤΝ στην εκπαιδευτική διαδικασία, ιδιαίτερα με εμπορικούς και τεχνοκρατικούς όρους, ενδέχεται όχι να “εκδημοκρατίσει” αλλά να περιορίσει τη δημοκρατία στην εκπαίδευση. Η ελπίδα βρίσκεται στη χρήση της ΤΝ όχι ως υποκατάστατου του ανθρώπινου παράγοντα, αλλά ως εργαλείου που ενισχύει τις δυνατότητες διαλόγου, εμπειρίας και συμμετοχής των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
Η κριτική πραγματιστική προσέγγιση του Dewey, όπως αναπτύσσεται από τον Wieczorek, προσφέρει ένα ουσιαστικό πλαίσιο αξιολόγησης της ΤΝ όχι μόνο με όρους αποτελεσματικότητας, αλλά με όρους δημοκρατίας. Αντί για την τεχνολογική αισιοδοξία που χαρακτηρίζει πολλούς υπερασπιστές της ΤΝ, απαιτείται ένας στοχαστικός επαναπροσδιορισμός των στόχων της εκπαίδευσης – με επίκεντρο τον άνθρωπο και τις συλλογικές αξίες.
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυση του Ιδρύματος για το Ελεύθερο Λογισμικού (Free Software Foundation), συζητάμε για την σημασία και τις μελλοντικές προκλήσεις του ελεύθερου λογισμικού, το Σάββατο 17 Μαΐου 2025, στις 11 π.μ. στο Μουσείο Πληροφορικής(Πέτρου Σπυρόπουλου 2 & Θεσσαλονίκης, Μοσχάτο).
Το Wikimedia Community User Group είναι ΧΡΥΣΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ του IUSCI. Το 1ο Φοιτητικό Συνέδριο Πληροφορικής του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου (IUSCI) προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για φοιτητές και ερευνητές να παρουσιάσουν την έρευνά τους, να ανταλλάξουν ιδέες και να αναπτύξουν δεξιότητες επιστημονικής συγγραφής και παρουσίασης. Μέσα από ένα ευρύ φάσμα θεματικών, το συνέδριο προωθεί την καινοτομία, τη συνεργασία και τη δικτύωση με την ακαδημαϊκή κοινότητα και την αγορά εργασίας.
Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν πως η εγκεφαλική μας ικανότητα μειώνεται. Μήπως η ανάθεση των γνωστικών μας λειτουργιών στην τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει αυτήν την τάση;
Φανταστείτε για μια στιγμή ότι είστε παιδί το 1941, γράφετε εξετάσεις για την εισαγωγή σε ιδιωτικό σχολείο, με μόνο ένα μολύβι και ένα κομμάτι χαρτί. Διαβάζετε την εξής οδηγία: «Γράψτε, για όχι περισσότερο από ένα τέταρτο της ώρας, για έναν Βρετανό συγγραφέα».
Σήμερα, οι περισσότεροι από εμάς δεν θα χρειάζονταν 15 λεπτά για να απαντήσουν σε μια τέτοια ερώτηση. Θα στρεφόμασταν άμεσα σε εργαλεία ΤΝ όπως το Google Gemini, το ChatGPT ή τη Siri. Η εκχώρηση της νοητικής προσπάθειας στην τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει δεύτερη φύση μας, αλλά με αυξανόμενα στοιχεία που δείχνουν μείωση της ανθρώπινης νοημοσύνης, κάποιοι ειδικοί φοβούνται ότι αυτή η παρόρμηση ενισχύει την τάση.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η νέα τεχνολογία προκαλεί ανησυχία. Μελέτες δείχνουν ήδη ότι τα κινητά τηλέφωνα μας αποσπούν, τα κοινωνικά δίκτυα καταστρέφουν τη συγκέντρωσή μας και το GPS έχει καταστήσει περιττές τις ικανότητές μας στην πλοήγηση. Και τώρα, εμφανίζεται η ΤΝ να μας απαλλάξει από τα πιο απαιτητικά γνωστικά μας καθήκοντα – από τη συμπλήρωση φορολογικών δηλώσεων, μέχρι την παροχή ψυχοθεραπείας και την καθοδήγηση της σκέψης μας.
Πού αφήνει αυτό τον εγκέφαλό μας; Ελεύθερο να ασχοληθεί με ουσιαστικότερα πράγματα ή να μαραζώσει καθώς αναθέτουμε τη σκέψη μας σε αλγόριθμους;
Ο ψυχολόγος Robert Sternberg από το Πανεπιστήμιο Cornell λέει: «Η μεγαλύτερη ανησυχία στους καιρούς της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι ότι μπορεί να υπονομεύσει τη δημιουργικότητα ή τη νοημοσύνη – αλλά ότι ήδη το κάνει».
Η τάση μείωσης της νοημοσύνης
Η άποψη ότι γινόμαστε λιγότερο έξυπνοι βασίζεται σε αρκετές μελέτες. Εντυπωσιακό παράδειγμα είναι η παρατήρηση της επίδρασης Flynn, δηλαδή της αύξησης του μέσου IQ από τη δεκαετία του 1930, η οποία αποδίδεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες η τάση αυτή επιβραδύνεται ή και αντιστρέφεται.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ίδιος ο James Flynn διαπίστωσε ότι ο μέσος δείκτης νοημοσύνης ενός 14χρονου μειώθηκε κατά περισσότερους από δύο βαθμούς μεταξύ 1980 και 2008. Επίσης, η έρευνα PISA καταγράφει δραματική πτώση σε επιδόσεις στα μαθηματικά, την ανάγνωση και τις επιστήμες, όπως και μείωση στην ικανότητα συγκέντρωσης και την κριτική σκέψη.
Ωστόσο, η απόδοση της ευθύνης αποκλειστικά στην ΤΝ είναι λανθασμένη, όπως τονίζει η Elizabeth Dworak του Northwestern University. Η νοημοσύνη διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες, όπως μικροθρεπτικά συστατικά, φροντίδα κατά την εγκυμοσύνη, διάρκεια εκπαίδευσης, ρύπανση, πανδημίες και τεχνολογία. Δεν μπορούμε να δείχνουμε την ΤΝ ως αποκλειστικό υπαίτιο.
Η γνωστική αποφόρτιση και οι συνέπειές της
Ενώ είναι δύσκολο να ποσοτικοποιήσουμε την επίδραση της ΤΝ στη συνολική νοημοσύνη, είναι ευκολότερο να μετρήσουμε πώς η γνωστική αποφόρτιση (δηλαδή η μεταφορά της γνωστικής προσπάθειας σε μηχανές) αποδυναμώνει συγκεκριμένες δεξιότητες.
Μελέτες δείχνουν ότι η χρήση ΤΝ για καθήκοντα μνήμης μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της προσωπικής μνημονικής ικανότητας. Η πιο βασική δεξιότητα που πλήττεται είναι η κριτική σκέψη. Γιατί να σκεφτείς τι θαυμάζεις σε έναν Βρετανό συγγραφέα, όταν μπορείς να ζητήσεις από το ChatGPT να στο πει;
Ο Michael Gerlich από το SBS Swiss Business School κατέδειξε συσχέτιση μεταξύ συχνής χρήσης ΤΝ και χαμηλότερης ικανότητας κριτικής σκέψης. Οι νέοι χρήστες που εξαρτώνται από τα εργαλεία αυτά, έχουν χαμηλότερες επιδόσεις στην ανεξάρτητη σκέψη σε σύγκριση με μεγαλύτερους.
Άλλη μελέτη, από τη Microsoft και το Carnegie Mellon, έδειξε πως, ενώ η ΤΝ βελτιώνει την αποδοτικότητα, αποτρέπει την κριτική σκέψη και καλλιεργεί εξάρτηση. Οι χρήστες ανησυχούν πως δεν θυμούνται και δεν μαθαίνουν πραγματικά, επειδή βασίζονται στην ΤΝ για κάθε πρόβλημα.
Επιπλέον, η κοινωνική δικτύωση ενισχύει την έκπτωση της κριτικής σκέψης μέσω αλγορίθμων που προβάλλουν σύντομα, εύπεπτα μηνύματα, χωρίς κίνητρο για επεξεργασία και εμβάθυνση.
Κίνδυνοι για τη δημιουργικότητα και τη μνήμη
Χωρίς κριτική σκέψη, είναι δύσκολο να αξιολογήσουμε αν το περιεχόμενο που παράγει η ΤΝ είναι ακριβές ή παραπλανητικό. Μελέτη του 2023 δείχνει ότι το GPT-3 παράγει όχι μόνο πιο κατανοητό αλλά και πιο πειστικό ψευδές περιεχόμενο από τον άνθρωπο.
Επίσης, η επίδραση της ΤΝ στη δημιουργικότητα είναι ανησυχητική. Παρόλο που βοηθά άτομα να παράγουν περισσότερες ιδέες, αυτές είναι λιγότερο ποικίλες συνολικά, κάτι που περιορίζει τις πιθανότητες για καινοτόμες λύσεις.
Ο Sternberg γράφει ότι η γενετική ΤΝ ανασυνδυάζει υπάρχουσες ιδέες, αλλά δεν είναι σαφές αν μπορεί να παράγει ιδέες που να σπάνε τα καθιερωμένα και να λύνουν σοβαρά προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή ή η ανισότητα.
Χρήση ΤΝ: ενεργητική ή παθητική;
Ο Marko Müller από το Πανεπιστήμιο του Ulm διαπίστωσε ότι η χρήση κοινωνικών μέσων μπορεί να αυξήσει τη δημιουργικότητα στους νέους — αν γίνεται ενεργητικά και με διάδραση. Αντίθετα, οι μεγαλύτερες ηλικίες τείνουν να καταναλώνουν περιεχόμενο παθητικά, χωρίς δημιουργική εμπλοκή.
Ο John Kounios από το Drexel University εξηγεί ότι η ευχαρίστηση από προσωπικές εμπνεύσεις ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και ενισχύει τη μνήμη και τη μάθηση. Όμως οι ιδέες που παράγει η ΤΝ δεν ενεργοποιούν το σύστημα αυτό στον ίδιο βαθμό — άγνωστο αν αυτό έχει μακροχρόνιες συνέπειες.
Η ΤΝ και η μακροπρόθεσμη υγεία του εγκεφάλου
Η εκμάθηση δεύτερης γλώσσας, για παράδειγμα, καθυστερεί την άνοια κατά τέσσερα χρόνια. Αλλά σε πολλές χώρες, οι φοιτητές εγκαταλείπουν τα μαθήματα γλωσσών, πιθανόν εξαιτίας της εξάρτησης από εφαρμογές άμεσης μετάφρασης.
Επίλογος: Ποια είναι η λύση;
Όπως λέει ο Sternberg, πρέπει να σταματήσουμε να ρωτάμε «τι μπορεί να κάνει η ΤΝ για εμάς» και να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε «τι μας κάνει». Η λύση, σύμφωνα με τον Gerlich, είναι να εκπαιδεύσουμε ξανά τους ανθρώπους να είναι άνθρωποι — να χρησιμοποιούν την κριτική σκέψη, τη διαίσθηση και τις μοναδικές ανθρώπινες ικανότητες που οι μηχανές δεν μπορούν (ακόμη) να αναπαράγουν.
Η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινήσει από τα σχολεία. Η ΤΝ είναι εδώ για να μείνει — το θέμα είναι πώς θα μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε σωστά. Διαφορετικά, δεν θα καταστήσουμε μόνο τους εαυτούς μας περιττούς, αλλά και τις ίδιες μας τις γνωστικές ικανότητες.
O πλανήτης αποτελεί ένα τόπο συνάντησης των μελών της ελληνικής κοινότητας ΕΛ/ΛΑΚ.
Τα άρθρα του πλανήτη συλλέγονται αυτόματα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των συγγραφέων τους και αντικατοπτρίζουν τις απόψεις τους.
Η διαχείριση του πλανήτη γίνεται δημόσια μέσα από το σχετικό repository της υπηρεσίας GitHub: greek-libre-planet, όπου μπορείς να ζητήσεις την προσθήκη του blog σου δηλώνοντας το feed της κατηγορίας, του tag, ή το γενικό feed του blog σου, το όνομα/επώνυμο σου και προαιρετικά το avatar σου, αφού πρώτα εγγραφείτε και κατόπιν συνδεθείτε στην υπηρεσία GitΗub, ανοίγοντας νέο issue που θα περιέχει τα συγκεκριμένα στοιχεία σου.
(Αν δεν έχετε λογαριασμό στην υπηρεσία GitHub, για να προστεθει το blog σου θα προστεθεί στον πλανήτη ΕΛ/ΛΑΚ μπορείτε εναλλακτικά να μας αποστειλετε τα παραπάνω στοιχεία στην ηλεκτρονική διεύθυνση info @ eellak gr.)
Workshop: «Ας φτιάξουμε τη δική μας γλώσσα προγραμματισμού (μέρος Α’)
Ημερομηνία: 22 Μαΐου 2025
Ώρα: 10:00 π.μ. – 12:00 μ.μ. (CEST)
Τοποθεσία: Διαδικτυακά
Δηλώστε Συμμετοχή: 
Τι είναι το Ansible και πώς λειτουργεί;
Το Ansible τρέχει μόνο στον control node. Δεν χρειάζεται να εγκαταστήσεις τίποτα στα managed nodes (εκτός από Python ≥3.8, η οποία σχεδόν πάντα είναι ήδη εγκατεστημένη).
Εν ολίγοις, χρειάζεσαι:
Προετοιμασία Συστήματος
Εγκατάσταση του Ansible
Δημιουργία Inventory Αρχείου
Ρύθμιση SSH χωρίς Κωδικό
Πρώτη Δοκιμή: Ping όλων των συστημάτων
Εκτέλεση Modules (χωρίς Playbook)
Χρήσιμα Modules:
Προσοχή:
Δημιουργία Playbook
Παράδειγμα: site.yml
Μικρή Εισαγωγή στα Roles
Best Practices & Χρήσιμα Tips
Συμπέρασμα
Πού: Σεράφειο Δήμου Αθηναίων (Εχελιδών 19 & Πειραιώς 144, 11854, Αθήνα – 
