Ο Νοέμβριος στη Βικιπαίδεια είναι παραδοσιακά μήνας αφιερωμένος στην Ασία. Έτσι και φέτος καθ’ όλη τη διάρκεια του Νοεμβρίου γράφουμε λήμματα αφιερωμένα στις χώρες της Ασίας, στον πολιτισμός της και τους ανθρώπους της. Σε όσους συμμετέχοντες δημιουργήσουν τουλάχιστον 4 λήμματα, θα απονεμηθεί ένα αστέρι, ενώ θα λάβουν και μία ταχυδρομική κάρτα (καρτ ποστάλ) από μία από τις μία από τις ασιατικές κοινότητες που συμμετέχουν στο διαγωνισμό. Ο χρήστης που θα δημιουργήσει τα περισσότερα λήμματα στα ελληνικά, εκτός από την κάρτα, θα λάβει ένα υπογεγραμμένο πιστοποιητικό από μία από τις ασιατικές κοινότητες. Το ελληνικό σκέλος του διαγωνισμού διοργανώνεται για έβδομη συνεχή χρονιά από το Wikimedia Community User Group Greece.
Η καρδιά της παγκόσμιας κοινότητας του Ubuntu χτύπησε δυνατά και στη Θεσσαλονίκη, καθώς το Σάββατο 25 Οκτωβρίου, η τοπική κοινότητα μαζί με την Ομάδα Ανοικτού Λογισμικού του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, γιόρτασαν τη νέα έκδοση Ubuntu 25.10 και συμμετείχε στο παγκόσμιο συνέδριο Ubuntu Summit με τη δική της εκδήλωση. Ακολουθώντας τη νέα, υβριδική μορφή του συνεδρίου, όπου το κεντρικό γεγονός έλαβε χώρα στο Λονδίνο στις 23-24 Οκτωβρίου, οι λάτρεις του ανοιχτού λογισμικού στη Θεσσαλονίκη διοργάνωσαν ένα επιτυχημένο “Ubuntu Summit Extended” στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Η εκδήλωση αποτέλεσε μια μοναδική ευκαιρία για τα μέλη της κοινότητας να συνδεθούν με το παγκόσμιο πνεύμα του συνεδρίου, να ενημερωθούν για τις τελευταίες εξελίξεις στο οικοσύστημα του Ubuntu και, φυσικά, να γιορτάσουν την κυκλοφορία της νέας έκδοσης.
Μια βουτιά στη γνώση από το Λονδίνο
Η βραδιά ξεκίνησε στο Πανεπιστημίου Μακεδονίας, όπου οι παρευρισκόμενοι συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν μαγνητοσκοπημένες ομιλίες από το κεντρικό συνέδριο. Η αρχή έγινε με την εναρκτήρια ομιλία του ιδρυτή της Canonical και του Ubuntu, Mark Shuttleworth. Μέσα από τα λόγια του, η κοινότητα της Θεσσαλονίκης συνδέθηκε απευθείας με το όραμα και τους μελλοντικούς στόχους του Ubuntu, νιώθοντας τον παλμό των εξελίξεων.
Αμέσως μετά, το ενδιαφέρον στράφηκε σε ένα ασυνήθιστο και συναρπαστικό θέμα με την ομιλία “DOOM in space” από τον Ólafur Waage. Ο ομιλητής παρουσίασε την απίστευτη ιστορία του εγχειρήματος να παιχτεί το κλασικό βιντεοπαιχνίδι DOOM σε έναν δορυφόρο, αναλύοντας τις τεχνικές και υλικοτεχνικές προκλήσεις που αντιμετώπισε η ομάδα του σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος.
Release Party για το Ubuntu 25.10 “Questing Quokka”
Μετά την ολοκλήρωση των προβολών, η γιορτή μεταφέρθηκε σε ένα κοντινό μαγαζί για το καθιερωμένο release party. Σε μια πιο χαλαρή ατμόσφαιρα, με άφθονα λουκάνικα και αναψυκτικά, η συζήτηση άναψε γύρω από τη νέα έκδοση Ubuntu 25.10, με την κωδική ονομασία “Questing Quokka”, η οποία κυκλοφόρησε επίσημα στις 9 Οκτωβρίου 2025.
Τα μέλη της κοινότητας αντάλλαξαν απόψεις για τα νέα τεχνολογικά χαρακτηριστικά που φέρνει η έκδοση. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις σημαντικές βελτιώσεις ασφαλείας, όπως η υιοθέτηση εργαλείων βασισμένων στη γλώσσα προγραμματισμού Rust, όπως τα sudo-rs και uutils, που ενισχύουν την ασφάλεια της μνήμης του συστήματος. Συζητήθηκαν επίσης οι αναβαθμίσεις στην απόδοση χάρη στον νέο πυρήνα Linux 6.17 και η ανανεωμένη εμπειρία επιφάνειας εργασίας που προσφέρει το GNOME 49, με νέες εφαρμογές όπως ο προβολέας εικόνων Loupe και ο εξομοιωτής τερματικού Ptyxis. Παράλληλα, τέθηκαν επί τάπητος ιδέες και προτάσεις για ενδιαφέροντα project που μπορεί να οργανώσει η ομάδα ανοιχτού λογισμικού του πανεπιστημίου στο άμεσο μέλλον.
Η ημερομηνία της 25ης Οκτωβρίου αποδείχθηκε ιδανική, επιτρέποντας στην τοπική κοινότητα να ευθυγραμμιστεί με το παγκόσμιο γεγονός (25.10), συνδυάζοντας τη μάθηση με τη διασκέδαση και την κοινωνικοποίηση.
Η επιτυχημένη αυτή βραδιά δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη υποστήριξη της Canonical, την οποία η κοινότητα της Θεσσαλονίκης ευχαριστεί θερμά για τη χορηγία τόσο του παγκόσμιου Summit όσο και του τοπικού Release Party.
Το παράδειγμα του SEMIC 2025 και η σημασία των ανοιχτών προτύπων για μια πιο συνεργατική, αποδοτική και δημοκρατική Ευρώπη
Η διαλειτουργικότητα αποτελεί σήμερα το θεμέλιο μιας σύγχρονης, ανοιχτής και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης στην Ευρώπη. Το ανοιχτό λογισμικό και τα ανοιχτά πρότυπα δεν είναι απλώς τεχνολογικές επιλογές, είναι στρατηγικές επιλογές δημοκρατίας, διαφάνειας και καινοτομίας. Το SEMIC 2025, η ετήσια ευρωπαϊκή συνάντηση για τη σημασιολογική και τεχνική διαλειτουργικότητα, αναδεικνύει ακριβώς αυτή τη μετάβαση: από απομονωμένα πληροφοριακά συστήματα σε συνεργατικά δίκτυα δεδομένων και υπηρεσιών, όπου κάθε δημόσια διοίκηση αποτελεί κόμβο μιας ενιαίας ευρωπαϊκής ψηφιακής αρχιτεκτονικής.
Η Διαλειτουργικότητα ως Δημόσιο Αγαθό
Στην εποχή της ψηφιακής διακυβέρνησης, τα δεδομένα, οι πλατφόρμες και οι εφαρμογές είναι η νέα υποδομή του κράτους. Όμως, χωρίς κοινά πρότυπα και χωρίς ανοιχτά συστήματα, η συνεργασία μεταξύ υπουργείων, περιφερειών και κρατών-μελών παραμένει δύσκολη, αργή και δαπανηρή. Το ανοιχτό λογισμικό δίνει τη λύση: επιτρέπει στις δημόσιες διοικήσεις να μοιράζονται κώδικα, πρότυπα και εργαλεία χωρίς περιορισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας, να ανακυκλώνουν λύσεις και να μειώνουν τα κόστη ανάπτυξης και συντήρησης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα από πρωτοβουλίες όπως το Interoperable Europe Portal, η Interoperable Europe Academy και το SEMIC, προωθεί ένα οικοσύστημα ανοιχτών προτύπων και κοινοτήτων λογισμικού. Αυτές οι πλατφόρμες επιτρέπουν σε διοικήσεις, επιχειρήσεις και πανεπιστήμια να συνεργάζονται για τη δημιουργία κοινών υποδομών δεδομένων, βασισμένων σε ανοιχτές τεχνολογίες, σημασιολογία και Τεχνητή Νοημοσύνη.
SEMIC 2025: «Interoperability for Impact»
Το SEMIC 2025, που διοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελεί τη σημαντικότερη ετήσια συνάντηση για τη διαλειτουργικότητα στον δημόσιο τομέα της ΕΕ. Με θέμα «Interoperability for Impact», συγκεντρώνει πολιτικούς υπεύθυνους, αρχιτέκτονες δεδομένων, τεχνικούς εμπειρογνώμονες και ακαδημαϊκούς από όλη την Ευρώπη, για να συζητήσουν πώς τα ανοιχτά πρότυπα και το ανοιχτό λογισμικό μετατρέπουν τη συνεργασία σε καθημερινή πρακτική.
Στο SEMIC EXPO, οι συμμετέχοντες συναντούν ομάδες έργων και οργανισμούς που σχεδιάζουν το μέλλον της ψηφιακής διοίκησης:
το Interoperable Europe Community,
το Joint Research Centre (JRC),
τη DG DIGIT και το DG CNECT,
και καινοτόμες εταιρείες που αξιοποιούν σημασιολογικά μοντέλα και τεχνητή νοημοσύνη για την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας και της διαφάνειας.
Εκεί παρουσιάζονται πρακτικά παραδείγματα για το πώς οι ευρωπαϊκές διοικήσεις υλοποιούν κοινές αρχιτεκτονικές, πλατφόρμες GovTech και data spaces, δημιουργώντας ένα ενιαίο ευρωπαϊκό οικοσύστημα που βασίζεται σε ανοιχτά πρότυπα, ανοιχτό λογισμικό και κοινές γλώσσες δεδομένων.
Ανοιχτό Λογισμικό και Ευρωπαϊκή Συνεργασία
Η χρήση ανοιχτού λογισμικού στις δημόσιες διοικήσεις δεν ενισχύει μόνο τη διαλειτουργικότητα αλλά και τη δημοκρατική λογοδοσία. Με κοινόχρηστο κώδικα, τεκμηριωμένες διαδικασίες και συμμετοχική διακυβέρνηση, οι δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να λειτουργούν με διαφάνεια και αξιοπιστία, αποφεύγοντας τον εγκλωβισμό σε κλειστά εμπορικά οικοσυστήματα.
Η διαλειτουργικότητα μέσω ανοιχτών προτύπων και λύσεων ανοιχτού λογισμικού μειώνει τον χρόνο υλοποίησης πολιτικών, διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ κρατών και ενισχύει την ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία, μια από τις βασικές προτεραιότητες της Ψηφιακής Δεκαετίας 2030.
Παράλληλα, η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, πανεπιστημίων και κοινοτήτων ανοιχτού λογισμικού, δημιουργεί τοπικές ευκαιρίες καινοτομίας σε κάθε κράτος-μέλος, ενισχύοντας την περιφερειακή ανάπτυξη και τη συμμετοχική ψηφιακή μετάβαση.
Η Ελλάδα και το μέλλον της διαλειτουργικότητας
Για την Ελλάδα, η συμμετοχή με συμμετοχή έργα και δράσεις στο πλαίσιο του Interoperable Europe μπορεί να επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό του δημοσίου τομέα, να ενισχύσει τη διασύνδεση των βάσεων δεδομένων, και να επιτρέψει τη δημιουργία ευρωπαϊκών υπηρεσιών μιας στάσης για πολίτες και επιχειρήσεις.
Η ΕΕΛΛΑΚ, με την τεχνογνωσία της στα ανοιχτά πρότυπα και το ανοιχτό λογισμικό και τη συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, μπορεί να αποτελέσει στρατηγικό εταίρο σε αυτή τη διαδικασία. Μέσω της ανάπτυξης κοινών ψηφιακών υποδομών και της εκπαίδευσης στελεχών, μπορεί να συμβάλει στην εναρμόνιση των ελληνικών συστημάτων με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και να ενισχύσει τη συμμετοχή της χώρας στην οικοδόμηση της Interoperable Europe.
Προς μια Ευρώπη Ανοιχτών Προτύπων και Συνεργασίας
Το SEMIC 2025 δεν είναι απλώς μια τεχνολογική διοργάνωση. Είναι μια πολιτική και θεσμική δέσμευση για μια Ευρώπη που βασίζει τη δύναμή της στη συνεργασία, την ανοιχτότητα και τη γνώση. Η διαλειτουργικότητα δεν είναι πια τεχνικό ζητούμενο, αλλά δημοκρατική αναγκαιότητα, και το ανοιχτό λογισμικό αποτελεί το εργαλείο με το οποίο οι ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις μπορούν να υπηρετούν πιο αποτελεσματικά, δίκαια και διαφανώς τους πολίτες τους.
Πώς η ανοιχτή και συνεργατική καινοτομία δίνει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις τοπικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Το Ανοιχτό Λογισμικό δεν είναι απλώς μια τεχνική προσέγγιση — είναι μια οικονομική και κοινωνική στρατηγική. Από το Linux και το Apache μέχρι το Kubernetes και την Python, εκατομμύρια άνθρωποι και οργανισμοί συνδημιουργούν λογισμικό που αποτελεί τη βάση της σύγχρονης ψηφιακής ζωής. Αυτό το «πειραματικό χάος», όπως το αποκαλούν πολλοί, είναι στην πραγματικότητα ένα οικοσύστημα συλλογικής νοημοσύνης που μετατρέπει την πολυφωνία σε καινοτομία και τη διαφοροποίηση σε ανθεκτικότητα.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ανοιχτό Λογισμικό και τα Ψηφιακά Κοινά (Digital Commons) αποτελούν πλέον θεμέλιο της νέας βιομηχανικής και ψηφιακής πολιτικής. Με πρωτοβουλίες όπως το Digital Commons EDIC, η ΕΕ επενδύει σε ανοικτές, διαλειτουργικές και κυρίαρχες τεχνολογίες, επιτρέποντας στις περιφέρειες και στους τοπικούς φορείς να οικοδομήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με ευρωπαϊκές αξίες, διαφάνεια, συνεργασία και βιωσιμότητα.
Από το “χάος” στη δημιουργική συνεργασία
Η δύναμη του ανοιχτού λογισμικού έγκειται στην ικανότητά του να μετατρέπει το χάος σε συντονισμό. Η αποκεντρωμένη φύση του, όπου “όποιος κάνει τη δουλειά παίρνει και τις αποφάσεις” (do-ocracy), επιτρέπει γρήγορη αντίδραση και προσαρμογή. Κάθε φορά που μια κοινότητα λογισμικού αντιμετωπίζει κρίση, δεν καταρρέει, εξελίσσεται. Αυτή η αρχή της «αντι-εύθραυστης ανάπτυξης» (antifragility) έχει άμεση εφαρμογή στις τοπικές οικονομίες: περιφέρειες που επενδύουν σε ανοιχτά ψηφιακά έργα αποκτούν ευελιξία, ανθεκτικότητα και αυτονομία, χωρίς εξάρτηση από μονοπωλιακές πλατφόρμες.
Τοπική Οικονομία και Ψηφιακά Κοινά: Μια σχέση αμοιβαίας ενίσχυσης
Κάθε περιφέρεια της ΕΕ διαθέτει τις δικές της προτεραιότητες, μεταποίηση, ενέργεια, αγροδιατροφή, τουρισμό, πολιτισμό, υγεία. Τα Ψηφιακά Κοινά (όπως ανοικτά δεδομένα, πλατφόρμες διαλειτουργικότητας, λογισμικό για δημόσιες υπηρεσίες) μπορούν να αποτελέσουν πολλαπλασιαστή ανάπτυξης σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς.
Με άλλα λόγια, το Ανοιχτό Λογισμικό λειτουργεί ως κοινό έδαφος συνεργασίας ανάμεσα σε τοπικές επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα και δημόσιες αρχές, δημιουργεί οικοσυστήματα καινοτομίας που παραμένουν στην περιφέρεια, αντί να εξάγονται σε κλειστές πλατφόρμες εκτός Ευρώπης.
Η Διακυβέρνηση ως Εργαλείο Οικονομικής Ανθεκτικότητας
Η καλή διακυβέρνηση στα έργα ανοιχτού λογισμικού είναι ό,τι η «νευρική λειτουργία» για τον οργανισμό: ορίζει ποιος αποφασίζει, πώς λύνονται οι συγκρούσεις, πώς διασφαλίζεται η συνέχεια. Αυτή η οργανωτική σοφία μπορεί να μεταφερθεί σε περιφερειακές δομές, από τα επιμελητήρια και τις αναπτυξιακές εταιρείες μέχρι τις κοινοπραξίες Μικρό Μεσαίων Επιχειρήσεων. Οι περιφέρειες που υιοθετούν μοντέλα συλλογικής διακυβέρνησης στα ψηφιακά τους έργα μπορούν να δημιουργήσουν ένα αντι-εύθραυστο οικοσύστημα καινοτομίας, ικανό να επιβιώνει και να εξελίσσεται μέσα από κρίσεις.
Η ευκαιρία για τις ελληνικές περιφέρειες και την ΕΕΛΛΑΚ
Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τη δυναμική των Ψηφιακών Κοινών(Digital Commons) για να ενισχύσει τις τοπικές οικονομίες της με βάση το μοντέλο της ανοιχτής και συνεργατικής καινοτομίας. Η ΕΕΛΛΑΚ, σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και περιφερειακούς φορείς, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο:
Στην ανάπτυξη ανοικτών ψηφιακών εργαλείων για δήμους και επιχειρήσεις.
Στη δημιουργία τοπικών “Digital Commons Hubs” σε κάθε Περιφέρεια.
Στην εκπαίδευση επαγγελματιών και δημόσιων υπαλλήλων σε θέματα ανοιχτής τεχνολογίας, διακυβέρνησης και ασφάλειας.
Στη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στην πανεπιστημιακή γνώση και τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.
Έτσι, κάθε ελληνική Περιφέρεια μπορεί να γίνει κόμβος καινοτομίας, να μειώσει την τεχνολογική εξάρτηση και να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη νέα ευρωπαϊκή οικονομία των ψηφιακών κοινών.
Από την ανθεκτικότητα στην αντι-ευθραυστότητα
Το ανοιχτό λογισμικό δεν είναι μόνο πιο ανθεκτικό, είναι αντι-εύθραυστο: μαθαίνει, προσαρμόζεται και εξελίσσεται μέσα από τις δυσκολίες. Με σωστή διακυβέρνηση, συνεργασία και επένδυση σε ψηφιακά κοινά, η Ευρώπη μπορεί να μετατρέψει τη διαφορετικότητα των περιφερειών της σε πλεονέκτημα. Και η Ελλάδα, με θεσμούς όπως η ΕΕΛΛΑΚ, μπορεί να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της μετάβασης, όπου η τεχνολογία υπηρετεί την κοινωνία, και όχι το αντίστροφο.
Το Fedora Project ανακοίνωσε την επίσημη κυκλοφορία του Fedora Linux 43, της τελευταίας έκδοσης μιας από τις πιο καινοτόμες διανομές Linux. Η νέα έκδοση φέρνει μια πληθώρα βελτιώσεων και νέων χαρακτηριστικών που υπόσχονται μια πιο ομαλή, γρήγορη και ασφαλή εμπειρία για προγραμματιστές, διαχειριστές συστημάτων και απλούς χρήστες.
Το Fedora Linux 43, που κυκλοφόρησε στις 28 Οκτωβρίου 2025, ενσωματώνει τις τελευταίες τεχνολογίες του ανοιχτού κώδικα, επιβεβαιώνοντας τη φήμη του Fedora ως μιας πλατφόρμας που βρίσκεται πάντα στην αιχμή της τεχνολογίας.
Βασικά νέα χαρακτηριστικά και βελτιώσεις
GNOME 49 και αποκλειστική χρήση Wayland: Η έκδοση Workstation του Fedora 43 έρχεται με το ολοκαίνουργιο περιβάλλον εργασίας GNOME 49. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η πλήρης μετάβαση στο Wayland, καθώς τα πακέτα για το παλαιότερο X11 έχουν αφαιρεθεί. Αυτή η μετάβαση, που σχεδιαζόταν για σχεδόν μια δεκαετία, υπόσχεται ομαλότερη απόδοση γραφικών, βελτιωμένη ασφάλεια και καλύτερη συμβατότητα με σύγχρονο υλικό, ειδικά σε συστήματα με πολλαπλές οθόνες ή υψηλής ανάλυσης. Οι χρήστες θα παρατηρήσουν άμεσα πιο καθαρές εικόνες και λιγότερο “screen tearing” χάρη στο triple buffering.
Linux Kernel 6.17: Στην καρδιά του Fedora 43 χτυπά ο νέος πυρήνας Linux 6.17, ο οποίος παρέχει βελτιωμένη υποστήριξη υλικού και αυξημένη απόδοση. Οι επεξεργαστές AMD Ryzen επωφελούνται από την εξυπνότερη κατανομή φόρτου εργασίας, ενώ τα συστήματα Intel βλέπουν βελτιώσεις στον πολυνηματικό προγραμματισμό και υποστήριξη για νεότερες κάμερες web.
Αναβαθμισμένο εργαλείο εγκατάστασης Anaconda WebUI: Το Anaconda WebUI, το σύγχρονο και βασισμένο σε web τεχνολογίες εργαλείο εγκατάστασης, είναι πλέον το προεπιλεγμένο για όλες τις εκδόσεις (Spins) του Fedora 43. Αυτό δημιουργεί μια ενιαία και μοντέρνα εμπειρία εγκατάστασης σε όλη τη γκάμα των προϊόντων Fedora.
Ενισχυμένη ασφάλεια με RPM 6.0: Το Fedora 43 είναι η πρώτη έκδοση που περιλαμβάνει το RPM 6.0, τη νέα μεγάλη έκδοση του συστήματος διαχείρισης πακέτων. Το RPM 6.0 φέρνει σημαντικές βελτιώσεις στην ασφάλεια, όπως την υποστήριξη για πολλαπλές ψηφιακές υπογραφές ανά πακέτο και για κλειδιά OpenPGP v6, προετοιμάζοντας το έδαφος για την κρυπτογραφία μετά-κβαντικής εποχής.
Σημαντικές αναβαθμίσεις για προγραμματιστές: Το Fedora 43 συνεχίζει να αποτελεί μια κορυφαία πλατφόρμα για προγραμματιστές, ενσωματώνοντας τις τελευταίες εκδόσεις βασικών εργαλείων και γλωσσών προγραμματισμού:
GNU Toolchain: Αναβαθμίστηκε σε GCC 15.2, Binutils 2.45, glibc 2.42 και GDB 17.1.
Python: Περιλαμβάνει την έκδοση 3.14.
LLVM: Ενημερώθηκε στην έκδοση 21.
Άλλες γλώσσες και εργαλεία: Υποστηρίζονται οι τελευταίες εκδόσεις των Golang, Perl, Ruby on Rails, PostgreSQL και MySQL.
Υποστήριξη για τη γλώσσα Hare: Προστέθηκε υποστήριξη για τη νέα γλώσσα προγραμματισμού συστημάτων Hare.
Άλλες αξιοσημείωτες αλλαγές
Αύξηση του μεγέθους του /boot: Το προεπιλεγμένο μέγεθος του διαμερίσματος /boot διπλασιάστηκε στα 2GB για να εξυπηρετήσει τις αυξανόμενες ανάγκες του πυρήνα και των αρχείων εκκίνησης.
Νέες προεπιλεγμένες εφαρμογές: Το Showtime αντικαθιστά το Totem ως το προεπιλεγμένο πρόγραμμα αναπαραγωγής βίντεο και το Papers αντικαθιστά το Evince ως πρόγραμμα προβολής εγγράφων.
Βελτιωμένα Emojis: Χάρη στη χρήση της μορφής COLRv1, τα έγχρωμα emojis πλέον κλιμακώνονται ομαλά σε οποιοδήποτε μέγεθος.
Διαθεσιμότητα
Το Fedora Linux 43 είναι άμεσα διαθέσιμο για λήψη από την επίσημη ιστοσελίδα του Fedora Project. Οι χρήστες παλαιότερων εκδόσεων μπορούν εύκολα να αναβαθμίσουν στο Fedora 43 χρησιμοποιώντας το κέντρο λογισμικού του GNOME ή ακολουθώντας τις επίσημες οδηγίες αναβάθμισης.
Με αυτή την κυκλοφορία, το Fedora συνεχίζει να ηγείται της καινοτομίας στον χώρο του Linux, προσφέροντας μια σταθερή, ασφαλή και σύγχρονη πλατφόρμα για όλους.
Με επιτυχία ολοκληρώθηκε το ιδρυτικό συνέδριο του Δικτύου Συνεργασίας για την Προστασία και Προώθηση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά την Ανάπτυξη και Χρήση Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ελλάδα, με προσωρινό τίτλο Greek Artificial Intelligence Network – GAIN.
Το δίκτυο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν χώρο συνεργασίας, ανταλλαγής γνώσεων και αλληλοϋποστήριξης για δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, συνηγορίας και νομικής υποστήριξης, με στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι δράσεις του υπερβαίνουν τις ελάχιστες νομικές εγγυήσεις, αντλώντας κατευθύνσεις από κώδικες δεοντολογίας που δίνουν έμφαση στην ηθική, τη διαφάνεια και την υπευθυνότητα κατά τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των τεχνολογιών ΤΝ.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2025 στα γραφεία του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών, όπου τα μέλη και οι παρατηρητές του δικτύου είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν και να θέσουν τις βάσεις για μια ανοιχτή, συνεργατική και κοινωνικά υπεύθυνη κοινότητα Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, το Open Lab Athens παρουσίασε μια εκπαιδευτική ενότητα για τα τεχνικά χαρακτηριστικά και τις υλικότητες της μηχανικής μάθησης, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη συζήτηση για τη βαθύτερη κατανόηση των σχετικών τεχνολογιών και των περιορισμών τους.
Η πρωτοβουλία συντονίζεται από την ομάδα της Homo Digitalis, με την υποστήριξη του European Artificial Intelligence & Society Fund (EAISF).
Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛΛΑΚ συμμετέχει ενεργά στο δίκτυο GAIN, εκπροσωπώντας τη διάσταση της ανοιχτότητας, της διαφάνειας και του δημοκρατικού ελέγχου στις τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης. Με την εμπειρία του στην προώθηση λογισμικού και δεδομένων ανοιχτού κώδικα, η ΕΕΛΛΑΚ συμβάλλει στον διάλογο για τη διαμόρφωση πολιτικών που θα εξασφαλίζουν ότι η ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ στην Ελλάδα θα βασίζεται σε ανοιχτά πρότυπα, ισότιμη πρόσβαση και κοινωνική λογοδοσία.
Η Ευρώπη ενώνει τις δυνάμεις της για ένα ανοικτό, διαλειτουργικό και δημοκρατικό ψηφιακό μέλλον, Ευκαιρίες για την Ελλάδα και την ΕΕΛΛΑΚ
Στις 29 Οκτωβρίου 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη δημιουργία του Digital Commons EDIC (European Digital Infrastructure Consortium), ενός νέου θεσμού που επιτρέπει στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναπτύσσουν, να λειτουργούν και να διαχειρίζονται από κοινού διασυνοριακές ψηφιακές υποδομές. Το EDIC φέρει έδρα το Παρίσι και έχει ως ιδρυτικά μέλη τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ιταλία, ενώ άλλα κράτη, μεταξύ των οποίων το Λουξεμβούργο, η Σλοβενία και η Πολωνία, έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής.
Η πρωτοβουλία αυτή εγκαινιάζει ένα ευρωπαϊκό μοντέλο συνεργασίας και επένδυσης στα Ψηφιακά Κοινά, δηλαδή στις ανοικτές, διαλειτουργικές και βιώσιμες τεχνολογίες που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, ενισχύουν τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και ενδυναμώνουν την τεχνολογική της ανεξαρτησίααπό μη ευρωπαϊκούς παρόχους.
Ανοικτά, διαλειτουργικά και κυρίαρχα ψηφιακά θεμέλια
Η Ευρώπη σήμερα εξαρτάται σε ποσοστό άνω του 80% από εξωευρωπαϊκές τεχνολογικές υποδομές και υπηρεσίες. Αυτή η εξάρτηση υπονομεύει όχι μόνο την οικονομική της ανθεκτικότητα, αλλά και τη δημοκρατική της κυριαρχία. Το Digital Commons EDIC δημιουργεί για πρώτη φορά έναν κοινό ευρωπαϊκό μηχανισμό ανάπτυξης ανοικτών ψηφιακών τεχνολογιών, ο οποίος θα εστιάσει σε τομείς όπως:
Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) με ανοιχτά, διαφανή και επαληθεύσιμα μοντέλα.
Υπολογιστικό νέφος (Cloud) με οικολογικό αποτύπωμα χαμηλής ενέργειας.
Κυβερνοασφάλεια και ενίσχυση ανθεκτικότητας των δημοσίων υπηρεσιών.
Γεωπληροφορική και δίκτυα δεδομένων για ενιαίες υποδομές πληροφορίας.
Κοινωνικά δίκτυα και συνεργατικές πλατφόρμες δημόσιας επικοινωνίας.
Κάθε λογισμικό που θα αναπτύσσεται στο πλαίσιο του EDIC θα δημοσιεύεται υποχρεωτικά με άδειες ελεύθερου και ανοιχτού λογισμικού (FOSS), ενώ οι διαδικασίες προμηθειών θα ακολουθούν αρχές διαφάνειας και μη διάκρισης. Το μοντέλο διακυβέρνησης προβλέπει μια Συνέλευση Μελών, επιτροπή στρατηγικής υλοποίησης, Ανεξάρτητο Διευθυντή και Συμβουλευτικό Συμβούλιο, διασφαλίζοντας πλήρη λογοδοσία και συμμετοχή πολιτών, πανεπιστημίων και επιχειρήσεων.
Από τα πιλοτικά έργα στα πανευρωπαϊκά οικοσυστήματα
Το EDIC επιδιώκει να ενώσει τη διάσπαρτη ευρωπαϊκή εμπειρία και να μετατρέψει τα αποσπασματικά πιλοτικά έργα σε ολοκληρωμένες πλατφόρμες και υπηρεσίες. Η Γαλλία και η Γερμανία ηγούνται στη διαμόρφωση των τεχνικών και θεσμικών προτύπων, η Ιταλία προωθεί τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενώ η Ολλανδία εστιάζει στη διαλειτουργικότητα και στα ανοιχτά δεδομένα για δημόσιες διοικήσεις. Μέχρι το 2027, προβλέπεται η δημιουργία:
One-Stop-Shop και Expertise Hub για πρόσβαση σε χρηματοδότηση, τεχνική υποστήριξη και συμβουλευτικές υπηρεσίες,
Digital Commons Forum & Annual Report,
και ενός European Digital Commons Award για έργα ανοιχτής τεχνολογίας με κοινωνικό αντίκτυπο.
Ο ρόλος της Ελλάδας και της ΕΕΛΛΑΚ
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Digital Commons EDIC θα αποτελέσει στρατηγική επιλογή εθνικής σημασίας, ενισχύοντας τη θέση της στη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική της ψηφιακής ανεξαρτησίας. Η ΕΕΛΛΑΚ, με τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα που είναι μέλη της, μπορεί να λειτουργήσει ως κόμβος διασύνδεσης μεταξύ της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας, της δημόσιας διοίκησης και του EDIC, αναλαμβάνοντας:
συντονισμό πιλοτικών έργων ανοιχτού λογισμικού και δεδομένων,
τεχνική υποστήριξη και μεταφορά τεχνογνωσίας σε δημόσιους φορείς,
εκπαίδευση και επιμόρφωση για ψηφιακή διακυβέρνηση και ασφάλεια,
και συμβολή στη δημιουργία ενός ελληνικού Digital Commons Hub, συνδεδεμένου με τα ευρωπαϊκά δίκτυα.
Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα μπορεί να μεταβεί από ρόλο χρήστη τεχνολογίας σε παραγωγό και συνδιαμορφωτή των ευρωπαϊκών ψηφιακών προτύπων, στηρίζοντας παράλληλα τις ΜμΕ, τα πανεπιστήμια και τη δημόσια διοίκηση στη μετάβασή τους σε ανοικτές, διαφανείς και βιώσιμες υποδομές.
Προς μια Ευρώπη των Ψηφιακών Κοινών
Το Digital Commons EDIC είναι κάτι περισσότερο από μια τεχνική πρωτοβουλία, είναι πολιτική πράξη ευρωπαϊκής κυριαρχίας και δημοκρατίας. Αποτελεί απόδειξη ότι η Ευρώπη μπορεί να σχεδιάζει, να υλοποιεί και να κυβερνά τις δικές της κρίσιμες ψηφιακές υποδομές, βασισμένες σε διαφάνεια, ανοιχτότητα και δημόσιο έλεγχο. Η επίσημη έναρξη του φορέα θα πραγματοποιηθεί στις 11 Δεκεμβρίου 2025 στη Χάγη, σηματοδοτώντας την απαρχή μιας νέας εποχής όπου η τεχνολογία υπηρετεί τη δημοκρατία, την καινοτομία και το συλλογικό συμφέρον, και όπου οργανισμοί όπως η ΕΕΛΛΑΚ μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διάχυση της γνώσης και την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ψηφιακής αυτονομίας.
Η Wikipedia παραμένει, η μεγαλύτερη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια του κόσμου, ένα εντυπωσιακό επίτευγμα συλλογικής γνώσης που δημιουργείται από κοινότητες εθελοντών. Ωστόσο, η πλατφόρμα έχει δεχθεί αυξανόμενη κριτική για περιοριστικές πολιτικές, μειωμένη συμμετοχή της κοινότητας και υπερβολικό έλεγχο από διαχειριστές με εκτεταμένα προνόμια. Παράλληλα, έχουν αναδειχθεί νέες wiki-πρωτοβουλίες που προωθούν εναλλακτικά μοντέλα ανοικτής γνώσης, λιγότερο εξαρτημένα από ιεραρχικές δομές και περισσότερο προσανατολισμένα στη διαφάνεια και την επιστημονική εγκυρότητα.
Παρακάτω παρουσιάζουμε έξι εναλλακτικές της Wikipedia, οι οποίες διαθέτουν ανοιχτές άδειες (Creative Commons Attribution-Share-Alike ή παρόμοιες) και επιτρέπουν τη συνεισφορά περιεχομένου από κάθε εγγεγραμμένο χρήστη.
1. Justapedia – Για πιο ανοιχτό διάλογο και λιγότερη λογοκρισία
Η Justapedia (justapedia.org), που λειτουργεί από το Justapedia Foundation, δημιουργήθηκε ως απάντηση σε αυτό που οι ιδρυτές της θεωρούν ως ολοένα και πιο περιοριστικές πολιτικές της Wikipedia. Επικεντρώνεται στην ελευθερία του λόγου και την αποφυγή λογοκρισίας, προσπαθώντας να προσφέρει ευρύτερες οπτικές — ιδίως σε πολιτικά ή κοινωνικά αμφιλεγόμενα θέματα. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες λειτουργίες της είναι η ανάκτηση άρθρων που έχουν διαγραφεί από τη Wikipedia, όταν οι διαγραφές αυτές εκλαμβάνονται ως αποτέλεσμα μεροληψίας. Οι εγγεγραμμένοι χρήστες μπορούν να δημιουργούν νέα άρθρα, διαμορφώνοντας ένα πιο ανοικτό περιβάλλον ανταλλαγής γνώσης.
2. HandWiki – Η επιστημονική εγκυκλοπαίδεια της νέας εποχής
Η HandWiki (handwiki.org) έχει πάνω από ένα εκατομμύριο άρθρα. Αν και μεγάλο μέρος του περιεχομένου της προέρχεται από τη Wikipedia (με σωστή αναφορά πηγών), φιλοξενεί επίσης πλήθος πρωτότυπων άρθρων, κυρίως σε τομείς επιστήμης, τεχνολογίας και πληροφορικής. Το περιεχόμενο οργανώνεται σε 17 θεματικές ενότητες (namespaces), διευκολύνοντας την πλοήγηση. Οι καταχωρήσεις της τείνουν να είναι μεγαλύτερες και με περισσότερες παραπομπές από εκείνες της Wikipedia. Σε αντίθεση με τη Wikipedia, η HandWiki απαιτεί εγγραφή με επαληθευμένα επαγγελματικά στοιχεία, προωθώντας την αξιοπιστία και τον επαγγελματισμό.
3. Citizendium – Εγκυρότητα με επώνυμη συμμετοχή
Το Citizendium (citizendium.org) ιδρύθηκε από τον συνιδρυτή της Wikipedia, Larry Sanger, και φιλοδοξεί να ενισχύσει τη διαφάνεια μέσω επώνυμης και τεκμηριωμένης συνεισφοράς. Όλοι οι συντάκτες χρησιμοποιούν τα πραγματικά τους ονόματα, ενώ πολλά άρθρα φέρουν πιστοποιήσεις αξιοπιστίας ή δηλώσεις μη ανασκόπησης. Η πλατφόρμα εφαρμόζει δομημένες διαδικασίες αξιολόγησης και προσφέρει εναλλακτικές προσεγγίσεις σε πληθώρα θεμάτων, αποφεύγοντας την ανωνυμία και τις συγκρούσεις που αυτή συνεπάγεται.
4. MDWiki – Η εγκυκλοπαίδεια της ιατρικής γνώσης
Η MDWiki (mdwiki.org) επικεντρώνεται στην ιατρική και τις βιοϊατρικές επιστήμες, με στόχο την ελεύθερη πρόσβαση σε αξιόπιστη και επικαιροποιημένη πληροφόρηση. Διατηρείται από το Wiki Project Med Foundation και επεκτείνει τη δουλειά της Wikipedia στα ιατρικά θέματα, προσθέτοντας εξειδικευμένες πηγές, πίνακες και στοιχεία από επιστημονικές δημοσιεύσεις. Αξιοσημείωτη είναι και η προσπάθειά της να προσφέρει περιεχόμενο offline, για χρήση σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο.
5. WikiDoc – Ιατρική γνώση από την παγκόσμια κοινότητα
Η WikiDoc (wikidoc.org) είναι μια ακόμη ανοιχτή ιατρική εγκυκλοπαίδεια, σχεδιασμένη για συνεργατική συγγραφή από διεθνή κοινότητα επαγγελματιών υγείας. Οι συνεισφορές βασίζονται στη διαδικασία συν-δημιουργίας (co-creation), και το περιεχόμενο διαμορφώνεται σταδιακά μέσα από συλλογικές αναθεωρήσεις. Η πλατφόρμα προωθεί την αμεροληψία, την ταχεία ενσωμάτωση νέων επιστημονικών δεδομένων και την ελευθερία από πνευματικούς περιορισμούς.
6. Encyclopedia of Life – Για τη βιοποικιλότητα του πλανήτη
Η Encyclopedia of Life (eol.org) επικεντρώνεται στη γνώση γύρω από τη ζωή στη Γη, φιλοξενώντας πλήθος καταχωρήσεων για είδη, οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα. Σκοπός της είναι να ενισχύσει τη δημόσια κατανόηση της φύσης, συγκεντρώνοντας και διαμοιράζοντας ανοιχτά δεδομένα και εικόνες. Πολλά από τα οπτικά στοιχεία της EOL έχουν ενσωματωθεί στη Wikipedia, ωστόσο η EOL διαθέτει πιο εξειδικευμένες και επιστημονικά προσανατολισμένες καταχωρήσεις.
Η Εγκυκλοσφαίρα (EncycloSphere): Το μέλλον της αποκεντρωμένης γνώσης
Οι παραπάνω εγκυκλοπαίδειες, μαζί με πολλές άλλες, συνδέονται μέσω του EncycloSphere project (encyclosphere.org), μιας αποκεντρωμένης υποδομής που συγκεντρώνει περιεχόμενο από δεκάδες πηγές. Με εργαλεία όπως το EncycloReader.org και το EncycloSearch.org, οι χρήστες μπορούν να αναζητούν άρθρα από διάφορες εγκυκλοπαίδειες μέσα από ενιαίο, χωρίς διαφημίσεις περιβάλλον, απαλλαγμένο από αλγοριθμικές προκαταλήψεις και SEO χειραγώγηση. Το έργο υποστηρίζεται από το Knowledge Standards Foundation, με επικεφαλής τον Larry Sanger, και προωθεί την ανοιχτή, μη εμπορευματοποιημένη πρόσβαση στη γνώση.
Ελεύθερη γνώση χωρίς σύνορα
Οι νέες wiki-εγκυκλοπαίδειες δείχνουν πως η εποχή της συλλογικής γνώσης δεν εξαντλείται στη Wikipedia. Αντιθέτως, επαναπροσδιορίζεται: με θεματική εμβάθυνση, επιστημονική εγκυρότητα, διαφάνεια και αποκεντρωμένη διαχείριση. Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία μετατρέπεται εύκολα σε εργαλείο ισχύος, η ελεύθερη, πολυφωνική και αξιόπιστη γνώση είναι ίσως η πιο σημαντική μορφή ψηφιακής δημοκρατίας.
Κυκλοφόρησε η έκδοση Fedora Linux 43, μια έκδοση που φέρνει πλήθος βελτιώσεων και νέων χαρακτηριστικών, σχεδιασμένων να αναβαθμίσουν την εμπειρία χρήσης του Linux. Η νέα έκδοση, που κυκλοφόρησε στις 28 Οκτωβρίου 2025, αποτελεί την 43η επανάληψη του Fedora, υπογραμμίζοντας τη διαρκή δέσμευση του έργου στην καινοτομία και τον ανοικτό κώδικα.
Αναβαθμίσεις και νέες εγκαταστάσεις
Η διαδικασία αναβάθμισης σε Fedora Linux 43 από ένα υπάρχον σύστημα παραμένει απλή, παρόμοια με την εφαρμογή κανονικών ενημερώσεων, δίνοντας στους χρήστες άφθονο χρόνο για να απολαύσουν έναν καφέ κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Για όσους επιθυμούν μια νέα εγκατάσταση, τα μέσα εγκατάστασης είναι διαθέσιμα για τις ναυαρχίδες εκδόσεις (Workstation, KDE Plasma Desktop, Cloud, Server, CoreOS, IoT), τα Atomic Desktops (όπως Silverblue, Kinoite, Cosmic, Budgie, Sway) και άλλες επιλογές επιφάνειας εργασίας (όπως Cinnamon, Xfce, Sway, ή άλλες).
Αξιοσημείωτες αλλαγές ορατές από τον χρήστη
Anaconda WebUI για τα Spins: Η έκδοση Fedora 43 υιοθετεί το νέο Anaconda WebUI ως το προεπιλεγμένο γραφικό περιβάλλον εγκατάστασης για τα Fedora Spins. Αυτό επεκτείνει τη χρήση του από το Fedora Workstation 42, εξασφαλίζοντας μια συνεπή και σύγχρονη εμπειρία εγκατάστασης σε όλες τις παραλλαγές της επιφάνειας εργασίας του Fedora. Επιπλέον, αφαιρείται η υποστήριξη DNF modularity από το πρόγραμμα εγκατάστασης Anaconda και γίνεται μετάβαση από το DNF4 στο DNF5 για τη διαχείριση πακέτων.
Νέα προεπιλεγμένη ταπετσαρία: Η έκδοση διαθέτει μια εντυπωσιακή νέα ταπετσαρία ημέρας και νύχτας, εμπνευσμένη από την κληρονομιά της Sally Ride, της πρώτης Αμερικανίδας που ταξίδεψε στο διάστημα. Η ταπετσαρία απεικονίζει διαστημόπλοια, σύννεφα, το φεγγάρι, αστέρια και άλλα ουράνια στοιχεία, αντικατοπτρίζοντας την τέχνη του διαστήματος των μέσων του αιώνα και τον ρετρο-φουτουρισμό.
Wayland-Only GNOME 49: Οι χρήστες του GNOME desktop θα παρατηρήσουν ότι το GNOME είναι πλέον αποκλειστικά Wayland στο Fedora Linux 43. Η upstream κοινότητα του GNOME έχει αποσύρει την υποστήριξη X11, με σχέδια για την πλήρη κατάργηση της υποστήριξης X11 στο GNOME 50. Αυτή η αλλαγή επηρεάζει μόνο την έκδοση Workstation με GNOME, ενώ άλλα περιβάλλοντα επιφάνειας εργασίας και spins θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν το X11 όπου χρειάζεται, μέσω του επιπέδου συμβατότητας XWayland. Το GNOME 49 φέρνει επίσης τρεις νέες προεπιλεγμένες εφαρμογές, ένα επανασχεδιασμένο αναδυόμενο παράθυρο αναζήτησης για το Nautilus (Files), νέες ταπετσαρίες, χειριστήρια πολυμέσων στην οθόνη κλειδώματος και μια προτροπή δωρεάς.
Αναβαθμίσεις βάσης συστήματος
RPM 6.0: Η έκδοση Fedora Linux 43 είναι η πρώτη έκδοση που περιλαμβάνει το RPM 6.0, μια σημαντική αλλαγή που φέρνει βελτιώσεις ασφαλείας, όπως την υπογραφή πακέτων με πολλαπλά κλειδιά. Το RPM 6.0 παρέχει υποστήριξη για κλειδιά OpenPGP μετα-κβαντικής κρυπτογραφίας, χρησιμοποιώντας δακτυλικά αποτυπώματα αντί για σύντομα αναγνωριστικά κλειδιών, καθιστώντας την επαλήθευση πακέτων πιο αξιόπιστη και ασφαλή. Ενώ το RPM 6.0 υποστηρίζει τη νέα μορφή πακέτων v6, η Fedora 43 συνεχίζει να χρησιμοποιεί τη μορφή v4 προς το παρόν.
Bootc Enablement Story: Το Fedora CoreOS μπορεί πλέον να κατασκευαστεί από μια βασική εικόνα εκκίνησης του Fedora χρησιμοποιώντας ένα αρχείο Container, αντί να χρειάζεται να συντεθεί με ένα προσαρμοσμένο εργαλείο. Αυτό σημαίνει ότι οποιοσδήποτε διαθέτει podman μπορεί να δημιουργήσει την εικόνα Fedora CoreOS, είτε χειροκίνητα είτε μέσω αυτοματισμού CI/CD.
Σημαντικές αναβαθμίσεις εργαλείων
Αυτή η έκδοση περιλαμβάνει σημαντικές ενημερώσεις στην αλυσίδα εργαλείων ανάπτυξης, παρέχοντας στους προγραμματιστές πρόσβαση στις τελευταίες βελτιστοποιήσεις μεταγλωττιστών και εργαλεία εντοπισμού σφαλμάτων:
Η GNU Toolchain αναβαθμίστηκε σε GCC 15.2, Binutils 2.45, glibc 2.42 και GDB 17.1.
Η Python αναβαθμίστηκε στην έκδοση 3.14, την πιο πρόσφατη σημαντική της κυκλοφορία.
Το LLVM προχώρησε στην έκδοση 21, ενσωματώνοντας τις τελευταίες βελτιώσεις στην τεχνολογία μεταγλωττιστών.
Υποστήριξη για τη γλώσσα προγραμματισμού Hare
Η έκδοση Fedora 43 προσθέτει υποστήριξη για τη γλώσσα προγραμματισμού Hare, μια ελαφριά γλώσσα συστημάτων που επικεντρώνεται στην απλότητα και την απόδοση. Οι προγραμματιστές μπορούν πλέον να πειραματιστούν με το Hare χωρίς την ανάγκη εγκατάστασης πρόσθετων πακέτων.
Linux Kernel 6.17
Η έκδοση Fedora 43 έρχεται με τον Linux kernel 6.17, προσφέροντας ενημερωμένη υποστήριξη υλικού και βελτιώσεις απόδοσης. Αυτός ο πυρήνας εξασφαλίζει ότι οι χρήστες έχουν πρόσβαση στις πιο πρόσφατες λειτουργίες και επιδιορθώσεις, καθιστώντας το σύστημα να ανταποκρίνεται σε σύγχρονο υλικό. Ειδικότερα, τα συστήματα AMD επωφελούνται από την καλύτερη κατανομή φόρτου εργασίας στους επεξεργαστές Ryzen χάρη στη νέα Hardware Feedback Interface (HFI). Οι υβριδικοί φορητοί υπολογιστές βλέπουν βελτιωμένη απόδοση μπαταρίας και χειρισμό γραφικών με υποστήριξη SmartMux, ενώ η εικονικοποίηση είναι ασφαλέστερη και πιο σταθερή λόγω του CPUID faulting. Οι Intel διαθέτουν καλύτερο προγραμματισμό πολλαπλών πυρήνων για ομαλότερο multitasking, καθώς και βελτιωμένη υποστήριξη webcam μέσω του προγράμματος οδήγησης IPU7. Η σταθερότητα της μνήμης βελτιώνεται με ενημερωμένα εργαλεία ανίχνευσης σφαλμάτων, και η εικονικοποίηση GPU είναι πιο στιβαρή με υποστήριξη SR-IOV για επιλεγμένες κάρτες γραφικών Intel.
Είμαστε ενθουσιασμένοι που σας παρουσιάζουμε τη Fedora Linux 43 και σας προσκαλούμε να την εξερευνήσετε! Εάν αντιμετωπίσετε προβλήματα, μπορείτε να επισκεφθείτε το φόρουμ υποστήριξης χρηστών Ask Fedora.
Το νέο βιβλίο του SHARE Foundation, με τίτλο «A Privacy Nightmare: Understanding Spyware», επιχειρεί μια συνολική αποτύπωση ενός από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα της ψηφιακής εποχής: τη συστηματική χρήση λογισμικού κατασκοπείας (spyware) από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Μέσα από τεχνική, νομική και πολιτική ανάλυση, το βιβλίο αποκαλύπτει όχι μόνο τους μηχανισμούς λειτουργίας του spyware, αλλά κυρίως τις βαθιές επιπτώσεις του στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Από την υπόθεση NoviSpy στη συστημική κατανόηση του φαινομένου
Η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν η αποκάλυψη της υπόθεσης NoviSpy στη Σερβία. Μετά τα πρώτα περιστατικά πιθανής χρήσης του Pegasus εναντίον μελών της κοινωνίας των πολιτών, το SHARE Foundation, σε συνεργασία με τηΔιεθνή Αμνηστία, εντόπισε στοιχεία που αποδείκνυαν τη χρήση ενός νέου τύπου κρατικά αναπτυγμένου spyware, του NoviSpy. Η έρευνα αποκάλυψε επίσης κατάχρηση εργαλείων ψηφιακής ανάλυσης από την αστυνομία και τις υπηρεσίες ασφαλείας, με στόχο δημοσιογράφους, ακτιβιστές και φοιτητές.
Η Σερβία, χώρα με ήδη εύθραυστο δημοκρατικό ισοζύγιο, αναδεικνύεται έτσι σε χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς το spyware μπορεί να μετατραπεί σε όπλο ψηφιακής καταστολής. Με φόντο τις μαζικές φοιτητικές διαδηλώσεις και την αυξανόμενη καταστολή, η τεχνολογία παρακολούθησης χρησιμοποιείται για να τρομοκρατήσει, να αποδυναμώσει και τελικά να φιμώσει κάθε μορφή αντιλόγου.
Το spyware ως πολυεπίπεδη απειλή
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία βασικά μέρη —τεχνικό, νομικό και πρακτικό— που αλληλοσυμπληρώνονται και προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος.
1. Τεχνική διάσταση: από τον ιό στον αόρατο εισβολέα
Η τεχνική ανάλυση ιχνηλατεί την εξέλιξη του spyware από τα απλά προγράμματα υποκλοπής συνομιλιών της δεκαετίας του ’90 έως τα υπερσύγχρονα συστήματα τύπου Pegasus, Predator και NoviSpy. Αυτά τα εργαλεία έχουν τη δυνατότητα να παρακάμπτουν κρυπτογραφημένες επικοινωνίες, να εκμεταλλεύονται αδυναμίες των λειτουργικών συστημάτων και να εγκαθίστανται χωρίς καμία ορατή ένδειξη.
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι το spyware δεν αφήνει ίχνη. Δεν χρειάζεται να «πατήσει» ο χρήστης σε κάποιο ύποπτο σύνδεσμο· η μόλυνση μπορεί να γίνει μέσω zero-click επιθέσεων ή μέσω εφαρμογών συστήματος. Ουσιαστικά, το τηλέφωνο μετατρέπεται σε συσκευή καταγραφής της ζωής του χρήστη, παραβιάζοντας όχι μόνο την ιδιωτικότητα αλλά και την ασφάλειά του.
2. Νομική διάσταση: μια τεχνολογία σε νομικό κενό
Στο νομικό μέρος, το SHARE Foundation δείχνει ότι το spyware λειτουργεί μέσα σε μια γκρίζα ζώνη του διεθνούς δικαίου. Καμία εθνική ή διεθνής ρύθμιση δεν το ορίζει ρητά, γεγονός που επιτρέπει στα κράτη να το χρησιμοποιούν στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας» ή της «αντιμετώπισης του εγκλήματος».
Ωστόσο, η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου δεν σημαίνει νομιμότητα. Αντιθέτως, οι θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων —όπως η αναγκαιότητα, η αναλογικότητα και η νομιμότητα— καθιστούν σαφές ότι το spyware είναι εκ φύσεως ασύμβατο με τα δικαιώματα στην ιδιωτικότητα και την ελευθερία της έκφρασης.
Η μελέτη εξετάζει 13 χώρες και αποδεικνύει ότι οι περισσότερες διαθέτουν ήδη νομικά εργαλεία για απαγόρευση της χρήσης του. Το ζήτημα δεν είναι η δημιουργία νέου πλαισίου ρύθμισης, αλλά η πολιτική βούληση να εφαρμοστεί η απαγόρευση.
3. Πρακτική διάσταση: οι πραγματικοί άνθρωποι πίσω από τις παρακολουθήσεις
Το τρίτο μέρος του βιβλίου επικεντρώνεται στις ανθρώπινες συνέπειες της χρήσης spyware. Με παραδείγματα από περισσότερες από είκοσι χώρες, αναδεικνύει πώς η κατασκοπεία αυτού του τύπου δεν πλήττει μόνο την ιδιωτικότητα, αλλά και τη δημοκρατική υφή των κοινωνιών.
Δημοσιογράφοι φοβούνται να μιλήσουν με τις πηγές τους. Ακτιβιστές αυτολογοκρίνονται. Πολίτες διστάζουν να συμμετάσχουν σε ειρηνικές διαδηλώσεις. Οι θεμελιώδεις ελευθερίες διαβρώνονται σιωπηλά, χωρίς να χρειαστεί ούτε μια σύλληψη.
Η περίπτωση της Σερβίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητική: είναι η μόνη γνωστή «υβριδική» δημοκρατία που έχει αναπτύξει δικό της spyware, πιθανόν με τεχνική υποστήριξη από τη Ρωσία ή την Κίνα. Αυτή η διάσταση εγείρει ανησυχίες για τη διεθνή διάχυση τέτοιων τεχνολογιών και για τον κίνδυνο να μετατραπεί η Ευρώπη σε πεδίο δοκιμών αυταρχικών μεθόδων ψηφιακού ελέγχου.
Γιατί το spyware δεν μπορεί να «ρυθμιστεί»
Η βασική θέση του βιβλίου είναι ξεκάθαρη: το spyware δεν πρέπει να ρυθμιστεί — πρέπει να απαγορευτεί. Δεν πρόκειται για τεχνολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί «νόμιμα» ή «αναλογικά», αλλά για μια πρακτική που υπονομεύει εξ ορισμού τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η χρήση του, ακόμη και υπό κρατικό έλεγχο, οδηγεί αναπόφευκτα σε κατάχρηση εξουσίας. Τα παραδείγματα από το Ισραήλ, την Ουγγαρία, την Ισπανία ή την Ελλάδα (με την υπόθεση Predator) δείχνουν ότι όταν μια κυβέρνηση αποκτά πρόσβαση σε τέτοια εργαλεία, ο πειρασμός να τα χρησιμοποιήσει για πολιτικούς ή προσωπικούς σκοπούς είναι τεράστιος.
Το SHARE Foundation υποστηρίζει ότι η απαγόρευση πρέπει να είναι καθολική και να συνοδεύεται από διεθνή μηχανισμό παρακολούθησης και διαφάνειας. Μόνο έτσι μπορεί να αποτραπεί η κανονικοποίηση της επιτήρησης και η μετατροπή των δημοκρατιών σε «ψηφιακές ολιγαρχίες».
Η μάχη για τις αξίες της δημοκρατίας
Πέρα από την τεχνολογική και νομική ανάλυση, το βιβλίο θέτει ένα βαθύτερο ερώτημα: Τι είδους κοινωνία θέλουμε; Μια κοινωνία που αποδέχεται την απόλυτη παρακολούθηση στο όνομα της ασφάλειας ή μια κοινωνία που υπερασπίζεται τα δικαιώματα ως θεμέλιο της ελευθερίας;
Η επιδίωξη «ασφάλειας χωρίς όρια», οδηγεί τελικά στην αποδόμηση των ίδιων των θεσμών που υποτίθεται ότι προστατεύει. Η εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και κράτους διαλύεται, οι ανεξάρτητες φωνές φιμώνονται, και η δημοκρατία μετατρέπεται σε διαδικαστικό κέλυφος χωρίς ουσία.
Το spyware δεν είναι απλώς τεχνολογικό ζήτημα· είναι πολιτικό και ηθικό πρόβλημα. Αντιπροσωπεύει τη σύγκρουση μεταξύ δύο οραμάτων για τον κόσμο: ενός που βασίζεται στον έλεγχο, την επιτήρηση και την καχυποψία, και ενός που στηρίζεται στη διαφάνεια, την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Από το Βελιγράδι στις Βρυξέλλες: ένα ευρωπαϊκό κάλεσμα
Το SHARE Foundation εντάσσει το έργο της στο ευρύτερο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κινήματος για τα ψηφιακά δικαιώματα, μαζί με οργανισμούς όπως το EDRi (European Digital Rights). Το αίτημά τους για παγκόσμια απαγόρευση του spyware δεν είναι απλώς νομικό ή ακτιβιστικό — είναι πολιτισμικό: αφορά το πώς αντιλαμβανόμαστε την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στην ψηφιακή εποχή.
Η υπόθεση NoviSpy είναι προειδοποίηση, όχι μόνο για τα Βαλκάνια αλλά για ολόκληρη την Ευρώπη. Αν τα κράτη επιτρέψουν την κανονικοποίηση τέτοιων εργαλείων, η μετάβαση σε καθεστώτα ψηφιακού αυταρχισμού θα είναι μόνο θέμα χρόνου.
Προς έναν νέο ψηφιακό ανθρωπισμό
Το μήνυμα του βιβλίου είναι τελικά αισιόδοξο: η υπεράσπιση των δικαιωμάτων δεν είναι ουτοπία, αλλά πρακτική αναγκαιότητα για τη βιωσιμότητα των δημοκρατιών. Η τεχνολογία μπορεί και πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο, όχι να τον κατασκοπεύει.
Αυτό όμως απαιτεί ενεργούς πολίτες, διαφανείς θεσμούς και κοινωνική επαγρύπνηση. Η μάχη κατά του spyware είναι μέρος μιας ευρύτερης μάχης για τον επανακαθορισμό του ψηφιακού κόσμου ως χώρου ελευθερίας και όχι ως πεδίου ελέγχου.
Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Περιφερειών και Πόλεων 2025 συγκέντρωσε χιλιάδες συμμετέχοντες στις Βρυξέλλες, αναδεικνύοντας τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης. Με πάνω από 200 θεματικές συνεδρίες, η φετινή διοργάνωση επικεντρώθηκε στην ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την κοινωνική καινοτομία, υπό το γενικό σύνθημα «Διαμορφώνουμε το αύριο, μαζί».
Μέσα από παραδείγματα εφαρμογής, ανέδειξαν πώς η χρήση ανοιχτών δεδομένων συμβάλλει στη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών, στη βέλτιστη διαχείριση της αστικής κινητικότητας και στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης. Η ανάλυση δεδομένων επιτρέπει στις πόλεις να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, να αυξάνουν τη διαφάνεια και να ενισχύουν τη συμμετοχή των πολιτών στη συνδιαμόρφωση λύσεων για το κοινό καλό.
Η ευρύτερη θεματολογία της εβδομάδας ανέδειξε τη στρατηγική σημασία των ανοιχτών δεδομένων ως εργαλείου για βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επανέλαβε τη δέσμευσή της να ενισχύσει την πρόσβαση και αξιοποίηση των δεδομένων, όχι μόνο ως τεχνολογικό πόρο, αλλά ως μοχλό καινοτομίας και δημοκρατικής συμμετοχής.
Καθώς οι ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες συνεχίζουν να εξελίσσονται, τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Περιφερειών και Πόλεων 2025 αποτελούν κάλεσμα για περισσότερη συνεργασία, ανταλλαγή γνώσης και αξιοποίηση της δύναμης των δεδομένων. Μόνο μέσα από την κοινή δράση μπορούν να οικοδομηθούν έξυπνες, ανθεκτικές και συμμετοχικές κοινότητες για το μέλλον της Ευρώπης.
Κυκλοφόρησε η νέα έκδοση, 43, της διανομής Fedora! Μπορείτε να την κατεβάσετε από το επίσημο site, ενώ για περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να ρίξετε μια ματιά και στα Release Notes και στην επίσημη ανακοίνωση. Διατίθεται σε εκδόσεις για:
Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛΛΑΚ μαζί με 39 ακόμα οντότητες ζητούν τη Χρηματοδότηση της Συντήρησης Ανοιχτού Λογισμικού για την Ασφάλεια της Ψηφιακής Υποδομής της Ευρώπης μέσω ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Τεχνολογικής Ανεξαρτησίας
Ένας νέος συνασπισμός ηγετών από τη βιομηχανία, τις εταιρίες ανοιχτού λογισμικού και την κοινωνία των πολιτών ζητά την επένδυση 350 εκατομμυρίων ευρώ για τη συντήρηση κρίσιμου λογισμικού ανοιχτού κώδικα που υποστηρίζει την ψηφιακή υποδομή της Ευρώπης.
Στις 27 Οκτωβρίου, ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛΛΑΚ ενώθηκε με δεκάδες κορυφαίους οργανισμούς και ηγέτες έργων ανοιχτού λογισμικού στην υπογραφή μιας Δημόσιας Επιστολής που καλεί για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Τεχνολογικής Ανεξαρτησίας (EU-STF) για την αντιμετώπιση της χρόνιας υποχρηματοδότησης στη συντήρηση λογισμικού ανοιχτού κώδικα η οποία απειλεί την ψηφιακή ανεξαρτησία, την κυβερνοασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Γιατί Έχει Σημασία
Η έκκληση έρχεται καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει αυξανόμενο γεωπολιτικό ανταγωνισμό στο ψηφιακό τοπίο, με εντεινόμενους προβληματισμούς σχετικά με τις τεχνολογικές της εξαρτήσεις και την ευπάθεια των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων λογισμικού.
Μεγάλο μέρος της ψηφιακής υποδομής της Ευρώπης εξαρτάται από ανοιχτό λογισμικό. Ωστόσο, η χρόνια υποχρηματοδότηση στη συντήρηση και την ασφάλεια αυτών των κοινών πόρων έχει αυξήσει τη συστημική έκθεση σε κινδύνους, αφήνοντας κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες ευάλωτους σε απειλές ασφαλείας, διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και κλείδωμα σε συγκεκριμένους προμηθευτές (vendor lock-in). Αν αφεθεί χωρίς προσοχή, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ευπάθειες στην υποδομή ανοιχτού λογισμικού που τροφοδοτεί τα πάντα, από συστήματα ψηφιακής ταυτότητας έως δίκτυα ενέργειας, πλατφόρμες υγείας, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και δίκτυα κινητικότητας.
Το ανοιχτό λογισμικό αποτελεί τον αόρατο σκελετό της ψηφιακής οικονομίας και των δημόσιων θεσμών της Ευρώπης. Ωστόσο, η συντήρηση και η ασφάλεια αυτών των θεμελιωδών τεχνολογιών παραμένουν σοβαρά υποχρηματοδοτημένες, δημιουργώντας συστημικούς κινδύνους που εκθέτουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες σε απειλές ασφαλείας, ευπάθειες της αλυσίδας εφοδιασμού και κλείδωμα σε προμηθευτές.
Η ΕΕΛΛΑΚ προωθεί την υιοθέτηση ανοιχτών τεχνολογιών στο ελληνικό Δημόσιο, την Εκπαίδευση και τις Επιχειρήσεις για χρόνια. Γνωρίζουμε ότι χωρίς βιώσιμη συντήρηση, το ανοιχτό λογισμικό που τροφοδοτεί κρίσιμες υπηρεσίες – από το Gov.gr έως τη Διαύγεια παραμένει ευάλωτο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Τεχνολογικής Ανεξαρτησίας – EU-STF είναι η στρατηγική απάντηση της Ευρώπης σε ένα ζήτημα ψηφιακής ανεξαρτησίας και εθνικής ασφάλειας.
Μια Πιθανή Λύση
Τώρα είναι η ώρα για δράσουμε προνοητικά κι όχι “πυροσβεστικά”, να επενδύσουμε στην ανοιχτή ψηφιακή υποδομή που τροφοδοτεί την ευρωπαϊκή καινοτομία και τις τεχνολογικές ικανότητες πριν από την επόμενη κρίση.
Μια νέα μελέτη σκοπιμότητας που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2025 αποδεικνύει ότι μια στοχευμένη δημόσια επένδυση τουλάχιστον 350 εκατομμυρίων ευρώ σε επτά χρόνια θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για την ασφάλιση αυτών των κρίσιμων θεμελίων. Ενώ η χρηματοδότηση με κοινωνική αποστολή και δημόσια ηγεσία, θα πρέπει να προέρχεται από τον δημόσιο τομέα, πρέπει επίσης να κινητοποιήσει ολόκληρη την κοινωνία, φέρνοντας τις συλλογικές προσπάθειες των κρατών μελών της ΕΕ, της βιομηχανίας, των ΜΜΕ και ακόμη και της κοινωνίας των πολιτών να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της διατήρησης και της ασφάλειας της ανοιχτής ψηφιακής μας υποδομής.
Βασιζόμενο στην αποδεδειγμένη επιτυχία του Οργανισμού Ανεξάρτητων Τεχνολογιών της Γερμανίας (Sovereign Tech Agency), το προτεινόμενο Ευρωπαϊκό Ταμείο Τεχνολογικής ΑνεξαρτησίαςEU-STF θα παρέχει πανευρωπαϊκή επένδυση με κοινωνική αποστολή για την ασφάλεια, τη συντήρηση και την ενίσχυση της ανοιχτής ψηφιακής υποδομής. Χωρίς τέτοια επένδυση, η Ευρώπη διακινδυνεύει τη στασιμότητα ολόκληρης της ψηφιακής της ατζέντας, υπονομεύοντας τους στόχους της Ψηφιακής Δεκαετίας της ΕΕ, της Πράξης για την Κυβερνοανθεκτικότητα και τους ευρύτερους στόχους ανταγωνιστικότητας.
Οι οργανισμοί που υπέγραψαν καλούν:
● Τους Συννομοθέτες της ΕΕ να καταστήσουν το EU-STF προτεραιότητα στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028-2034
● Τα Κράτη Μέλη να δεσμευτούν σε κοινή χρηματοδότηση που επιτρέπει στην Ευρώπη να επεκτείνει τις επενδύσεις στη συντήρηση ανοιχτού κώδικα πέρα από κατακερματισμένες εθνικές προσπάθειες
Το EU-STF αντιπροσωπεύει μια ουσιώδη δέσμευση για την αυτονομία και την ανθεκτικότητα της Ευρώπης, που αποτελούν και οι δύο προϋποθέσεις για την ψηφιακή της ανεξαρτησία, την κυβερνοασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα. Μέσω της στοχευμένης επένδυσης στη βιωσιμότητα του ανοιχτού λογισμικού, η Ευρώπη μπορεί να αποτρέψει μελλοντικές κρίσεις, να μειώσει στρατηγικές εξαρτήσεις και να διασφαλίσει ότι ο ψηφιακός της μετασχηματισμός αντικατοπτρίζει τις αξίες της ανοιχτότητας, της συνεργασίας και της κοινής ευημερίας.
Στις 20 Οκτωβρίου 2025, το OSOR (Open Source Observatory) διοργάνωσε το εργαστήριο με τίτλο «From Policy to Practice: Leveraging Public Procurement of Open Source Software». Στόχος της εκδήλωσης ήταν να αναδείξει τον στρατηγικό ρόλο των δημοσίων συμβάσεων στην προώθηση της καινοτομίας και της ψηφιακής κυριαρχίας, καθώς και να εξετάσει πώς η δημόσια προμήθεια μπορεί να επιταχύνει την υιοθέτηση λύσεων ανοιχτού λογισμικού.
Ευρωπαϊκή προοπτική: Από τις οδηγίες στα έργα
Ο Marc Christopher Schmidt (DG GROW, Ευρωπαϊκή Επιτροπή) παρουσίασε την ευρωπαϊκή διάσταση της ενσωμάτωσης του ανοιχτού λογισμικού στις δημόσιες προμήθειες. Ανέλυσε τα νομικά και διοικητικά εμπόδια που περιορίζουν την υιοθέτηση του ανοιχτού κώδικα και παρουσίασε την τρέχουσα αναθεώρηση των Οδηγιών για τις Δημόσιες Συμβάσεις της ΕΕ, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών και την ενσωμάτωση της αρχής «digital by design».
Τόνισε ότι οι δημόσιες συμβάσεις αντιπροσωπεύουν περίπου 15% του ΑΕΠ της ΕΕ, γεγονός που τις καθιστά ισχυρό εργαλείο προώθησης της βιωσιμότητας, της καινοτομίας και της ψηφιακής κυριαρχίας. Επισήμανε επίσης τη σημασία της πολιτικής καθοδήγησης και της υποστήριξης των κυβερνήσεων για την ευρύτερη υιοθέτηση του ανοιχτού λογισμικού.
Παρουσίασε τρία παραδείγματα επιτυχημένων έργων της ΕΕ:
eCertis: μετέβη από κλειστές τεχνολογίες σε λύσεις ανοιχτού λογισμικού όπως Tomcat και PostgreSQL.
PPDS (Public Procurement Data Space): σχεδιάστηκε ώστε να είναι cloud-agnostic, βασισμένο σε αρχές ανοιχτού λογισμικού και επαναχρησιμοποιήσιμο από τα κράτη μέλη.
Μαθήματα από τη Φινλανδία: Οδηγός Δημοσίων Συμβάσεων Ανοιχτού Λογισμικού
Η Φινλανδία έχει μακρά παράδοση στην προώθηση ανοιχτών λύσεων στον δημόσιο τομέα. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί δήμοι δυσκολεύονταν να εντάξουν το ανοιχτό λογισμικό στις συμβάσεις τους, καθώς είχαν εξοικείωση κυρίως με τις παραδοσιακές συμβάσεις ιδιόκτητου λογισμικού. Ο Οδηγός δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τους ίδιους τους δήμους, παρέχοντας τόσο γενικές πληροφορίες όσο και πρακτικές οδηγίες για νομικά και συμβατικά ζητήματα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχίας είναι το έργο eVaka, μια πλατφόρμα ανοιχτού λογισμικού για τη διαχείριση προσχολικής εκπαίδευσης, που αναπτύχθηκε συλλογικά από πολλές φινλανδικές πόλεις. Το έργο αυτό αναδεικνύει τα οφέλη της συνεργασίας και της συνδημιουργίας στον δημόσιο τομέα.
Ο Timo Väliharju παρουσίασε επιπλέον σημαντικές διαπιστώσεις:
Παρανοήσεις και έλλειψη γνώσης: πολλοί δήμοι αντιγράφουν πρότυπα διαγωνισμών για κλειστό λογισμικό χωρίς προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες του ανοιχτού κώδικα.
Ευθυγράμμιση στρατηγικής και κόστους: το ανοιχτό λογισμικό ενισχύει τη διαφάνεια και τη συνεργασία, μειώνοντας σημαντικά τα κόστη (π.χ. έργα ιστοσελίδων από €500.000 σε €50.000).
Νομική διάσταση: το ευρωπαϊκό δίκαιο επιτρέπει στους δήμους να προκηρύσσουν διαγωνισμούς για συγκεκριμένα έργα ανοιχτού λογισμικού, όπως Moodle ή Drupal, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια ανοιχτού κώδικα.
Η εμπειρία της Φινλανδίας απέδειξε ότι το ανοιχτό λογισμικό μπορεί να ενισχύσει τη διαφάνεια, την ασφάλεια και τον έλεγχο των δημοσίων προμηθειών, ενδυναμώνοντας τους οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πρακτικές συστάσεις και επόμενα βήματα
Η συνεδρία ολοκληρώθηκε με μια συζήτηση πάνελ, όπου οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η προμήθεια ανοιχτού λογισμικού δεν είναι απλώς τεχνικό ή νομικό ζήτημα — είναι στρατηγική επιλογή που μπορεί να ενισχύσει την καινοτομία, τη διαφάνεια και την ανθεκτικότητα των δημόσιων φορέων.
Κύριες συστάσεις:
Ευθυγράμμιση πολιτικής και πρακτικής: ενσωμάτωση αρχών ανοιχτού λογισμικού στις στρατηγικές προμηθειών.
Αξιοποίηση επιτυχημένων παραδειγμάτων: όπως τα έργα ESPD, eCertis και eVaka.
Εσωτερικές οδηγίες και κατάρτιση: ανάπτυξη εγχειριδίων, προτύπων και FAQ για δημόσιους υπαλλήλους.
Πρώιμη εμπλοκή κοινοτήτων και προμηθευτών: καλλιέργεια συνεργειών με κοινότητες ανοιχτού λογισμικού.
Πιλοτικές εφαρμογές: μικρής κλίμακας πιλοτικά έργα που μπορούν να επεκταθούν σταδιακά.
Ανάδειξη του ανοιχτού λογισμικού ως στρατηγικού πόρου: θεμελιώδες στοιχείο για ψηφιακή κυριαρχία και καινοτομία.
Δείτε όλες τις διαφάνειες από τις παρουσιάσεις εδώ.
Case studies: Δείτε περισσότερες case studies σε λύσεις ανοιχτού κώδικα εδώ.
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
The heart of the global Ubuntu community beat strongly in Thessaloniki on Saturday, October 25th, as the local community celebrated the new Ubuntu 25.10 release and participated in the global Ubuntu Summit with its own event. Following the new hybrid format of the conference, where the main event took place in London on October 23-24, open-source enthusiasts in Thessaloniki organized a successful "Ubuntu Summit Extended" at the University of Macedonia.
The event was a unique opportunity for community members to connect with the global spirit of the conference, learn about the latest developments in the Ubuntu ecosystem, and, of course, celebrate the release of the new version.
A Deep Dive into Knowledge from London
The evening began in Hall 10 of the University of Macedonia, where attendees gathered to watch recorded talks from the main conference. The session kicked off with the opening remarks from the founder of Canonical and Ubuntu, Mark Shuttleworth. Through his words, the Thessaloniki community connected directly with the vision and future goals of Ubuntu, feeling the pulse of the latest developments.
Immediately after, the focus shifted to an unusual and fascinating topic with the talk "DOOM in space" by Ólafur Waage. The speaker presented the incredible story of the project to play the classic video game DOOM on a satellite, analyzing the technical and logistical challenges his team faced in collaboration with the European Space Agency.
Release Party for Ubuntu 25.10 "Questing Quokka"
After the screenings concluded, the celebration moved to a nearby shop for the traditional release party. In a more relaxed atmosphere, with plenty of pizza, sausages, and soft drinks, a lively discussion sparked around the new Ubuntu 25.10 release, codenamed "Questing Quokka."
Community members exchanged views on the new technological features introduced in the release. Particular emphasis was placed on significant security enhancements, such as the adoption of Rust-based tools like sudo-rs and uutils, which improve the system's memory safety. Also discussed were performance upgrades thanks to the new Linux 6.17 kernel and the refreshed desktop experience offered by GNOME 49. In parallel, ideas and proposals were put on the table for interesting projects that the university's open-source team could organize in the near future.
The date of October 25th proved to be ideal, allowing the local community to align with the global event, combining learning with fun and socialization.
This successful evening could not have been possible without the valuable support of Canonical, whom the Thessaloniki community warmly thanks for sponsoring both the global Summit and the local Release Party.
Η καρδιά της παγκόσμιας κοινότητας του Ubuntu χτύπησε δυνατά και στη Θεσσαλονίκη, καθώς το Σάββατο 25 Οκτωβρίου, η τοπική κοινότητα μαζί με την Ομάδα Ανοικτού Λογισμικού του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, γιόρτασαν τη νέα έκδοση Ubuntu 25.10 και συμμετείχε στο παγκόσμιο συνέδριο Ubuntu Summit με τη δική της εκδήλωση. Ακολουθώντας τη νέα, υβριδική μορφή του συνεδρίου, όπου το κεντρικό γεγονός έλαβε χώρα στο Λονδίνο στις 23-24 Οκτωβρίου, οι λάτρεις του ανοιχτού λογισμικού στη Θεσσαλονίκη διοργάνωσαν ένα επιτυχημένο “Ubuntu Summit Extended” στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Η εκδήλωση αποτέλεσε μια μοναδική ευκαιρία για τα μέλη της κοινότητας να συνδεθούν με το παγκόσμιο πνεύμα του συνεδρίου, να ενημερωθούν για τις τελευταίες εξελίξεις στο οικοσύστημα του Ubuntu και, φυσικά, να γιορτάσουν την κυκλοφορία της νέας έκδοσης.
Μια βουτιά στη γνώση από το Λονδίνο
Η βραδιά ξεκίνησε στο Πανεπιστημίου Μακεδονίας, όπου οι παρευρισκόμενοι συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν μαγνητοσκοπημένες ομιλίες από το κεντρικό συνέδριο. Η αρχή έγινε με την εναρκτήρια ομιλία του ιδρυτή της Canonical και του Ubuntu, Mark Shuttleworth. Μέσα από τα λόγια του, η κοινότητα της Θεσσαλονίκης συνδέθηκε απευθείας με το όραμα και τους μελλοντικούς στόχους του Ubuntu, νιώθοντας τον παλμό των εξελίξεων.
Αμέσως μετά, το ενδιαφέρον στράφηκε σε ένα ασυνήθιστο και συναρπαστικό θέμα με την ομιλία “DOOM in space” από τον Ólafur Waage. Ο ομιλητής παρουσίασε την απίστευτη ιστορία του εγχειρήματος να παιχτεί το κλασικό βιντεοπαιχνίδι DOOM σε έναν δορυφόρο, αναλύοντας τις τεχνικές και υλικοτεχνικές προκλήσεις που αντιμετώπισε η ομάδα του σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος.
Release Party για το Ubuntu 25.10 “Questing Quokka”
Μετά την ολοκλήρωση των προβολών, η γιορτή μεταφέρθηκε σε ένα κοντινό μαγαζί για το καθιερωμένο release party. Σε μια πιο χαλαρή ατμόσφαιρα, με άφθονα λουκάνικα και αναψυκτικά, η συζήτηση άναψε γύρω από τη νέα έκδοση Ubuntu 25.10, με την κωδική ονομασία “Questing Quokka”, η οποία κυκλοφόρησε επίσημα στις 9 Οκτωβρίου 2025.
Τα μέλη της κοινότητας αντάλλαξαν απόψεις για τα νέα τεχνολογικά χαρακτηριστικά που φέρνει η έκδοση. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις σημαντικές βελτιώσεις ασφαλείας, όπως η υιοθέτηση εργαλείων βασισμένων στη γλώσσα προγραμματισμού Rust, όπως τα sudo-rs και uutils, που ενισχύουν την ασφάλεια της μνήμης του συστήματος. Συζητήθηκαν επίσης οι αναβαθμίσεις στην απόδοση χάρη στον νέο πυρήνα Linux 6.17 και η ανανεωμένη εμπειρία επιφάνειας εργασίας που προσφέρει το GNOME 49, με νέες εφαρμογές όπως ο προβολέας εικόνων Loupe και ο εξομοιωτής τερματικού Ptyxis. Παράλληλα, τέθηκαν επί τάπητος ιδέες και προτάσεις για ενδιαφέροντα project που μπορεί να οργανώσει η ομάδα ανοιχτού λογισμικού του πανεπιστημίου στο άμεσο μέλλον.
Η ημερομηνία της 25ης Οκτωβρίου αποδείχθηκε ιδανική, επιτρέποντας στην τοπική κοινότητα να ευθυγραμμιστεί με το παγκόσμιο γεγονός (25.10), συνδυάζοντας τη μάθηση με τη διασκέδαση και την κοινωνικοποίηση.
Η επιτυχημένη αυτή βραδιά δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη υποστήριξη της Canonical, την οποία η κοινότητα της Θεσσαλονίκης ευχαριστεί θερμά για τη χορηγία τόσο του παγκόσμιου Summit όσο και του τοπικού Release Party.
Το WordCamp Athens 2025, η μεγάλη γιορτή της Ελληνικής Κοινότητας του WordPress, θα γίνει φέτος στις 8 Νοεμβρίου στο OTE Academy. Στις 8 Νοεμβρίου, σε…
Ο Linus Torvalds αφαιρεί το bcachefs από τον πυρήνα 6.18, οι διανομές ανανεώνονται με βάση το Debian 13, και η NordVPN ανοίγει τον Linux client της. Από το data center μέχρι το desktop, το Linux ζει μια περίοδο αλλαγών — πιο σταθερό, πιο ανοιχτό και πιο ώριμο από ποτέ.
Εισαγωγή
Ο Linus Torvalds ανακοίνωσε την πρώτη Release Candidate (RC1) του Linux Kernel 6.18, ξεκινώντας επίσημα τον κύκλο δοκιμών για τη νέα σταθερή έκδοση που αναμένεται μέσα στον Νοέμβριο. Η σημαντικότερη είδηση, ωστόσο, δεν είναι οι νέες δυνατότητες — αλλά η αφαίρεση του bcachefs, του νέου συστήματος αρχείων που είχε ενσωματωθεί στον πυρήνα μόλις λίγους μήνες πριν.
Η απόφαση αυτή προκαλεί συζητήσεις στην κοινότητα, καθώς το bcachefs θεωρούνταν ο πιο πολλά υποσχόμενος διάδοχος του Btrfs, συνδυάζοντας επιδόσεις και αξιοπιστία.
Το bcachefs εκτός πυρήνα
Ο Torvalds εξήγησε πως το bcachefs δεν πληρούσε ακόμη τα standards σταθερότητας για τον κύριο κλάδο του πυρήνα. Παράλληλα, τόνισε πως η υποστήριξη θα συνεχιστεί ως DKMS module, ώστε οι χρήστες που θέλουν να το δοκιμάσουν να μπορούν να το φορτώνουν χειροκίνητα.
Αν και δεν αποκλείεται η επανένταξη σε επόμενη έκδοση (πιθανόν 6.19 ή 6.20), το μήνυμα είναι σαφές: ο κύριος κορμός του Linux παραμένει προσανατολισμένος στη σταθερότητα, ειδικά σε κρίσιμα υποσυστήματα όπως τα filesystems.
Η απόφαση αυτή ενισχύει την εικόνα του πυρήνα ως ώριμου λογισμικού όπου κάθε νέο χαρακτηριστικό πρέπει να αποδεικνύει την ανθεκτικότητά του πριν πάρει “mainline” θέση.
Ευπάθειες και ενημερώσεις του 2025
Την ίδια περίοδο, η Linux Security Foundation και αρκετές διανομές (όπως Ubuntu, Fedora και Arch) δημοσίευσαν διορθώσεις για επτά κρίσιμες ευπάθειες του πυρήνα — ανάμεσά τους οι CVE-2025-38477, CVE-2025-38617 και CVE-2025-38618. Οι ευπάθειες αφορούν κυρίως modules δικτύου και realtime επεξεργασίας, με δυνατότητα τοπικής ανόδου δικαιωμάτων (privilege escalation).
Η Canonical ήδη διέθεσε ενημερωμένα linux-realtime packages, ενώ η Red Hat ανακοίνωσε πως θα ενσωματώσει τα patches στο επόμενο security rollup του RHEL 10.
Η NordVPN ανοίγει τον Linux GUI Client της
Σε θετικότερο τόνο, η NordVPN κυκλοφόρησε τον GUI client για Linux υπό άδεια GPLv3, προσφέροντας πλήρη διαφάνεια στον κώδικα και δίνοντας τη δυνατότητα στην κοινότητα να συμβάλει με patches ή UI βελτιώσεις. Η εφαρμογή υποστηρίζει OpenVPN και WireGuard, ενώ αξιοποιεί native system APIs για διαχείριση συνδέσεων και notifications.
Πρόκειται για μια σπάνια κίνηση σε εμπορικό VPN πάροχο, που δείχνει αυξανόμενη εμπιστοσύνη στην open source κοινότητα.
Νέες κυκλοφορίες: LMDE 7 και Peppermint OS
Η ομάδα του Linux Mint παρουσίασε την έκδοση LMDE 7 “Gigi”, βασισμένη στο Debian 13 “Trixie”. Η νέα έκδοση ενσωματώνει τις βελτιώσεις της σειράς Mint 22, αλλά χωρίς τα Ubuntu-specific layers.
Παράλληλα, η Peppermint OS, μια ελαφριά και γρήγορη διανομή για παλαιότερα μηχανήματα, υιοθέτησε επίσης τη βάση του Debian 13, φέρνοντας καθαρότερο XFCE περιβάλλον και βελτιωμένη ενσωμάτωση web apps.
Οι δύο εκδόσεις επιβεβαιώνουν ότι η μετάβαση στο Debian 13 έχει πλέον αρχίσει να διαδίδεται σε πολλές διανομές.
OpenWrt One: Στοχεύοντας τον upstream
Η Collabora δημοσίευσε μια εντυπωσιακή σειρά 15 patches για να φέρει το OpenWrt One router σε πλήρη συμβατότητα με τον mainline kernel. Η δουλειά αυτή ενεργοποιεί υποστήριξη για PCIe, Wi-Fi, SPI NOR, GPIO LEDs και άλλα βασικά υποσυστήματα. Αν εγκριθούν, τα patches θα κάνουν το OpenWrt One μία από τις πρώτες συσκευές router με upstream Linux υποστήριξη χωρίς custom kernel builds.
Red Hat AI 3: το Linux στο κέντρο του enterprise AI
Η Red Hat ανακοίνωσε το Red Hat AI 3, το οποίο συνδυάζει RHEL AI και OpenShift AI, επιτρέποντας τη διανομή μοντέλων inference σε distributed περιβάλλοντα. Η εταιρεία επιδιώκει να τοποθετήσει το Linux ως βασικό layer για enterprise-grade AI workloads, συνδέοντας την εξέλιξη του πυρήνα με τα εργαλεία της νέας εποχής τεχνητής νοημοσύνης.
Συμπέρασμα
Το Linux 6.18 RC1 σηματοδοτεί την έναρξη ενός πιο σταθερού, αλλά και πιο “πειθαρχημένου” κύκλου ανάπτυξης. Αν και η προσωρινή απομάκρυνση του bcachefs απογοητεύει κάποιους, η απόφαση δείχνει ωριμότητα και προσήλωση στην αξιοπιστία. Ταυτόχρονα, η κοινότητα συνεχίζει να επεκτείνεται — από open source VPNs έως νέες Debian-based διανομές και projects που φέρνουν hardware υποστήριξη upstream.
Το Linux παραμένει πιο ζωντανό από ποτέ.
Short Bytes
Το Debian 13 “Trixie” αποκτά ολοένα και περισσότερες derivatives.
Η Canonical ετοιμάζει security rollup για το Ubuntu 24.04.2.
Νέα builds του KDE Plasma 6.2 αναμένονται στα μέσα Νοεμβρίου.
Η Οδηγία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στην Ψηφιακή Ενιαία Αγορά (DSM Directive) αποτέλεσε ένα από τα πιο φιλόδοξα νομοθετικά εγχειρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ των διατάξεών της, το Άρθρο 8 υποσχόταν να ανοίξει το δρόμο για την ελεύθερη ψηφιακή πρόσβαση στην πολιτιστική μας κληρονομιά — έργα που βρίσκονται εκτός εμπορικής εκμετάλλευσης, αλλά έχουν τεράστια αξία για τη συλλογική μνήμη και την έρευνα. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά την εφαρμογή του, η πραγματικότητα αποδεικνύει πως το Άρθρο 8 απέτυχε να εκπληρώσει την υπόσχεσή του.
Από το όραμα στην πραγματικότητα
Η φιλοσοφία πίσω από το Άρθρο 8 ήταν οραματική: να δημιουργηθεί μια αποκεντρωμένη ψηφιακή βιβλιοθήκη και αρχείο που θα προσέφερε πρόσβαση σε έργα του 20ού αιώνα τα οποία παραμένουν σήμερα «κλειδωμένα» σε πολιτιστικούς φορείς (όπως μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία). Η λεγόμενη «Μαύρη Τρύπα του 20ού Αιώνα» — εκατομμύρια έργα που δεν είναι πλέον εμπορικά διαθέσιμα αλλά εξακολουθούν να προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα — θα μπορούσε, επιτέλους, να φωτιστεί.
Το νομοθετικό πλαίσιο προέβλεπε δύο μηχανισμούς:
Τη δυνατότητα των πολιτιστικών ιδρυμάτων (Cultural Heritage Institutions – CHIs) να λαμβάνουν άδειες από Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης (Collective Management Organisations – CMOs).
Μια εναλλακτική εξαίρεση για περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει «επαρκώς αντιπροσωπευτικός» οργανισμός CMO.
Στην πράξη, όμως, αυτό το δίπολο — άδεια πρώτα, εξαίρεση έπειτα — δημιούργησε περισσότερα εμπόδια απ’ όσα έλυσε.
Ένα ασύμμετρο τοπίο στην Ευρώπη
Τα στατιστικά δεδομένα από το EUIPO OOC Portal (το επίσημο ευρωπαϊκό μητρώο έργων εκτός εμπορίου) αποκαλύπτουν μια ανισόρροπη και κατακερματισμένη εικόνα. Παρότι έχουν καταγραφεί περίπου 2,4 εκατομμύρια έργα, το 92% αυτών προέρχεται μόνο από τρεις χώρες: Σλοβακία, Τσεχία και Ολλανδία. Η υπόλοιπη Ευρώπη, ουσιαστικά, παραμένει εκτός παιγνιδιού.
Η επιτυχία αυτών των χωρών δεν οφείλεται στην ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά σε προϋπάρχουσες συνεργασίες μεταξύ CMOs και πολιτιστικών ιδρυμάτων ή σε ισχυρούς δημόσιους θεσμούς που κατάφεραν να ξεπεράσουν τη γραφειοκρατία. Αντί για μια ενιαία ψηφιακή αγορά, έχουμε ένα παζλ εθνικών πρωτοβουλιών, χωρίς συνοχή και χωρίς κοινή στρατηγική.
Οι αριθμοί αποκαλύπτουν την ανισορροπία
Ακόμη πιο ενδεικτική είναι η στάση των ίδιων των δικαιούχων. Από τα 2,4 εκατομμύρια έργα που έχουν δηλωθεί ως «εκτός εμπορίου», μόλις 320 δημιουργοί επέλεξαν να κάνουν χρήση του δικαιώματος εξαίρεσης (opt-out). Αυτό σημαίνει ότι ένας μόνο δικαιούχος αντιστοιχεί σε κάθε 7.500 έργα! Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πως οι κάτοχοι δικαιωμάτων δεν ανησυχούν πραγματικά για τη χρήση αυτών των έργων — αντιθέτως, το πρόβλημα προέρχεται από τη δυσλειτουργία του ίδιου του συστήματος.
Επιπλέον, το οικονομικό σκέλος φανερώνει την παράλογη φύση της αγοράς. Στις τρεις χώρες που έχουν τα περισσότερα καταγεγραμμένα έργα, οι άδειες κοστίζουν συνολικά περίπου 1,2 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί σε λιγότερο από 1 ευρώ ανά έργο το χρόνο. Ένα τέτοιο ποσό μετά βίας καλύπτει τα διοικητικά έξοδα των CMOs, πόσο μάλλον να συνιστά ουσιαστική «αντιστάθμιση» για τους δημιουργούς. Παρ’ όλα αυτά, σε ορισμένες χώρες (όπως η Γερμανία και το Λουξεμβούργο) οι άδειες απαιτούνται εκ των προτέρων και για όλη τη διάρκεια της προστασίας, καθιστώντας τη διαδικασία πρακτικά ανέφικτη.
Νομοθετική αποτυχία από σχεδιασμό
Η βασική παθογένεια του Άρθρου 8 είναι ότι υποχρεώνει δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους να διαπραγματευτούν: από τη μία, τα δημόσια πολιτιστικά ιδρύματα με αποστολή τη διατήρηση και διάδοση της γνώσης· από την άλλη, οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης, που λειτουργούν με πρωταρχικό στόχο την οικονομική απόδοση για τα μέλη τους.
Η νομοθεσία δίνει στους CMOs ένα “δικαίωμα αρνησικυρίας” (CMO veto). Η εξαίρεση του Άρθρου 8(2) μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο εφόσον δεν υπάρχει “επαρκώς αντιπροσωπευτικός” CMO. Αν όμως ένας τέτοιος οργανισμός υπάρχει — ακόμη κι αν αρνείται να διαπραγματευτεί ή θέτει παράλογους όρους — τα πολιτιστικά ιδρύματα δεν έχουν διέξοδο. Ο νόμος ρωτά: «Υπάρχει CMO;» αντί να ρωτά: «Υπάρχει διαθέσιμη ή εύλογη άδεια;».
Το αποτέλεσμα είναι παράλυση. Οι διαπραγματεύσεις διαρκούν χρόνια: στη Γερμανία, τέσσερα χρόνια επίπονων συζητήσεων χωρίς ικανοποιητική συμφωνία· στην Ολλανδία, δύο έως τρία χρόνια για κάθε κατηγορία έργων· στο Βέλγιο, ατέρμονες συζητήσεις χωρίς τελικό αποτέλεσμα· στη Σουηδία, πλήρης άρνηση αδειοδότησης. Οι μικρότεροι οργανισμοί δεν έχουν καν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε τέτοιες διαδικασίες.
Η κατάσταση αυτή δείχνει ότι το σύστημα αποτυγχάνει από σχεδιασμό, όχι από σύμπτωση. Μόνο εκεί όπου προϋπήρχαν συνεργασίες ή ισχυροί δημόσιοι θεσμοί, καταγράφηκαν κάποιες μεμονωμένες επιτυχίες.
Το παράδοξο της «ισορροπίας» δικαιωμάτων
Ενώ η Οδηγία DSM στοχεύει γενικά στη διόρθωση ανισοτήτων υπέρ των δημιουργών, το Άρθρο 8 δημιούργησε μια νέα μορφή ανισορροπίας — αυτή τη φορά εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Οι πολιτιστικοί θεσμοί, που λειτουργούν για λογαριασμό της κοινωνίας, εξαρτώνται πλέον από την καλή θέληση ιδιωτικών οργανισμών με διαφορετικά κίνητρα. Έτσι, η ψηφιακή πρόσβαση στη γνώση μπορεί να «παγώσει» επ’ αόριστον, όχι λόγω προστασίας των δημιουργών, αλλά εξαιτίας θεσμικής αδράνειας.
Μια νέα προσέγγιση: από το «άδεια πρώτα» στο «εξαίρεση πρώτα»
Η λύση δεν απαιτεί την κατάργηση του Άρθρου 8, αλλά την αντιστροφή της λογικής του. Η πρόταση που κερδίζει έδαφος είναι η μετάβαση από ένα σύστημα “license-first” σε ένα “exception-first”. Δηλαδή, η εξαίρεση θα πρέπει να αποτελεί τον κανόνα, εκτός αν υπάρχει πραγματικά εύλογη και διαθέσιμη άδεια.
Η νομοθεσία θα πρέπει να αναρωτιέται όχι αν υπάρχει CMO, αλλά αν απαιτείται πράγματι άδεια. Αν ο οργανισμός δεν προσφέρει ρεαλιστική λύση, το πολιτιστικό ίδρυμα πρέπει να έχει το δικαίωμα να αξιοποιήσει το έργο βάσει της εξαίρεσης. Έτσι διατηρείται η «δίκαιη ισορροπία» της Οδηγίας: τα δικαιώματα των δημιουργών προστατεύονται μέσω του μηχανισμού opt-out, ενώ τα έργα που κανείς δεν ενδιαφέρεται να εκμεταλλευτεί εμπορικά μπορούν να διασωθούν και να καταστούν προσβάσιμα.
Γιατί έχει σημασία
Η αποτυχία του Άρθρου 8 δεν είναι απλώς μια νομική αποτυχία· είναι ένα πλήγμα για την ίδια την ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα. Στην ψηφιακή εποχή, η πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα. Οι ερευνητές, οι εκπαιδευτικοί, οι φοιτητές και οι δημιουργοί εξαρτώνται από την ελεύθερη πρόσβαση στο παρελθόν για να δημιουργήσουν το μέλλον.
Η πολιτική της ΕΕ οφείλει να στηρίξει αυτή τη μετάβαση από την «προστασία» στη διάδοση της γνώσης, με δίκαιους όρους για όλους. Το σημερινό πλαίσιο προστατεύει έργα που οι ίδιοι οι δημιουργοί δεν ενδιαφέρονται να επαναχρησιμοποιήσουν, αλλά στερεί από την κοινωνία τη δυνατότητα να τα γνωρίσει.
Το Άρθρο 8 της Οδηγίας DSM σχεδιάστηκε για να αποτελέσει το «κλειδί» που θα ξεκλειδώσει το ντουλάπι της συλλογικής μας μνήμης. Αντί γι’ αυτό, δημιούργησε ένα περίπλοκο μηχανισμό που συχνά εγκλωβίζει τα έργα στο παρελθόν. Αν δεν υπάρξει νομοθετική διόρθωση, η Ευρώπη κινδυνεύει να αφήσει πίσω της μια χαμένη ψηφιακή κληρονομιά — ένα πολιτιστικό απόθεμα προσβάσιμο μόνο σε λίγους, αντί για όλους.
Η μεταρρύθμιση είναι επείγουσα: πρέπει να δοθεί στα πολιτιστικά ιδρύματα το “σωστό κλειδί” για να ανοίξουν το ερμάριο της κοινής μας ιστορίας. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για μια πραγματική Ψηφιακή Ενιαία Αγορά που υπηρετεί όχι τις αγορές, αλλά τη μνήμη και τη γνώση των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Η έκθεση του OSOR χαρτογραφεί την πρόοδο των εθνικών πολιτικών ανοιχτού κώδικα (OSS) και των νομικών πλαισίων στην ΕΕ και διεθνώς. Το συμπέρασμα είναι σαφές: ο ανοιχτός κώδικας παύει να είναι «τεχνική επιλογή» και μετατρέπεται σε εργαλείο κυριαρχίας, διαφάνειας και αποτελεσματικότητας στη δημόσια διοίκηση. (Interoperable Europe Portal)
Κύριοι μοχλοί υιοθέτησης
Ψηφιακή κυριαρχία & προστασία δεδομένων: Η αυξανόμενη εξάρτηση από ιδιόκτητες υποδομές και υπερατλαντικά νομικά καθεστώτα ωθεί κράτη-μέλη να διεκδικήσουν έλεγχο στην τεχνολογική αλυσίδα αξίας μέσω OSS. Η συζήτηση αυτή διατρέχει τις ευρωπαϊκές πολιτικές από την περίοδο GDPR και μετά και αποτυπώνεται σε εθνικές στρατηγικές όπως της Γαλλίας και της Γερμανίας. (Interoperable Europe Portal)
Διαφάνεια & λογοδοσία: Η δημοσιοποίηση πηγαίου κώδικα κρατικών εφαρμογών (π.χ. DigiD στην Ολλανδία, κατ’ εφαρμογή του νόμου Woo/Open Government Act) αναδεικνύει ένα νέο «κανονιστικό ήθος» για τις ψηφιακές υπηρεσίες του Δημοσίου. (Interoperable Europe Portal)
Ανθεκτικότητα σε κρίσεις & αποδοτικότητα: Από την πανδημία μέχρι γεωπολιτικές αναταράξεις, οι ανοιχτές τεχνολογίες επέτρεψαν ταχύτερη ανάπτυξη/επέκταση κρίσιμων υπηρεσιών με διαλειτουργικότητα και έλεγχο κόστους, όπως τεκμηριώνει η OSOR. (Interoperable Europe Portal)
Πού και πώς προχωρά η εφαρμογή
Εθνικό επίπεδο – από «υποχρεωτικότητα» σε οικοσύστημα συνεργασίας: Οι πολιτικές μεταβαίνουν από μονοσήμαντες νομικές επιταγές σε συντονισμένα σχήματα με εργαλεία πολιτικής, κατευθυντήριες οδηγίες και Open Source Programme Offices (OSPOs). Η Γαλλία (DINUM, Conseil Logiciels Libres) και η Γερμανία (ZenDiS, Open CoDE, «Sovereign Workplace») είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα ώριμης θεσμοθέτησης. (Interoperable Europe Portal)
Τοπικό/περιφερειακό επίπεδο – «συλλογικές λύσεις»: Ομοσπονδιακά σχήματα και δημοτικές ενώσεις μοιράζονται κώδικα/λύσεις, επιτυγχάνοντας κλίμακα με χαμηλό κόστος. Το Schleswig-Holstein αποτελεί πρόσφατο οδικό χάρτη για μετανάστευση σε OSS (γραφείο, email, συνεργασία), με πολιτικές υπέρ της ψηφιακής κυριαρχίας αλλά και ρεαλιστική ανάδειξη προκλήσεων μετάβασης. (schleswig-holstein.de)
Ασφάλεια & βιωσιμότητα υποδομών: Η χρηματοδότηση κρίσιμων OSS εξαρτημάτων γίνεται δημόσια πολιτική (π.χ. Sovereign Tech Fund στη Γερμανία), με στόχο προληπτική συντήρηση, ελέγχους ασφαλείας και ενίσχυση διαλειτουργικών «δομικών λίθων». (Sovereign Tech Agency)
Νομικές και πολιτικές τάσεις που ξεχωρίζουν
Κώδικας ως δημόσιο έγγραφο: Ενσωμάτωση της λογικής «open by default/open unless» σε νομοθεσία πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία∙ εφαρμογές όπως η δημοσιοποίηση τμημάτων της DigiD υπό το πλαίσιο Woo δείχνουν τον δρόμο. (Interoperable Europe Portal)
Επίσημες δομές διακυβέρνησης OSS (OSPOs): Ρόλοι για αδειοδότηση, συμμόρφωση, κυκλοφορία/επαναχρησιμοποίηση κώδικα, εκπαίδευση, και διασύνδεση με κοινότητες. (OSOR Reports & Guidelines). (Interoperable Europe Portal)
Χρηματοδότηση κρίσιμων έργων & bug-bounties: Δημόσια ταμεία/μηχανισμοί για συντήρηση, ασφάλεια και ωρίμανση OSS ως «ψηφιακού κοινόχρηστου αγαθού». (Interoperable Europe Portal)
Ψηφιακά Κοινά & DPGs: Η ευρωπαϊκή ατζέντα ευθυγραμμίζεται με διεθνείς πρωτοβουλίες (NGI Commons κ.ά.) για συντονισμένη στήριξη των Digital Commons. (NGI Commons)
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα (προτάσεις πολιτικής & δικαίου)
1) Θεσμική κατοχύρωση “κώδικα-δημοσίου” με πρότυπα Woo Ενίσχυση του υφιστάμενου πλαισίου πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία ώστε ο κώδικας εφαρμογών του Δημοσίου να αντιμετωπίζεται ως «δημόσιο έγγραφο» με active disclosure, εξαιρώντας ρητά θέματα ασφάλειας/προσωπικών δεδομένων. Δημιουργία οδηγού δημοσιοποίησης (risk-based) και πρότυπων ρητρών για third-party components. (Παράδειγμα: DigiD/Logius). (Interoperable Europe Portal)
2) Ίδρυση/αναβάθμιση Κυβερνητικού OSPO Μια διυπουργική μονάδα με αρμοδιότητες: πολιτική αδειοδότησης (π.χ. EUPL/AGPL όπου ενδείκνυται), έλεγχος συμβατότητας αδειών, reuse/inner-source, κατάλογος λύσεων για επαναχρησιμοποίηση στον δημόσιο τομέα, εκπαίδευση νομικών/προμηθειών/τεχνικών, και σύνδεση με κοινότητες. (OSOR guidance). (Interoperable Europe Portal)
3) Δημόσια χρηματοδότηση κρίσιμου OSS Ταμείο «Κρίσιμων Ψηφιακών Δομικών Λίθων» για έργα που χρησιμοποιούνται σε κρατικές υπηρεσίες (βιβλιοθήκες, πλατφόρμες, dev-ops εργαλεία). Δικλείδες: διαφάνεια, αξιολόγηση supply-chain και μετρικές συντήρησης. Πρότυπο: Sovereign Tech Fund. (Sovereign Tech Agency)
4) Προμήθειες “open by design” Ένταξη ρητρών στις προκηρύξεις: (α) παραδοτέος κώδικας υπό συμβατή άδεια OSS όταν πρόκειται για «γενικού σκοπού» λύσεις, (β) τεκμηρίωση APIs και δεδομένων, (γ) υποχρέωση upstream συνεισφορών όταν γίνονται αλλαγές σε OSS, (δ) security SBOM & πολιτική ευπαθειών.
5) Περιφερειακά consortia & επαναχρησιμοποίηση Πιλοτικά σχήματα με δήμους/περιφέρειες για κοινή ανάπτυξη/συντήρηση λύσεων (π.χ. ψηφιακή γραφειοκρατία, συμμετοχικές πλατφόρμες, γεωχωρικά). Οδικός χάρτης τύπου Schleswig-Holstein με ρεαλιστική διαχείριση αλλαγής και αξιολόγηση επιπτώσεων σε κρίσιμους τομείς (π.χ. δικαιοσύνη). (DIE WELT)
Μαθήματα από πρόσφατα παραδείγματα
Schleswig-Holstein: Μαζική μετάβαση email/συνεργασίας και υιοθέτηση LibreOffice/Nextcloud/Linus-desktop. Όφελος: απεξάρτηση και έλεγχος κόστους∙ πρόκληση: φόρτος αλλαγής στις υπηρεσίες (π.χ. δικαστική λειτουργία). Χρειάζεται σταδιακή κύλιση, training και change management. (DIE WELT)
Ολλανδία (Woo): Στοχευμένη δημοσιοποίηση πηγαίου κώδικα DigiD με θεσμικό υπόβαθρο πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία∙ ενίσχυση εμπιστοσύνης και εσωτερικού software assurance. (Interoperable Europe Portal)
Χρηματοδότηση OSS (DE): Το Sovereign Tech Fund δείχνει πώς η δημόσια επένδυση σε «κοινόχρηστους ψηφιακούς πόρους» αυξάνει ασφάλεια και ανθεκτικότητα για κράτος και αγορά. (Interoperable Europe Portal)
Άδειες και επαναχρησιμοποίηση της μελέτης
Η έκθεση OSOR (2024) διατίθεται με άδεια CC BY 4.0, γεγονός που ευνοεί την ευρεία επαναχρησιμοποίηση/μετάφραση επιμέρους τμημάτων σε εθνικούς οδηγούς πολιτικής, υπό την προϋπόθεση αναφοράς πηγής και επισημείωσης αλλαγών. (Interoperable Europe Portal)
Συμπέρασμα
Η ευρωπαϊκή εμπειρία αποδεικνύει ότι οι επιτυχημένες πολιτικές ανοιχτού λογισμικού στηρίζονται κυρίως σε θεσμούς, διαδικασίες και χρηματοδότηση που μετατρέπουν τον ανοιχτό κώδικα σε βιώσιμο δημόσιο αγαθό. Για την Ελλάδα, η ατζέντα συνοψίζεται σε: διαφάνεια τύπου Woo, κυβερνητικό OSPO, ταμείο κρίσιμου OSS, ρήτρες ανοικτότητας στις προμήθειες και περιφερειακά consortia επαναχρησιμοποίησης.
Προτεινόμενες ρήτρες για προκηρύξεις/συμβάσεις λογισμικού:
Ανοικτή άδεια κώδικα: Όλος ο πηγαίος κώδικας που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της σύμβασης παραδίδεται με άδεια συμβατή με την εθνική/ευρωπαϊκή πολιτική (π.χ. EUPL).
Κατάθεση & διαθεσιμότητα: Υποχρεωτική κατάθεση σε δημόσιο αποθετήριο (π.χ. GitLab του φορέα) με τεκμηρίωση, οδηγίες ανάπτυξης/διάθεσης και ιστορικό εκδόσεων.
SBOM & ασφάλεια: Παράδοση Software Bill of Materials (SBOM), πολιτική διαχείρισης ευπαθειών, χρονικά όρια επιδιόρθωσης (SLA) και συμμετοχή σε πρόγραμμα ευπαθειών/bug bounty του φορέα όπου υφίσταται.
Upstream συνεισφορές: Τροποποιήσεις σε τρίτο OSS αποστέλλονται upstream (όπου είναι εφικτό) για μείωση κόστους συντήρησης και ευθυγράμμιση με το βασικό έργο.
Δεδομένα & φορητότητα: Τα δεδομένα παραμένουν υπό τον έλεγχο του φορέα· εξαγωγή σε ανοιχτές μορφές· απαγόρευση τεχνικών/συμβατικών κλειδωμάτων (lock-in).
Τεκμηρίωση & εκπαίδευση: Πλήρης τεχνική/λειτουργική τεκμηρίωση στα ελληνικά· πακέτο εκπαίδευσης/μεταφοράς γνώσης σε προσωπικό και OSPO/Κέντρο Ικανοτήτων του Δημοσίου.
Δοκιμές & ποιότητα: Αυτοματοποιημένες δοκιμές, κάλυψη τεστ ≥ X% για κρίσιμες μονάδες, CI/CD pipelines, πολιτική εκδόσεων LTS.
Συμμόρφωση με προσβασιμότητα/προστασία δεδομένων: WCAG 2.1 AA για διεπαφές, τεκμηρίωση DPIA όπου απαιτείται, ελάχιστες αρχές «privacy by design/by default».
Δικαιώματα χρήσης & παραγώγων: Πλήρη δικαιώματα χρήσης/παραλλαγής από το Δημόσιο και άλλους δημόσιους φορείς· δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης από τρίτους σύμφωνα με την άδεια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον Ψηφιακό Νόμο των Αγορών (Digital Markets Act – DMA), επιδιώκει να ανοίξει τα ψηφιακά οικοσυστήματα και να περιορίσει τη δύναμη των μεγάλων «πυλωρών» της τεχνολογίας. Ωστόσο, αυτή η υπόσχεση δοκιμάζεται σήμερα στο ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ, μέσα από την υπόθεση Apple κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η ουσία της διαμάχης
Η Apple αμφισβητεί βασικές διατάξεις της DMA που σχετίζονται με τη διαλειτουργικότητα και την ελευθερία επιλογής των χρηστών. Ο νόμος απαιτεί από τους πυλωρούς –όπως η Apple– να επιτρέπουν στους χρήστες να απεγκαθιστούν προεγκατεστημένες εφαρμογές, να εγκαθιστούν εφαρμογές από τρίτες πηγές (side-loading) και να έχουν πρόσβαση σε τεχνικά χαρακτηριστικά των συσκευών για την ομαλή λειτουργία λογισμικού τρίτων.
Αυτές οι υποχρεώσεις δεν είναι απλώς τεχνικές λεπτομέρειες: αποτελούν το θεμέλιο για έναν πιο ανοιχτό και δίκαιο ψηφιακό κόσμο. Η έλλειψη διαλειτουργικότητας εμποδίζει τη διάδοση του Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software), δημιουργεί τεχνικά εμπόδια για τους προγραμματιστές και στερεί από τους χρήστες την πραγματική επιλογή.
Η παρέμβαση του FSFE
Απέναντι στη νομική πρόκληση της Apple, το Free Software Foundation Europe (FSFE) αποφάσισε να παρέμβει ως εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών στην υπόθεση T-1080/23, Apple v. European Commission. Το FSFE, με νομικό εκπρόσωπο τον Dr. Martin Husovec, κατέθεσε επιχειρήματα που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των χρηστών και των προγραμματιστών, τονίζοντας πως οι υποχρεώσεις της Apple βάσει του DMA είναι νόμιμες και αποσκοπούν στο δημόσιο συμφέρον.
Η Apple ισχυρίζεται ότι οι υποχρεώσεις αυτές παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματά της και συνιστούν «δήμευση» της πνευματικής της ιδιοκτησίας. Αντίθετα, το FSFE επισημαίνει πως ο DMA έχει στόχο να αποτρέψει τα μονοπώλια στις ψηφιακές αγορές και να διασφαλίσει θεμιτό ανταγωνισμό, και ότι η διαλειτουργικότητα αποτελεί απαραίτητο μέσο για την καινοτομία και την ελευθερία επιλογής.
Όπως δηλώνει ο Lucas Lasota, Νομικός Υπεύθυνος του FSFE:
«Αντιμετωπίζοντας έναν τεχνολογικό γίγαντα όπως η Apple, αποδεικνύουμε τη δέσμευσή μας να διατηρήσουμε ένα ανοιχτό και ανταγωνιστικό ψηφιακό περιβάλλον. Η παρέμβασή μας είναι ζωτικής σημασίας για τη Διαφάνεια και την Ουδετερότητα των Συσκευών (Device Neutrality).»
Γιατί η υπόθεση αυτή έχει σημασία
Η ερμηνεία που θα δώσει το Δικαστήριο στον DMA θα καθορίσει αν τα δικαιώματα διαλειτουργικότητας θα ισχύσουν ουσιαστικά ή θα μείνουν γράμμα κενό. Το αποτέλεσμα θα επηρεάσει το μέλλον του Ελεύθερου Λογισμικού στην Ευρώπη, την καινοτομία, αλλά και τη δυνατότητα των χρηστών να ελέγχουν τις συσκευές τους.
To FSFE είναι ο μοναδικός οργανισμός της κοινωνίας των πολιτών που συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία, και ζητά στήριξη για να συνεχίσει τη νομική της προσπάθεια. Η χρηματοδότηση τέτοιων στρατηγικών υποθέσεων είναι δαπανηρή — αλλά απολύτως κρίσιμη για την προστασία της ελευθερίας λογισμικού και των ψηφιακών δικαιωμάτων όλων μας.
Το μήνυμα είναι σαφές: η δίκη αυτή δεν αφορά μόνο την Apple και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή· αφορά το αν οι πολίτες της Ευρώπης θα έχουν πραγματική ελευθερία επιλογής στις ψηφιακές τους συσκευές.
Το παρόν άρθρο εντάσσεται στη θεματική “Data & AI Policy” του ODI Greece / ΕΕΛΛΑΚ. Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας παρακολούθησης διεθνών εξελίξεων και προετοιμασίας συμμετοχικών πρωτοβουλιών διαβούλευσης στην Ελλάδα για τη χάραξη δημόσιας πολιτικής δεδομένων και τεχνητής νοημοσύνης με γνώμονα τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη δημόσια αξία.
Σε μια περίοδο αυξημένης πολιτικής ρευστότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Open Data Institute (ODI) διοργάνωσε την εκδήλωση “Policy Roundtable: Post-Party Conference Briefing – What is next for Data & AI Policy”, με κεντρική ομιλήτρια τη Resham Kotecha, Global Head of Policy του ODI. Η εκδήλωση αποτέλεσε μια εις βάθος ανάλυση των πολιτικών σημάτων που προέκυψαν από τα συνέδρια των Εργατικών, Συντηρητικών, Φιλελεύθερων Δημοκρατών και Reform UK, εστιάζοντας στις κατευθύνσεις που θα διαμορφώσουν τη μελλοντική πολιτική για τα δεδομένα και την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI).
Πολιτικές μετατοπίσεις και νέες προτεραιότητες
Η Resham Kotecha ανέλυσε πώς οι τελευταίοι ανασχηματισμοί και οι προεκλογικές αναταράξεις έχουν φέρει την πολιτική δεδομένων στο επίκεντρο της δημόσιας ατζέντας. Οι διαφορές ανάμεσα στα κόμματα είναι υπαρκτές αλλά συγκλίνουν σε ένα βασικό σημείο: η διαχείριση των δεδομένων και της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν είναι πλέον τεχνικό ζήτημα, αλλά θέμα κοινωνικής εμπιστοσύνης, διαφάνειας και δημοκρατικής λογοδοσίας.
Σύμφωνα με την ανάλυση του ODI:
Οι Εργατικοί επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν την κοινωνική αξία των δεδομένων και να ενισχύσουν τη ρυθμιστική εμπιστοσύνη στην ΤΝ.
Οι Συντηρητικοί εστιάζουν στη στήριξη της καινοτομίας και των αγορών δεδομένων, με γνώμονα την ανταγωνιστικότητα.
Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες δίνουν έμφαση στη δεοντολογία και τη συμμετοχή των πολιτών, ενώ το Reform UK προτείνει απλούστερα ρυθμιστικά σχήματα.
Παρά τις διαφορετικές οπτικές, κοινή είναι η αναγνώριση ότι η πολιτική για τα δεδομένα και την ΤΝ θα αποτελέσει στρατηγικό άξονα της επόμενης κυβέρνησης.
Η οπτική του ODI: Δημόσια αξία, συμμετοχή και λογοδοσία
Η Resham Kotecha τόνισε πως η χάραξη πολιτικής για τα δεδομένα δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στην τεχνολογική εξέλιξη, αλλά πρέπει να συνδέεται με τις αρχές της διαφάνειας, της κοινωνικής κινητικότητας και της ίσης πρόσβασης στη γνώση.
Αυτό προϋποθέτει:
ανοικτά και διαλειτουργικά δεδομένα που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον,
συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικών,
διαφάνεια και λογοδοσία στα συστήματα ΤΝ και στους αλγοριθμικούς μηχανισμούς που επηρεάζουν αποφάσεις.
Η εκδήλωση αποτέλεσε επίσης ευκαιρία για τη συλλογή ιδεών που θα ενσωματωθούν στα “manifesto asks” του ODI ενόψει των επερχόμενων βρετανικών εκλογών — ένα σύνολο συγκεκριμένων προτάσεων πολιτικής που επιδιώκουν να διασφαλίσουν τη χρηστή διακυβέρνηση δεδομένων σε όλα τα επίπεδα.
Η σημασία για την Ελλάδα και το ODI Greece / ΕΕΛΛΑΚ
Η εμπειρία του ODI στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρει πολύτιμα διδάγματα και για την ελληνική δημόσια πολιτική δεδομένων και ΤΝ. Το ODI Greece, πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από την ΕΕΛΛΑΚ, συμμετέχει ενεργά στη συζήτηση για τη διαμόρφωση ενός ανοικτού, δημοκρατικού και υπεύθυνου οικοσυστήματος δεδομένων στη χώρα μας.
Οι διεθνείς εξελίξεις δείχνουν ότι η επόμενη φάση πολιτικής για την ΤΝ δε θα αφορά μόνο την καινοτομία, αλλά και το ποιος ωφελείται, ποιος συμμετέχει, και πώς διασφαλίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει πέρα από τη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, υιοθετώντας ένα ολοκληρωμένο εθνικό πλαίσιο για τη δημόσια αξία των δεδομένων και τη διαφανή χρήση της ΤΝ στον δημόσιο τομέα, την εκπαίδευση και την κοινωνία.
Επόμενα βήματα για το ODI Greece
Στο πλαίσιο της στρατηγικής του ODI Greece / ΕΕΛΛΑΚ, το παράδειγμα του ODI UK μπορεί να αξιοποιηθεί σε τρεις βασικές κατευθύνσεις:
Χάρτης πολιτικής για δεδομένα και ΤΝ στην Ελλάδα Δημιουργία ενός policy radar που θα χαρτογραφεί τις πολιτικές δηλώσεις, ρυθμίσεις και πρωτοβουλίες των ελληνικών κομμάτων σχετικά με τα δεδομένα και την ΤΝ, με στόχο τη διαφάνεια και την ενημέρωση των πολιτών.
Διαβούλευση με τη συμμετοχή πολιτών και φορέων Οργάνωση ενός ελληνικού Policy Roundtable με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της δημόσιας διοίκησης, ώστε να προσδιοριστούν κοινές αρχές για την πολιτική δεδομένων και ΤΝ.
Διαμόρφωση “Manifesto for Data & AI in Greece” Συγκρότηση ενός συνόλου τεκμηριωμένων προτάσεων πολιτικής που θα παρουσιαστούν στα δημοκρατικά κόμματα, με στόχο τη χάραξη μιας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής για τη διακυβέρνηση δεδομένων και ΤΝ.
Το Solid φέρνει μια νέα εποχή στον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων. Κάθε χρήστης διαθέτει τον δικό του ασφαλή χώρο αποθήκευσης (Pod), επιλέγοντας ποια εφαρμογή ή υπηρεσία Τεχνητής Νοημοσύνης(ΤΝ) μπορεί να έχει πρόσβαση στα δεδομένα του. Μια τεχνολογία ανοιχτών προτύπων που επιστρέφει τον Ιστό στους ανθρώπους, σύμφωνη με τη φιλοσοφία του mycontent.ellak.gr και του ανοιχτού λογισμικού.
Φανταστείτε έναν ψηφιακό κόσμο όπου όλα τα προσωπικά σας δεδομένα βρίσκονται σε έναν χώρο που εσείς ελέγχετε — τα αποθηκεύετε μία φορά και αποφασίζετε ποιος έχει πρόσβαση, σε τι και πότε. Αυτό ακριβώς κάνει το Solid, μια τεχνολογία που αναπτύχθηκε με στόχο να επιστρέψει τον Ιστό στην αρχική του υπόσχεση: να υπηρετεί τους ανθρώπους, όχι τις πλατφόρμες.
Τι είναι το Solid
Το Solid είναι ένα νέο οικοσύστημα ανοιχτών προτύπων και τεχνολογιών που επιτρέπει στους ανθρώπους να έχουν πλήρη έλεγχο πάνω στα δεδομένα τους. Η ιδέα είναι απλή αλλά ριζοσπαστική: αντί τα δεδομένα μας να είναι διασκορπισμένα και “φυλακισμένα” σε διαφορετικές υπηρεσίες (κοινωνικά δίκτυα, εφαρμογές, πλατφόρμες), αποθηκεύονται σε προσωπικούς online χώρους που ονομάζονται Pods (Personal Online Data Stores).
Μπορείτε να φανταστείτε σαν ένα ψηφιακό σακίδιο με πολλές θήκες: κάθε εφαρμογή μπορεί να ανοίξει μόνο εκείνη τη θήκη στην οποία της επιτρέπετε πρόσβαση. Τα υπόλοιπα δεδομένα παραμένουν πλήρως ιδιωτικά και υπό τον δικό σας έλεγχο.
Πώς λειτουργεί
Το Solid λειτουργεί ως σύστημα αρχείων για τον Ιστό. Όπως μπορείτε να αποθηκεύσετε ένα αρχείο PDF στον υπολογιστή σας και να το ανοίξετε με διαφορετικές εφαρμογές, έτσι και με το Solid μπορείτε να αποθηκεύετε έγγραφα και πληροφορίες στον δικό σας online χώρο και να επιλέγετε ποιες εφαρμογές ή ποιοι “έξυπνοι” πράκτορες (AI agents) θα τα χρησιμοποιούν.
Με το Solid:
οι εφαρμογές διαβάζουν και γράφουν δεδομένα απευθείας στο Pod σας,
μπορείτε να αλλάξετε πάροχο ή υπηρεσία χωρίς να χάσετε τα δεδομένα σας.
Αυτό σημαίνει πλήρη φορητότητα δεδομένων και πραγματική ανεξαρτησία από πλατφόρμες.
Solid και Τεχνητή Νοημοσύνη
Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται ολοένα και πιο παρούσα στην καθημερινότητα, το Solid δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να επωφεληθούν από “έξυπνες” υπηρεσίες χωρίς να παραδίδουν τον έλεγχο των δεδομένων τους. Μπορείτε, για παράδειγμα, να επιτρέψετε σε έναν AI βοηθό να διαβάσει συγκεκριμένα έγγραφα για να προσφέρει προσωποποιημένες υπηρεσίες, γνωρίζοντας ότι:
τα δεδομένα παραμένουν αποθηκευμένα στον χώρο σας,
μπορείτε να ανακαλέσετε την πρόσβαση οποτεδήποτε,
αποφασίζετε ποιο σύστημα μπορεί να “μάθει” από τα δεδομένα σας και για ποιο σκοπό.
Έτσι, η ιδιωτικότητα και η διαφάνεια συνυπάρχουν με την καινοτομία και τη χρηστικότητα.
Ανοιχτά πρότυπα και συνεργασία
Το Solid βασίζεται σε ανοιχτά, διαλειτουργικά πρότυπα και πρωτόκολλα. Όλα τα δεδομένα που αποθηκεύονται στον χώρο σας ακολουθούν κοινές, πλήρως τεκμηριωμένες προδιαγραφές, έτσι ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν από διαφορετικές εφαρμογές και υπηρεσίες χωρίς εξαρτήσεις.
Η ανάπτυξη του Solid στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα. Αυτό σημαίνει ότι ο κώδικας είναι δημόσια διαθέσιμος και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, να προσαρμοστεί ή να βελτιωθεί από οποιονδήποτε. Περισσότερο από μια τεχνολογική πλατφόρμα, το Solid είναι μια κοινότητα συνεργασίας που οικοδομεί ένα ψηφιακό μέλλον στο κέντρο του οποίου βρίσκεται η ανθρώπινη βούληση και δημιουργικότητα.
Γιατί έχει σημασία
Σε μια εποχή όπου τα δεδομένα μας είναι ταυτόχρονα πολύτιμα και ευάλωτα, το Solid προτείνει έναν νέο τρόπο οργάνωσης του ψηφιακού κόσμου: από την ιδιοκτησία των εταιρειών στην ιδιοκτησία των ανθρώπων.
Αντί να “παραδίδουμε” τις πληροφορίες μας κάθε φορά που χρησιμοποιούμε μια υπηρεσία, το Solid μάς επιτρέπει να διατηρούμε τον έλεγχο και να μοιραζόμαστε δεδομένα με ασφάλεια, συνειδητά και στοχευμένα.
Πρόκειται για ένα όραμα που ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις αρχές του ανοιχτού λογισμικού και των ανοιχτών δεδομένων, και που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια νέα γενιά υπηρεσιών — προσωπικών, ασφαλών και διαλειτουργικών.
Το mycontent.ellak.gr είναι μια πρωτοβουλία της ΕΕΛΛΑΚ που προωθεί την αυτοδιάθεση και διαλειτουργικότητα του ψηφιακού περιεχομένου των πολιτών, των οργανισμών και των κοινοτήτων. Στόχος του είναι να αναδείξει τεχνολογίες, πρότυπα και εργαλεία ανοιχτού κώδικα που επιτρέπουν στους χρήστες να διαχειρίζονται, να μοιράζονται και να προστατεύουν τα δεδομένα τους με ασφάλεια, διαφάνεια και ανεξαρτησία από κλειστά οικοσυστήματα.
Το Solid αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της φιλοσοφίας: μια τεχνολογία που επαναφέρει τον έλεγχο στα χέρια των ανθρώπων, ανοίγοντας τον δρόμο για μια νέα γενιά υπηρεσιών περιεχομένου και δεδομένων βασισμένων στην εμπιστοσύνη, τη συνεργασία και την ανοιχτότητα.
Ενδυνάμωση των ανοικτών δεδομένων μέσω έξυπνης και απλοποιημένης παρακολούθησης μεταδεδομένων Η Ευρωπαϊκή Πύλη Δεδομένων (European Data Portal) συνεχίζει τη δέσμευσή της για τη βελτίωση της ψηφιακής παιδείας γύρω από τα δεδομένα και την προώθηση της ανοιχτής πρόσβασης σε αυτά. Ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία που συμβάλλουν σε αυτή την αποστολή είναι το MQA (Metadata ... Read more
Η κουβέντα γύρω από το «ανοιχτό» δεν περιορίζεται πια στο λογισμικό. Στον χώρο της δικτύωσης, η προσέγγιση του open hardware ωριμάζει και καλύπτει όλη την κάθετη στοίβα: από το φυσικό επίπεδο (σχεδίαση και κατασκευή συσκευών) μέχρι το υλικολογισμικό (firmware) και το λειτουργικό σύστημα δικτύου. Το αποτέλεσμα είναι διαφάνεια, επαναληψιμότητα, έλεγχος κόστους και κυρίως ανεξαρτησία από κλειστά οικοσυστήματα. Με άλλα λόγια, ο οργανισμός ή η κοινότητα δεν «αγοράζει ένα μαύρο κουτί», αλλά μια πλατφόρμα που μπορεί να ελέγξει, να επεκτείνει και να συντηρήσει μακροπρόθεσμα.
Open hardware routers: από το εργαστήριο στο σπίτι και το edge
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στροφής είναι το OpenWrt One, συχνά αποκαλείται και «OpenWrt $100 router». Δεν είναι απλώς ακόμη ένας οικονομικός δρομολογητής· είναι ένα σχέδιο που στοχεύει να είναι ουσιαστικά unbrickable και μη κλειδώσιμο σε proprietary firmware. Η φιλοσοφία του είναι ξεκάθαρη: ο χρήστης, είτε είναι οικιακός power user, είτε εκπαιδευτικός, είτε διαχειριστής σε ένα μικρό γραφείο, έχει πλήρη πρόσβαση στο υλικό, στο λογισμικό και στις αναβαθμίσεις, με την εγγύηση της κοινότητας του OpenWrt και τη θεσμική στήριξη του Software Freedom Conservancy. Αυτό μεταφράζεται σε συσκευές που δεν «παροπλίζονται» επειδή έληξε η εμπορική υποστήριξη: συνεχίζουν να αναπνέουν με ενημερώσεις, patches και νέα πακέτα.
Στον χώρο των πιο «δυνατών» οικιακών και SOHO εγκαταστάσεων, οι δρομολογητές Turris Omnia και Turris MOX (CZ.NIC) έχουν κερδίσει τη φήμη τους για τις επιδόσεις και την ευελιξία τους. Βασισμένοι σε OpenWrt, φέρνουν εκ προοιμίου λειτουργίες για firewall, VPN, NAS και εφαρμογές IoT, με σαφή προσανατολισμό στην ασφάλεια και την παραμετροποίηση. Για τις κοινότητες που στήνουν δίκτυα γειτονιάς ή αγροτικές υποδομές, το LibreRouter της Free Network Foundation επενεργεί καταλυτικά: ανοιχτός σχεδιασμός hardware και firmware, προσαρμοσμένος σε απαιτητικά, συχνά απομακρυσμένα, περιβάλλοντα όπου η αυτονομία και η επισκευασιμότητα είναι κρίσιμες.
Open hardware switches: όταν το data center ανοίγει τα «σπλάχνα» του
Στα switches, η εικόνα είναι εξίσου ενθαρρυντική. Το Open Compute Project (OCP) και το Open Networking Foundation (ONF) προωθούν ανοιχτές προδιαγραφές για L2/L3 συσκευές, επιτρέποντας σε κατασκευαστές και φορείς να υλοποιούν λύσεις που δεν εξαρτώνται από κλειστές στοίβες. Τα Wedge 100 και Wedge 400, που ξεκίνησαν από τη Meta, δείχνουν τι σημαίνει ανοιχτή σχεδίαση σε συνδυασμό με λογισμικό όπως το FBOSS: το switch παύει να είναι «ειδική συσκευή» και αντιμετωπίζεται σαν server, πάνω στον οποίο εφαρμόζονται πρακτικές CI/CD και αυτοματοποίησης, με σαφή διαχωρισμό υλικού-λογισμικού.
Παράλληλα, κατασκευαστές όπως η Edgecore (π.χ. AS7716-32X) και η Celestica (Seastone) προσφέρουν OCP-συμβατές πλατφόρμες που τρέχουν Linux και υποστηρίζουν NOS όπως SONiC ή FBOSS. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το ίδιο φυσικό switch μπορεί να «φορέσει» διαφορετικό λειτουργικό, ανάλογα με τις ανάγκες: από καθαρό L3 fabric μέχρι σενάρια με προηγμένη τηλεμετρία, αυτοματισμούς και ενοποίηση με εργαλεία cloud.
Λειτουργικά συστήματα δικτύου ανοιχτού κώδικα: οι «μηχανές» της στοίβας
Η ωριμότητα του open hardware έχει άμεση σχέση με τα λειτουργικά συστήματα που το ενεργοποιούν. Το OpenWrt παραμένει σημείο αναφοράς για δρομολογητές και μικρότερα switches, με τεράστιο οικοσύστημα πακέτων και ενεργή κοινότητα. Το VyOS απευθύνεται περισσότερο σε επαγγελματικές ανάγκες δρομολόγησης και firewalling, συνδυάζοντας ευανάγνωστη διαμόρφωση με δυνατότητες enterprise. Στο άκρο του data center, το SONiC (Software for Open Networking in the Cloud), γεννημένο στην πράξη για μεγάλης κλίμακας υποδομές, φέρνει modular αρχιτεκτονική και ισχυρή υποστήριξη από κατασκευαστές ASICs και λογισμικού, δημιουργώντας ένα κοινό «λεξιλόγιο» για το πως ενορχηστρώνεται ο forwarding plane ανεξάρτητα από τον προμηθευτή.
Το κοινό νήμα σε όλα τα παραπάνω είναι ο διαχωρισμός hardware-software. Όταν το NOS και το firmware δεν είναι δεμένα χειροπόδαρα με μια συγκεκριμένη πλατφόρμα, ο οργανισμός κερδίζει σε ευελιξία αναβαθμίσεων, σε ταχύτητα διάθεσης νέων λειτουργιών και, σημαντικά, σε ανθεκτικότητα προμηθευτή: αν ένας κατασκευαστής υλισμικού(hardware) αλλάξει στρατηγική ή τιμοκατάλογο, δεν τινάζεται στον αέρα το σχέδιο του δικτύου.
Τι κερδίζουν κοινότητες, επιχειρήσεις και δημόσιος τομέας
Για τις τεχνολογικές κοινότητες, το open hardware είναι χώρος εκμάθησης και καινοτομίας: οι ομάδες δεν είναι απλώς καταναλωτές, αλλά συνδημιουργοί. Για τις επιχειρήσεις, ιδίως εκείνες με κατανεμημένες εγκαταστάσεις, η δυνατότητα να τυποποιήσουν υλικό και να αυτοματοποιήσουν τη διαχείριση μέσω ανοικτών εργαλείων μειώνει το OPEX και βελτιώνει την ορατότητα/τηλεμετρία. Για τον δημόσιο τομέα, όπου ο κύκλος ζωής εξοπλισμού είναι μεγάλος, η επισκευασιμότητα, οι μακροβιότερες ενημερώσεις και η συμβατότητα με ανοικτά πρότυπα μετατρέπονται σε πολιτική επιλογή διαφάνειας και εθνικής κυριαρχίας στην ψηφιακή υποδομή.
Ένα ακόμη σημαντικό όφελος είναι η ασφάλεια. Ο ανοιχτός κώδικας επιτρέπει ανεξάρτητους ελέγχους, ταχύτερες αλλαγές και κοινή γνώση για τις βέλτιστες πρακτικές hardening. Δεν είναι πανάκεια, απαιτεί διαδικασίες και υπευθυνότητα, αλλά δίνει εργαλεία ώστε οι οργανισμοί να μην εξαρτώνται τυφλά από «αόρατες» ενημερώσεις.
Πώς να ξεκινήσετε: ρεαλιστικά βήματα μετάβασης
Η υιοθέτηση open hardware και ανοιχτών NOS δεν χρειάζεται να γίνει «εν μία νυκτί». Ένα ρεαλιστικό μονοπάτι περιλαμβάνει πιλοτικά σε μη κρίσιμα τμήματα: έναν OpenWrt δρομολογητή στο εργαστήριο για αυτοματισμούς, έναν VyOS κόμβο για site-to-site VPN, ή ένα OCP-συμβατό switch σε περιβάλλον staging με SONiC. Η εξοικείωση με automation pipelines (π.χ. Ansible ή NIXOS), η υιοθέτηση Infrastructure-as-Code και η τεκμηρίωση διαδικασιών κάνουν τη διαφορά. Σταδιακά, το «μείγμα» μπορεί να επεκταθεί σε παραγωγή, με σαφή όρια υποστήριξης και ρόλους.
Το σημαντικό είναι να αντιμετωπίζουμε τον δικτυακό εξοπλισμό όπως αντιμετωπίζουμε ήδη τους εξυπηρετητές: προβλέψιμες αναβαθμίσεις, δοκιμές πριν την παραγωγή, τηλεμετρία και rollback. Σε αυτό το μοντέλο, το open hardware δεν είναι τολμηρό πείραμα αλλά συνεπής εξέλιξη.
Συμπέρασμα: Ναι, υπάρχουν open hardware δρομολογητές και switches, και μάλιστα σε ώριμο επίπεδο, τόσο στο υλικό όσο και στο firmware/λειτουργικό. Από το OpenWrt One και τα Turris μέχρι το LibreRouter, και από τα Wedge έως τα OCP-συμβατά switches της Edgecore και της Celestica που «φοράνε» SONiC ή FBOSS, το οικοσύστημα του open networking καλύπτει πλέον όλες τις βαθμίδες. Το κέρδος δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι στρατηγικό: διαφάνεια, παραμετροποίηση, αυτοματοποίηση και ανεξαρτησία, οι ακρογωνιαίοι λίθοι για δίκτυα που αντέχουν στον χρόνο και εξελίσσονται μαζί με τις ανάγκες μας.
Πώς η ψηφιακή κυριαρχία της Ευρώπης συνδέεται με την υπεράσπιση της δημοκρατίας
Η ευρωπαϊκή δημοκρατία δέχεται επίθεση από δύο κατευθύνσεις. Από ανατολάς, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξαπολύει μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης που στοχεύουν να αλλοιώσουν εκλογές και να διαβρώσουν τις φιλοουκρανικές πλειοψηφίες στα ευρωπαϊκά όργανα. Από δυσμάς, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με εμπορικά αντίποινα, εάν η Ευρώπη επιμείνει να εφαρμόζει τους δικούς της κανόνες στο ψηφιακό πεδίο.
Ο Τραμπ θεωρεί ότι η φορολόγηση των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών, τα δικαιώματα των χρηστών που κατοχυρώνονται με το Digital Services Act (DSA) και οι κυρώσεις του Digital Markets Act (DMA) αποτελούν διακρίσεις εις βάρος των ΗΠΑ. Στην πράξη, απαιτεί από την Ευρώπη να παραιτηθεί από τους ίδιους της τους δημοκρατικούς κανόνες.
Όσο περίπου το 80 % των ψηφιακών υπηρεσιών που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη θα παραμένει ευάλωτη σε εκβιασμούς. Η ψηφιακή εξάρτηση έχει μετατραπεί σε πολιτική αδυναμία.
Η ανάγκη για ανεξάρτητη ευρωπαϊκή υποδομή
Η Ευρώπη χρειάζεται ανεξάρτητες, ευρωπαϊκές ψηφιακές πλατφόρμες — κοινωνικά δίκτυα, υποδομές cloud, λογισμικό και υπηρεσίες — που να εγγυώνται ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και να προστατεύουν τη δημοκρατική δημόσια σφαίρα. Η υπόθεση TikTok στις ΗΠΑ, όπου ο Τραμπ απείλησε να παραδώσει τον έλεγχο της πλατφόρμας σε «φιλικούς» επενδυτές του κινήματος MAGA, θα έπρεπε να σημάνει συναγερμό στην Ευρώπη. Γνωρίζουμε ήδη από την Ουγγαρία του Όρμπαν πόσο εύκολα μια πλατφόρμα μπορεί να μετατραπεί σε μηχανισμό προπαγάνδας.
Οι αμερικανικές πλατφόρμες ενισχύουν τη ρωσική παραπληροφόρηση, διαχέουν ψευδείς ειδήσεις και υποβαθμίζουν τον δημόσιο διάλογο. Στη Ρουμανία, οι αρχές εντόπισαν χιλιάδες influencers πληρωμένους για να προωθούν έναν άγνωστο προεδρικό υποψήφιο, οδηγώντας ακόμη και σε επανάληψη εκλογών. Η οργάνωση Global Witness αποκάλυψε ότι ο αλγόριθμος του TikTok προωθούσε σχεδόν τρεις φορές περισσότερα ακροδεξιά μηνύματα σε νέους χρήστες σε σχέση με κάθε άλλη μορφή πολιτικού περιεχομένου.
Αν θέλουμε δημοκρατία στην ψηφιακή εποχή, χρειαζόμαστε ευρωπαϊκές πλατφόρμες χωρίς τοξικούς αλγορίθμους και παρακολούθηση, που να εγγυώνται πρόσβαση σε γεγονότα — όχι σε χειραγωγημένες αφηγήσεις.
Η εξάρτηση από τις αμερικανικές υποδομές: μια δομική αδυναμία
Όμως ένα κοινωνικό δίκτυο δεν αρκεί, χρειάζεται και υποδομή cloud. Το 2021 η Amazon Web Services έριξε το δίκτυο Parler, δείχνοντας πόσο εύκολο είναι να «διαγραφεί» μια ολόκληρη πλατφόρμα με μια κίνηση. Εάν οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες στηρίζονται αποκλειστικά σε ξένους παρόχους, η απειλή διακοπής παραμένει πραγματική.
Ακόμη και τα παραδείγματα «συνεργασίας» δείχνουν τον κίνδυνο. Όταν το έργο Eurostack για ευρωπαϊκή τεχνολογική αυτονομία άρχισε να προχωρά, η Microsoft ανακοίνωσε ότι θα «προστατεύσει» τα ευρωπαϊκά δεδομένα — μόνο για να αποκαλυφθεί λίγες εβδομάδες αργότερα ότι τα email του επικεφαλής εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) μπλοκαρίστηκαν στους servers της. Το περιστατικό αυτό έδειξε ξεκάθαρα πόσο βαθιά εξαρτημένη είναι η Ευρώπη από αμερικανική τεχνολογία, ακόμη και σε κρίσιμους θεσμούς.
Η πολιτική κυριαρχία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινωνικά δίκτυα και υποδομές ελεύθερες από κυβερνητικό ή εταιρικό έλεγχο. Η ανθεκτικότητα απαιτεί να ελέγχουμε τα μέσα επικοινωνίας και τα ψηφιακά μας θεμέλια.
Τρία βήματα για την ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία
1. Δημιουργία του Eurostack: μιας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής τεχνολογικής στοίβας
Η Ευρώπη οφείλει να χτίσει τη δική της ανοιχτή και δημοκρατική τεχνολογική στοίβα, σε συνεργασία με συμμάχους όπως ο Καναδάς, η Βραζιλία, η Αυστραλία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν και η Ινδία. To «Eurostack» πρέπει να καλύπτει όλο το φάσμα: hardware, δίκτυα, cloud, λογισμικό, πλατφόρμες, δεδομένα και Τεχνητή Νοημοσύνη. Αντί να μιμείται τα αμερικανικά ή κινεζικά μοντέλα, η Ευρώπη μπορεί να αξιοποιήσει τα δικά της πλεονεκτήματα — ενεργειακά αποδοτικά data centers, ανεπτυγμένο βιομηχανικό οικοσύστημα και πλούτο δεδομένων από την παραγωγή και την υγεία.
Η καινοτομία γεννιέται από την ανάγκη. Η σημερινή κυριαρχία των Big Tech βασίζεται στη συγκέντρωση δεδομένων και υπολογιστικής ισχύος. Η Ευρώπη πρέπει να αναστρέψει αυτή τη λογική: να αναπτύξει AI που επιλύει πραγματικά κοινωνικά προβλήματα, όχι που επιβάλλει κινδύνους χωρίς αντίκρισμα για την ποιότητα ζωής.
Δύο νομοθετικές πρωτοβουλίες είναι καθοριστικές:
Το Cloud and AI Development Act πρέπει να ορίσει ρητά ποια κρίσιμα δεδομένα —όπως ιατρικά αρχεία ή πληροφορίες άμυνας— οφείλουν να παραμένουν εντός της ΕΕ.
Η επικείμενη αναθεώρηση της Οδηγίας Δημοσίων Συμβάσεων (2026) πρέπει να εισαγάγει ρήτρα «Buy European», εξασφαλίζοντας σταθερή δημόσια ζήτηση για ευρωπαϊκά προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι θα δημιουργηθεί μακροπρόθεσμη αγορά για τις ευρωπαϊκές εταιρείες cloud, hardware και λογισμικού, μειώνοντας τη διαρροή κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ.
2. Ευρωπαϊκά κοινωνικά δίκτυα με δημοκρατική διακυβέρνηση
Βραχυπρόθεσμα, η Ευρώπη χρειάζεται δικά της κοινωνικά δίκτυα, βασισμένα σε αρχές διαφάνειας και ελέγχου από τον χρήστη. Αυτά τα δίκτυα πρέπει να απαγορεύουν τους αλγόριθμους που προωθούν οργή και μίσος, να στηρίζουν την αλγοριθμική πολυφωνία και να δίνουν στους πολίτες ρητό δικαίωμα να επιλέγουν τι βλέπουν, όχι να καθοδηγούνται από «αποκαλυπτόμενες προτιμήσεις» που αποκρύπτουν παρακολούθηση.
Η επιτυχία θα εξαρτηθεί και από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και τους διαφημιζόμενους. Καθώς η Google και το Meta απομυζούν τα έσοδα της ενημέρωσης και τα εργαλεία ΤΝ «ρουφούν» περιεχόμενο για εκπαίδευση αλγορίθμων, το οικονομικό μοντέλο της δημοσιογραφίας καταρρέει. Αν οι ευρωπαϊκές εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί και διαφημιστικές εταιρείες στραφούν σε ευρωπαϊκές πλατφόρμες, τα χρήματα θα παραμείνουν εντός της Ένωσης, στηρίζοντας ένα οικοσύστημα ενημέρωσης για 450 εκατομμύρια πολίτες. Ήδη το εγχείρημα Eurosky.social, που θα παρουσιαστεί τον Νοέμβριο 2025, φιλοδοξεί να γίνει το πρώτο αξιόπιστο ευρωπαϊκό κοινωνικό δίκτυο με δημοκρατική διακυβέρνηση.
3. Εφαρμογή και ενίσχυση των ευρωπαϊκών ψηφιακών νόμων
Οι αλγόριθμοι που βασίζονται στη «δέσμευση» (engagement) επιβραβεύουν την πόλωση και το μίσος, καταπνίγοντας κάθε άλλη φωνή. Έτσι, περιορίζουν στην πράξη την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου. Τα μέσα που τηρούν δημοσιογραφικά πρότυπα χάνουν έδαφος απέναντι σε ψευδείς ειδήσεις και προπαγάνδα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ενεργοποιήσει τα άρθρα 34 και 35 του DSA, αξιολογώντας συστημικούς κινδύνους για τη δημοκρατία και λαμβάνοντας μέτρα, όπως την απαγόρευση της κατάταξης βάσει engagement. Παράλληλα, χρειάζεται να απαγορευτούν οι χειροκίνητες παρεμβάσεις σε αλγορίθμους για πολιτικούς σκοπούς — όπως αυτές που εφαρμόζει ο Ίλον Μασκ στο X (πρώην Twitter).
Η υπόθεση της Google Ad-Tech πρέπει να γίνει παράδειγμα. Μόνο με διαρθρωτικά μέτρα και ισχυρή εφαρμογή του DMA μπορεί η Ευρώπη να εξασφαλίσει ένα δίκαιο και ανεξάρτητο δίκτυο επιχειρήσεων. Και φυσικά, η φορολογική ανισότητα πρέπει να τερματιστεί: εάν οι ΗΠΑ δεν επικυρώσουν τη συμφωνία του ΟΟΣΑ για τη φορολόγηση των πολυεθνικών, η ΕΕ πρέπει να θεσπίσει δικό της ψηφιακό φόρο, χρηματοδοτώντας με τα έσοδα την ανάπτυξη του Eurostack.
Ο χρόνος τελειώνει
Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια της αναμονής. Κάθε μέρα που περνά χωρίς δράση ενισχύει τους αυταρχικούς δρώντες και αποδυναμώνει τη δημοκρατία. Η πρόκληση είναι τεράστια, αλλά η απάντηση βρίσκεται στη συνεργασία: στην οικοδόμηση μιας ψηφιακής Ευρώπης που βασίζεται σε ανοικτές τεχνολογίες, δημοκρατική διακυβέρνηση και διεθνείς συμμαχίες με όμοια σκεπτόμενα κράτη.
Η υπεράσπιση της δημοκρατίας δεν μπορεί να γίνει πάνω σε αμερικανικούς εξυπηρετητές(servers). Η ώρα για τολμηρή και συλλογική δράση είναι τώρα.
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
Για να τρέξετε το SageMath σε ένα Docker container στα Windows, θα ακολουθήσουμε μια σύγχρονη προσέγγιση που αξιοποιεί το Windows Subsystem for Linux (WSL) 2. Το WSL 2 επιτρέπει την εκτέλεση ενός πραγματικού πυρήνα Linux απευθείας στα Windows, προσφέροντας εξαιρετική απόδοση για εργαλεία όπως το Docker.
Η διαδικασία περιλαμβάνει τρία κύρια βήματα:
Εγκατάσταση του WSL 2: Το υπόβαθρο που απαιτείται για να τρέξει το Docker Desktop αποδοτικά.
Εγκατάσταση του Docker Desktop: Το εργαλείο που θα διαχειρίζεται τα containers.
Εκτέλεση του SageMath container: Η λήψη και η εκκίνηση του SageMath.
Βήμα 1: Εγκατάσταση του Windows Subsystem for Linux (WSL)
Η Microsoft έχει απλοποιήσει σημαντικά την εγκατάσταση του WSL.
Ανοίξτε το PowerShell ως Διαχειριστής:
Πατήστε το πλήκτρο Windows, πληκτρολογήστε “PowerShell”, κάντε δεξί κλικ στο “Windows PowerShell” και επιλέξτε “Εκτέλεση ως διαχειριστής”.
Εκτελέστε την εντολή εγκατάστασης:
Στο παράθυρο του PowerShell, πληκτρολογήστε την παρακάτω εντολή και πατήστε Enter:
wsl --install
Αυτή η εντολή θα ενεργοποιήσει αυτόματα τις απαραίτητες δυνατότητες των Windows (όπως την “Πλατφόρμα εικονικής μηχανής”), θα κατεβάσει τον πιο πρόσφατο πυρήνα Linux, θα εγκαταστήσει το WSL 2 και θα ορίσει το Ubuntu ως την προεπιλεγμένη διανομή Linux.
Επανεκκινήστε τον υπολογιστή σας:
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, θα σας ζητηθεί να επανεκκινήσετε τον υπολογιστή σας.
Ρύθμιση του Linux (Ubuntu):
Μετά την επανεκκίνηση, θα ανοίξει αυτόματα ένα παράθυρο τερματικού του Ubuntu. Θα σας ζητηθεί να δημιουργήσετε ένα όνομα χρήστη και έναν κωδικό πρόσβασης. Αυτά τα στοιχεία είναι για το περιβάλλον Linux και δεν χρειάζεται να είναι τα ίδια με τα στοιχεία σύνδεσης των Windows.
Με την ολοκλήρωση αυτού του βήματος, έχετε ένα πλήρες περιβάλλον Linux που τρέχει μέσα στα Windows σας.
Βήμα 2: Εγκατάσταση του Docker Desktop
Το Docker Desktop για Windows θα χρησιμοποιήσει το WSL 2 που μόλις εγκαταστήσατε για να τρέχει τα containers.
Προαπαιτούμενα:
Βεβαιωθείτε ότι η εικονικοποίηση (virtualization) είναι ενεργοποιημένη στο BIOS του υπολογιστή σας. Οι περισσότεροι σύγχρονοι υπολογιστές την έχουν ενεργοποιημένη από προεπιλογή.
Κατά τη διάρκεια της εγκατάστασης, βεβαιωθείτε ότι η επιλογή “Use WSL 2 instead of Hyper-V” είναι επιλεγμένη. Ακολουθήστε τις οδηγίες στην οθόνη για να ολοκληρώσετε την εγκατάσταση.
Επανεκκίνηση (αν απαιτείται):
Το πρόγραμμα εγκατάστασης μπορεί να ζητήσει επανεκκίνηση των Windows.
Εκκίνηση και επαλήθευση του Docker:
Μετά την εγκατάσταση, εκκινήστε το Docker Desktop από το μενού Έναρξη.Ανοίξτε ένα νέο παράθυρο PowerShell (δεν χρειάζεται να είναι ως διαχειριστής αυτή τη φορά) και εκτελέστε την παρακάτω εντολή για να βεβαιωθείτε ότι όλα λειτουργούν σωστά:
docker run hello-world
Αν η εγκατάσταση είναι επιτυχής, θα δείτε ένα μήνυμα που ξεκινά με “Hello from Docker!”.
Βήμα 3: Εκτέλεση του SageMath Container και Χρήση Volume
Τώρα που το Docker είναι έτοιμο, μπορείτε να κατεβάσετε και να τρέξετε την επίσημη εικόνα (image) του SageMath.
Να κάνω Volume ή όχι;
Ναι, οπωσδήποτε. Ένα volume συνδέει έναν φάκελο από τον υπολογιστή σας (Windows) με έναν φάκελο μέσα στο container. Αυτό είναι κρίσιμο για τους εξής λόγους:
Μονιμότητα (Persistence): Οτιδήποτε αποθηκεύετε μέσα στο container χάνεται όταν το container διαγραφεί. Χρησιμοποιώντας ένα volume, τα αρχεία σας (π.χ., τα Jupyter notebooks) αποθηκεύονται απευθείας στον σκληρό σας δίσκο στα Windows και παραμένουν εκεί ακόμα και αν σταματήσετε ή διαγράψετε το container.
Ευκολία πρόσβασης: Μπορείτε να έχετε πρόσβαση και να επεξεργαστείτε τα αρχεία σας με τα συνήθη εργαλεία των Windows (π.χ., Visual Studio Code, Notepad++), καθώς αυτά βρίσκονται στο σύστημα αρχείων σας.
Η τελική εντολή
Δημιουργήστε έναν φάκελο στα Windows:
Δημιουργήστε έναν φάκελο όπου θέλετε να αποθηκεύονται τα αρχεία του SageMath. Για παράδειγμα, C:\Users\ΤοΟνομαΣας\Documents\SageMath.
Εκτελέστε την εντολή στο PowerShell:
Ανοίξτε το PowerShell και εκτελέστε την παρακάτω εντολή. Αντικαταστήστε το C:\Users\ΤοΟνομαΣας\Documents\SageMath με την πλήρη διαδρομή του φακέλου που δημιουργήσατε.
docker run -p 8888:8888 -v C:\Users\ΤοΟνομαΣας\Documents\SageMath:/home/sage/work -it sagemath/sagemath
Ανάλυση της εντολής:
docker run: Η βασική εντολή για να δημιουργήσετε και να ξεκινήσετε ένα νέο container.
-p 8888:8888: Κάνει “mapping” τη θύρα (port) 8888 του container στη θύρα 8888 του υπολογιστή σας. Αυτό σας επιτρέπει να συνδεθείτε στο Jupyter Notebook που τρέχει μέσα στο container.
-v C:\Users\ΤοΟνομαΣας\Documents\SageMath:/home/sage/work: Αυτό είναι το volume. Συνδέει τον φάκελο C:\… των Windows με τον φάκελο /home/sage/work μέσα στο container.
-it: Συνδέει το τερματικό σας με το τερματικό του container, επιτρέποντάς σας να αλληλεπιδράτε μαζί του.
sagemath/sagemath: Το όνομα της επίσημης εικόνας του SageMath που θα χρησιμοποιηθεί.[8] Το Docker θα την κατεβάσει αυτόματα αν δεν υπάρχει ήδη στον υπολογιστή σας.
Τι να περιμένετε μετά την εκτέλεση της εντολής
Το Docker θα κατεβάσει την εικόνα του SageMath (αυτό μπορεί να διαρκέσει λίγο, ανάλογα με την ταχύτητα της σύνδεσής σας).
Μόλις ολοκληρωθεί, θα βρεθείτε μέσα στο περιβάλλον γραμμής εντολών του SageMath μέσα στο container.
Για να ξεκινήσετε το περιβάλλον JupyterLab, πληκτρολογήστε την παρακάτω εντολή μέσα στο τερματικό του container: sage -n jupyterlab --ip=0.0.0.0
Το τερματικό θα σας εμφανίσει μία ή περισσότερες διευθύνσεις URL (θα μοιάζουν με http://127.0.0.1:8888/lab?token=…). Αντιγράψτε μία από αυτές τις διευθύνσεις και επικολλήστε την στον browser σας.
Θα ανοίξει το περιβάλλον του JupyterLab. Στην αριστερή πλευρά, θα δείτε τον φάκελο work, ο οποίος είναι ο φάκελος που συνδέσατε από τα Windows. Οποιοδήποτε αρχείο δημιουργήσετε εδώ, θα αποθηκευτεί απευθείας στον φάκελο C:\Users\ΤοΟνομαΣας\Documents\SageMath.
Προτάσεις για ανοιχτά και ελεγχόμενα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για το δημόσιο συμφέρον
Εισαγωγή: από την τεχνολογία στην ευθύνη
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν είναι απλώς ένα σύνολο εργαλείων, είναι μια νέα μορφή ισχύος που επηρεάζει τη δημοκρατία, την εργασία, την εκπαίδευση, την έρευνα και τη γνωσιακή μας αυτονομία. Αλγόριθμοι «φιλτράρουν» την πληροφόρηση, οργανώνουν ροές πόρων και ολοένα συχνότερα καθοδηγούν αποφάσεις με κοινωνικό αποτύπωμα. Για το δημόσιο συμφέρον, το ζητούμενο είναι σαφές: η ΤΝ να υπηρετεί τα δικαιώματα, τη γνώση και την ισότητα, όχι την επιτήρηση, την εξάρτηση ή την ανισότητα. Ο δρόμος περνά από ανοιχτά και ελεγχόμενα συστήματα: δημόσια, διαφανή, επαναχρησιμοποιήσιμα, προσβάσιμα σε όλους.
Νέες απειλές: συγκέντρωση ισχύος, αυταρχισμός, «κανονικοποίηση» της επιτήρησης
Στον ιδιωτικό τομέα, λίγοι κολοσσοί στις ΗΠΑ και την Κίνα ελέγχουν δεδομένα, μοντέλα και υπολογιστικούς πόρους, δημιουργώντας γνωσιακά ολιγοπώλια. Ο Δείκτης Διαφάνειας των Θεμελιωδών Μοντέλων (FMITI) του Stanford (2024) δείχνει ότι κανένα μεγάλο μοντέλο δεν πληροί ούτε το 50% κρίσιμων κριτηρίων διαφάνειας. Αυτό μεταφράζεται σε συστήματα που δεν είναι εφικτό να ελεγχθεί η ορθότητα των απαντήσεων τους. Τα παραδείγματα είναι πολλά, ενδεικτικά: το Google Photos ταξινόμησε μαύρους πολίτες ως «gorillas», το σύστημα COMPAS προέβλεπε συστηματικά υψηλότερη πιθανότητα υποτροπής για Αφροαμερικανούς, ενώ οι αλγόριθμοι προτάσεων σε μεγάλες πλατφόρμες ενθάρρυναν ακραίο ή παραπλανητικό περιεχόμενο για αύξηση του χρόνου προβολής. Το αποτέλεσμα είναι ψηφιακή εξάρτηση, μεροληψία και γνωσιακή αποικιοποίηση.
Παράλληλα, η ΤΝ μπορεί να «οπλίσει» αυταρχικές πρακτικές. Η Freedom House καταγράφει μαζική επιτήρηση, «κοινωνική βαθμολόγηση» και αλγοριθμική καταστολή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Xinjiang. Σε άλλα κράτη, συστήματα νόμιμης συνακρόασης μετατρέπονται σε εργαλεία ευρείας παρακολούθησης, ενώ αναπτύσσονται αυτοματοποιημένες επιχειρήσεις επηρεασμού της κοινής γνώμης και κυβερνοεπιθέσεις. Αλλά και οι δημοκρατικές κοινωνίες δεν είναι άμοιρες: η Έκθεση PEGA του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναδεικνύει κατάχρηση spyware (Pegasus, Predator), ενώ η υπόθεση Big Brother Watch v. UK κατέδειξε ελλείψεις εγγυήσεων στη μαζική επιτήρηση. Στον χώρο του εγκλήματος, η Europol καταγράφει ραγδαία αύξηση deepfakes, «φωνητικής πλαστογράφησης» και χρήσης LLM για παραγωγή phishing και κακόβουλου κώδικα, η ΤΝ μειώνει τα τεχνικά εμπόδια και διεθνοποιεί την απειλή.
Αρχές για ΤΝ προς όφελος όλων
Η δημόσια πολιτική οφείλει να στηριχθεί σε έξι αρχές:
Διαφάνεια: Κάθε εφαρμογή που επηρεάζει πολίτες πρέπει να είναι ελέγξιμη, επαληθεύσιμη και κατανοητή.
Ανοικτότητα: Δημόσιο χρήμα σημαίνει δημόσιος κώδικας, δεδομένα, μοντέλα και τεκμηρίωση.
Λογοδοσία: Ανθρώπινη εποπτεία, τεκμηρίωση και δυνατότητα διόρθωσης βλαβών.
Εκπαίδευση & γνωσιακή αυτονομία: Από την παθητική κατανάλωση στην ενεργή κατανόηση και δημιουργική χρήση.
Δικαιοσύνη & ισότητα: Αποτροπή μεροληψιών και καθολική πρόσβαση στα ψηφιακά «κοινά».
Ψηφιακή ανεξαρτησία: Κυριαρχία σε υποδομές, ενέργεια, δίκτυα, λογισμικό, δεδομένα και πρότυπα.
Τα οφέλη των πλήρως ανοιχτών μοντέλων στη δημοκρατία, εκπαίδευση, υγεία, διοίκηση και έρευνα
Τα πλήρως ανοιχτά μοντέλα (ανοιχτός κώδικας, ανοιχτά βάρη, ανοιχτή τεκμηρίωση και άδειες) ευνοούν τον δημοκρατικό έλεγχο και τη λογοδοσία. Η UNESCO τονίζει ότι η διαφάνεια και η επαληθευσιμότητα είναι θεμέλια μιας ανθρωποκεντρικής ΤΝ. Στην εκπαίδευση, ο ΟΟΣΑ επισημαίνει πως η ανοιχτή πρόσβαση ενισχύει την κριτική σκέψη και τη συμμετοχική μάθηση. Η UNICEF προωθεί παιδο-κεντρικό σχεδιασμό ΤΝ με διαφάνεια και εποπτεία. Παράδειγμα: το φινλανδικό πρόγραμμα Elements of AI εκπαίδευσε πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες. Στην υγεία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ζητά ανεξάρτητη αξιολόγηση και τεκμηρίωση για την ασφαλή χρήση των μεγάλων μοντέλων. Η Σουηδία αναπτύσσει ανοικτά σύνολα δεδομένων για έρευνα στον καρκίνο, επιταχύνοντας την καινοτομία με ελέγξιμους όρους. Στη δημόσια διοίκηση, το EU Open Source Observatory (OSOR) τεκμηριώνει ότι τα ανοικτά πρότυπα μειώνουν το κόστος και αποτρέπουν το «lock-in». Η Ολλανδία λειτουργεί δημόσιο Μητρώο Αλγορίθμων για πλήρη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Στην έρευνα, η European Open Science Cloud (EOSC) και το Linux Foundation AI προωθούν ανοικτά δεδομένα, βάρη και πρότυπα για επιστημονική αναπαραγωγιμότητα και συνεργασία.
Προτάσεις πολιτικής με βάση το δημόσιο συμφέρον
Θεσμική εποπτεία & μητρώο αλγορίθμων: Υποχρεωτικό μητρώο όλων των δημόσιων συστημάτων ΤΝ με τεκμηρίωση κινδύνων, σε ευθυγράμμιση με το EU AI Act. Ανεξάρτητη εποπτεία με ουσιαστικές αρμοδιότητες ελέγχου.
Δημόσιο χρήμα = δημόσια γνώση: Νομοθετική κατοχύρωση ανοιχτών αδειών (EUPL, CC BY, CERN-OHL) για κάθε έργο που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους.
Εκπαίδευση για όλους: Μάθημα «Κατανόηση της ΤΝ» στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, επιμόρφωση εκπαιδευτικών σε ανοιχτές τεχνολογίες και ασφαλή εκπαιδευτικά περιβάλλοντα ΤΝ.
Ψηφιακή ανεξαρτησία του Δημοσίου: Μετάβαση σε ανοιχτό λογισμικό, χρήση PostgreSQL σε βάσεις δεδομένων, διαλειτουργικά APIs, ενίσχυση των ΚΕΠ ως «service desks» για τους πολίτες.
Ευρωπαϊκή διάσταση & κοινά αγαθά: Συνεργασίες για ανοικτά μοντέλα και υποδομές, και δημιουργία Ταμείου Κοινών ΤΝ για την έρευνα, την υγεία και τον πολιτισμό.
Η ΤΝ μπορεί να αποτελέσει το νέο κοινωνικό συμβόλαιο του 21ου αιώνα, εφόσον θεμελιωθεί στη διαφάνεια, την ανοιχτότητα και τη λογοδοσία. Η δημόσια πολιτική οφείλει να διασφαλίζει το δικαίωμα στην ανθρώπινη κρίση, τη γνώση ως κοινό αγαθό και την τεχνολογική κυριαρχία των δημοκρατικών θεσμών απέναντι στην αδιαφάνεια και τον αυταρχισμό. Το δίλημμα είναι πρακτικό και επείγον: ή η ΤΝ θα γίνει εργαλείο απελευθέρωσης και συμμετοχής, ή μηχανισμός ελέγχου και εξάρτησης. Η επιλογή υπέρ του δημοσίου συμφέροντος απαιτεί δράση, τώρα.
—
Πηγές που αξιοποιήθηκαν για σύνταξη αυτού του άρθρου:
Η αναμονή έφτασε στο τέλος της, φίλοι του Ubuntu! Η Canonical μόλις κυκλοφόρησε το Ubuntu 25.10 “Questing Quokka”, την ολοκαίνουργια έκδοση που έρχεται να ταράξει τα νερά του Linux desktop και να μας προετοιμάσει για το μέλλον. Αυτή δεν είναι μια απλή αναβάθμιση, είναι ένα τολμηρό βήμα μπροστά, γεμάτο ουσιαστικές αλλαγές που θα λατρέψετε.
Τι κρύβει το σακίδιο του Quokka;
Ας δούμε μερικούς από τους θησαυρούς που μας φέρνει αυτή η εκπληκτική έκδοση:
Αποχαιρετήστε το παρελθόν, καλωσορίστε το Wayland! Το Ubuntu 25.10 αφήνει πίσω του οριστικά το X.org και αγκαλιάζει πλήρως το Wayland. Τι σημαίνει αυτό για εσάς; Μεγαλύτερη ασφάλεια, ομαλότερα γραφικά και μια πιο σύγχρονη εμπειρία επιφάνειας εργασίας.
Η δύναμη της Rust: Η ασφάλεια παίρνει τα πάνω της! Η κλασική εντολή sudo δίνει τη θέση της στο sudo-rs, μια νέα, πιο ασφαλής εκδοχή γραμμένη σε Rust, προστατεύοντάς μας από ολόκληρες κατηγορίες ευπαθειών.
Ένα Desktop-κόσμημα με το GNOME 49: Η τελευταία έκδοση του GNOME εγκαθίσταται στο Ubuntu, φέρνοντας μαζί της ένα πανέμορφο και πιο λειτουργικό περιβάλλον. Απολαύστε τα νέα χειριστήρια πολυμέσων στην οθόνη κλειδώματος και τις βελτιωμένες ρυθμίσεις για πολλαπλές οθόνες.
Καρδιά με τον Kernel 6.17: Στον πυρήνα του συστήματος χτυπά ο ολοκαίνουργιος Linux Kernel 6.17, εξασφαλίζοντας κορυφαία απόδοση και συμβατότητα με το πιο σύγχρονο hardware της αγοράς.
Νέα εργαλεία για νέες περιπέτειες: Το κλασικό τερματικό και ο προβολέας εικόνων αντικαθίστανται από τα μοντέρνα και πανίσχυρα Ptyxis και Loupe, σχεδιασμένα για τις σημερινές ανάγκες.
Ώρα για πάρτι! Η κοινότητα γιορτάζει!
Κάθε νέα έκδοση του Ubuntu είναι μια γιορτή για την παγκόσμια κοινότητα, και η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να λείπει! Θυμάστε τις θρυλικές συναντήσεις και τα release parties που διοργανώναμε παλαιότερα; Ήρθε η ώρα να αναβιώσουμε αυτή την παράδοση!
Καλούμε όλα τα μέλη της Ελληνικής Κοινότητας Ubuntu, σε κάθε γωνιά της χώρας, να πάρουν την πρωτοβουλία. Ας οργανώσουμε τα δικά μας release parties! Δεν χρειάζεται να είναι κάτι περίπλοκο:
Μια συνάντηση για καφέ ή μπύρα.
Ένα install fest για να βοηθήσουμε νέους φίλους να μπουν στον κόσμο του Ubuntu.
Μια παρουσίαση των νέων χαρακτηριστικών σε έναν τοπικό χώρο.
Πώς θα συντονιστούμε;
Μοιραστείτε τις ιδέες, τις προτάσεις και την πόλη στην οποία βρίσκεστε στα επίσημα κανάλια της κοινότητας για να βρούμε ο ένας τον άλλον και να οργανωθούμε:
This past weekend, on October 11th, the vibrant city of Thessaloniki hosted DevFest 2025, and what a day it was! For those who may not be familiar, DevFest is a global, community-led developer conference series hosted by Google Developer Groups (GDGs) around the world. These events are a chance for developers, students, tech enthusiasts, and industry professionals to come together, learn about the latest in technology, and connect with like-minded individuals.
Following the success of last year's event which my colleague Ilias Papachristos and I organized for about 150 attendees, this year we were thrilled to welcome around 250 people to DevFest Thessaloniki 2025. This year, we were joined by Paraskevi Pita as the organizing team behind GDG Cloud Thessaloniki, and we are incredibly proud of what we accomplished together.
The heart of any DevFest is, of course, its speakers and the knowledge they share. This year, we were privileged to host a lineup of incredible speakers from around the world. Each session was insightful, but a few resonated with me on a very personal level. Nicola Guglielmi's talk on building teams before products struck a chord, as it touched upon many of the challenges and strategies I encounter in my daily work. Adi Mazor Kario’s presentation on entrepreneurship in the age of AI was particularly inspiring, as it connected directly with my university studies. Furthermore, with my master's thesis focused on AI, all the talks centered around this transformative technology were incredibly relevant and thought-provoking.
The agenda was carefully crafted to take the audience on a journey through the modern tech landscape, and the feedback from the attendees on the quality and variety of the sessions was overwhelmingly positive. The day's sessions included:
Andre Sara, who kicked things off by setting a thoughtful tone with his session on the ethical considerations and responsible development of AI.
Nicola Guglielmi, who followed with an insightful talk on the importance of building strong teams as the foundation for successful products.
Hannah Olukoye, who provided practical guidance for engineering leaders on mastering goal setting and charting progress.
Dr. Roushanak Rahmat, who demystified prompt engineering with a comprehensive guide.
Gabriel Preda, who showcased how to leverage Kaggle models to rapidly build generative AI applications.
Önder Ceylan, who took us into the future of Web AI, exploring the integration of on-device models and LLMs in the browser.
Tom Colvin, who gave a practical demonstration of building offline AI-powered apps with Android and Gemma.
Adi Mazor Kario, who concluded the day's sessions by inspiring everyone with her talk on the new era of entrepreneurship in the age of AI, the "One-Person Unicorn."
The success of the event is a direct result of the incredible effort from our team of volunteers. Their dedication, energy, and hard work behind the scenes were the backbone of the event's success. Without their contribution, DevFest would not have been the same, and we are deeply grateful for their support.
An event of this scale would not be possible without the incredible support of our sponsors. Their contributions were instrumental in ensuring a smooth and successful event, and we are immensely grateful for their partnership.
We are also immensely grateful to our inspiring speakers. They are the ones who ignite the passion and curiosity within our community, and we are so fortunate that they shared their time and expertise with us.
Finally, I want to personally thank my co-organizers, Ilias and Paraskevi. The countless hours we spent planning and executing this event were fueled by our shared passion for technology and community. It was a pleasure to work alongside both of you.
To close out a fantastic day, we hosted a special gathering for our speakers and volunteers. It was a wonderful opportunity to unwind in a pleasant space, share food and drinks, and continue the inspiring conversations that DevFest is all about.
DevFest Thessaloniki 2025 was more than just a conference, it was a celebration of our thriving tech community. Thank you to everyone who was a part of it. We can't wait to see you next year.
Ο τρίτος και τελευταίος τόμος του Use Case Observatory σηματοδοτεί την ολοκλήρωση μιας τριετούς ερευνητικής προσπάθειας για την κατανόηση του πώς τα Ανοικτά Δεδομένα μεταμορφώνουν την Ευρώπη. Δημοσιευμένος από το European Data Portal και υλοποιημένος από το Publications Office της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο τόμος αυτός συνοψίζει τα αποτελέσματα μιας μακροχρόνιας μελέτης που παρακολούθησε 13 περιπτώσεις ... Read more
Η παγκόσμια κοινότητα της ανοικτής διακυβέρνησης συναντήθηκε στη Βιτόρια-Γκαστέις, την πρωτεύουσα της χώρας των Βάσκων, στις 6–10 Οκτωβρίου 2025 και έστειλε ένα επίμονο μήνυμα: λιγότερα συνθήματα, περισσότερη εφαρμογή. Η κλίμακα της συνάντησης – πάνω από 2.000 συμμετέχοντες από δεκάδες χώρες – δεν κάλυψε τις αντιφάσεις της εποχής· τις έφερε στο προσκήνιο. Αν κάτι ξεχώρισα παρακολουθώντας για πρώτη φορά μια Παγκόσμια Διάσκεψη του OGP, υπό την ιδιότητα του Σημείου Επαφής του Δήμου Αθηναίων – του πρώτου και μοναδικού δήμου της χώρας που συμμετέχει στο OGP Local – είναι ότι οι άνθρωποι που κρατούν ζωντανό το τρίπτυχο «διαφάνεια, συμμετοχή, λογοδοσία» απαιτούν μηχανισμούς που δουλεύουν στην πράξη, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, μετρήσιμα και υπό δημόσιο έλεγχο.
Η Διακήρυξη της Βιτόρια-Γκαστέις, που δημοσιεύθηκε ενόψει της Διάσκεψης και είχε έντονο συμβολικό χαρακτήρα, αποτύπωσε με σαφήνεια αυτό το συλλογικό αίτημα. Δεν μιλά για μια «ατζέντα καλών προθέσεων», αλλά για κοινό ορίζοντα δράσης ώστε οι αρχές της ανοικτής διακυβέρνησης να διαπερνούν όλους τους κλάδους και τα επίπεδα εξουσίας, από το κοινοβούλιο μέχρι το… δημαρχείο, με έμφαση στην προστασία του δημοκρατικού χώρου και στην ανθεκτικότητα των θεσμών. Καμία έκπληξη που η Ελλάδα απουσιάζει από τα υπογράφοντα κράτη-μέλη του OGP (όπως απουσίαζε και από τη Διάσκεψη). Για τα υπόλοιπα μέλη – είτε κράτη είτε τοπικές αυτοδιοικήσεις, αλλά και για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (όπως η ΕΕΛΛΑΚ και το Vouliwatch, που είναι οι μόνες ελληνικές οργανώσεις που την υπέγραψαν) – η πρόσκληση είναι ρητή: όσοι συνυπογράφουμε, οφείλουμε να επιδείξουμε ηγεσία και αποτελέσματα. Σε μια στιγμή όπου η πόλωση και οι κρίσεις διαβρώνουν την εμπιστοσύνη προς τους δημοκρατικούς θεσμούς, η δήλωση λειτουργεί ως κοινή πυξίδα. Το πραγματικό τεστ, βέβαια, είναι η εφαρμογή της.
Ως παγκόσμια διάσκεψη, δεν έλειψαν φυσικά οι αοριστολογίες και οι γενικολογίες· ωστόσο, σε αρκετές συνεδρίες – ιδίως σε παράλληλα events ή breakout sessions – οι συζητήσεις έτειναν να είναι λίγο πιο ουσιαστικές, αναζητώντας απαντήσεις πέρα από τη ρητορική. Έτσι, αν επιχειρούσα να συμπυκνώσω το «τι ζητά ο κόσμος του OGP σήμερα», θα ξεκινούσα από το τοπικό επίπεδο. Η πρωτοβουλία OGP Local– η οποία αριθμεί πλέον περίπου 150 οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης (ανάμεσά τους και ο Δήμος Αθηναίων) και που με σαφήνεια διατυπώθηκε πως δεν μπορεί να «σηκώσει» άλλους για το άμεσο μέλλον – δεν αντιμετωπίζεται σαν κάποιο «παράρτημα» του OGP, αλλά σαν ένα πεδίο δόξης λαμπρό όπου χτίζονται οι πιο χειροπιαστές μεταρρυθμίσεις: συμμετοχικοί θεσμοί που δεν εξαντλούνται σε μια πλατφόρμα, ανοιχτά δεδομένα που τροφοδοτούν τη δημόσια λογοδοσία σε πραγματικό χρόνο, αλλά και οριζόντιοι συντονισμοί και συνεργασίες που σπάνε διοικητικά «σιλό». Όπου αυτά υπάρχουν, βλέπεις μετατοπίσεις κουλτούρας· όπου λείπουν, βλέπεις κόπωση θεσμών και κυνισμό πολιτών. Αυτή η διαπίστωση διαπέρασε αρκετές συνεδρίες αλλά και ακόμα περισσότερες συνομιλίες στους διαδρόμους του συνεδριακού κέντρου Europa Biltzar Jauregia, του κοινοβουλίου της χώρας των Βάσκων και άλλων εμβληματικών τοποθεσιών της Βιτόρια-Γκαστέις όπου «απλώθηκε» η Παγκόσμια Διάσκεψη.
Το δεύτερο σαφές αίτημα αφορά τα ψηφιακά δικαιώματα και την τεχνολογική διακυβέρνηση. Η κοινότητα δεν ζητά απλώς «περισσότερη καινοτομία», αλλά θεσμικά αντίβαρα που διασφαλίζουν ότι η καινοτομία υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον: διαφάνεια στους αλγορίθμους και στα δεδομένα, φορητότητα, ανοιχτά πρότυπα, δημόσιες ψηφιακές υποδομές και λογοδοσία για τις επιπτώσεις. Στις σχετικές θεματικές, η «ψηφιακή κυριαρχία» παρουσιάστηκε όχι ως ιδεολογικό σύνθημα αλλά ως πρακτική ανάγκη: κανόνες, εποπτεία και κοινότητες που κυβερνούν τα ψηφιακά κοινά, ώστε τα δεδομένα και η ΤΝ να δουλεύουν για τους ανθρώπους. Κι εδώ αξίζουν ιδιαίτερες ευχαριστίες στη Renata Avila και στην υπόλοιπη ομάδα του Open Knowledge Foundation που σε όποιο πάνελ έστεκαν και σε όποια συνεδρία βρίσκονταν, έλεγαν τα πράγματα με το όνομά τους, χωρίς να τα στρογγυλεύουν. Για παράδειγμα, μιλώντας περί της κυριαρχίας επί των δεδομένων (data sovereignty) δεν άφησαν κανένα περιθώριο για παρερμηνείες: το ζήτημα της ψηφιακής κυριαρχίας αναδεικνυόταν ως πρόβλημα πριν 10-15 χρόνια – πλέονεξελίσσεται στον απόλυτο εφιάλτη, αφού μια χούφτα πολυεθνικών κολοσσών «φιλοξενούν» στις Cloud υποδομές τους ανυπολόγιστο όγκο δημόσιων δεδομένων, με ό,τι κινδύνους συνεπάγεται αυτό.
Το τρίτο αίτημα συνδέεται με τις δημόσιες προμήθειες τεχνητής νοημοσύνης. Εδώ η συζήτηση «ζωήρεψε»: πώς διαμορφώνουμε συμμετοχικές διαδικασίες από τον ορισμό μιας ανάγκης μέχρι την αξιολόγηση της υλοποίησης; Πώς διασφαλίζουμε ότι τα κριτήρια είναι ανοιχτά, τα δεδομένα αξιολόγησης προσβάσιμα και ότι οι πολίτες -ιδίως αυτοί που επηρεάζονται πιο άμεσα- έχουν φωνή πριν παγιωθούν τετελεσμένες καταστάσεις; Οδηγοί και «playbooks» που παρουσιάστηκαν γύρω από τη συμμετοχική προμήθεια ΤΝ δίνουν πολύ συγκεκριμένα βήματα: δημιουργία πολυσυμμετοχικών ομάδων εποπτείας, υποχρεωτικές δοκιμές με δημοσιευμένα αποτελέσματα, και εκ των προτέρων διάλογο για την αγορά, με ανοιχτή τεκμηρίωση. Αυτές δεν είναι πολυτέλειες· είναι προϋπόθεση για την αποτελεσματική υιοθέτηση της ΤΝ με όρους εμπιστοσύνης, διαφάνειας και λογοδοσίας.
Πίσω από αυτά τα «τι» κρύβεται ένα «γιατί»: η κρίση εμπιστοσύνης. Οι πολίτες δεν πείθονται με νέες εφαρμογές εάν δεν βλέπουν έγκαιρα και επαληθεύσιμα αποτελέσματα. Γι’ αυτό και ακούστηκε ξανά και ξανά η ανάγκη για κύκλους πολιτικής με δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα, ανοιχτά δεδομένα για την αποτύπωση της προόδου και λογοδοσία για όσα δεν έγιναν – όχι μόνο για όσα έγιναν. Η ανοικτότητα, όπως ειπώθηκε ξανά και ξανά, δεν είναι διαχειριστικό εργαλείο αλλά θεμέλιο εμπιστοσύνης, ειδικά σε περιόδους πολλαπλών κρίσεων.
Όλα αυτά, όμως, αναδεικνύουν και ένα τελευταίο -και συχνά αποσιωπούμενο- ερώτημα: πώς βιώνεται στην πράξη η ανοικτή διακυβέρνηση από εκείνους που την υπηρετούν εκ των έσω. Σε μια από τις πιο συμμετοχικές συνεδρίες, ακούστηκε ένας προβληματισμός από την οπτική των ίδιων των δημοσίων υπαλλήλων: ότι η δημόσια διοίκηση τείνει συχνά να μετατρέπεται σε «μπαλάκι του πινγκ πονγκ» ανάμεσα σε βραχύβιες δημόσιες πολιτικές-πυροτεχνήματα και σε πολίτες που, απογοητευμένοι από τη διαχρονική ασυνέπεια των θεσμών, χάνουν σταδιακά την εμπιστοσύνη τους προς αυτούς. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, από την πλευρά τους, βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο αυτής της δυσπιστίας – άλλοτε φορτώνονται συλλογικές ευθύνες, άλλοτε γίνονται αποδιοπομπαίοι τράγοι κάθε φορά που αποκαλύπτεται ένα σκάνδαλο διαφθοράς ή απλώς αποτυγχάνει μια δημόσια πολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και στην Ελλάδα, την τελευταία περίοδο, έφτασε να συζητείται στη δημόσια σφαίρα η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων· ένδειξη μιας βαθύτερης κρίσης εμπιστοσύνης που δείχνει πως χωρίς ενίσχυση της θεσμικής ακεραιότητας και της επαγγελματικής προστασίας, η ανοικτή διακυβέρνηση δεν έχει και πολλές ελπίδες να καρποφορήσει.
*Ο Ιωάννης Φύτρος, είναι Σημείο Επαφής του Δήμου Αθηναίων με το OGP Local
Περισσότερες από 40 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με επικεφαλής το European Digital Rights (EDRi), απευθύνουν ανοιχτή επιστολή προς τον Ευρωπαίο Επίτροπο για τη Δημοκρατία, τη Δικαιοσύνη και το Κράτος Δικαίου, Michael McGrath, εκφράζοντας έντονη ανησυχία για τον πρόσφατο διορισμό νέας Επιτρόπου στην Ιρλανδική Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων (DPC).
Η νέα Επίτροπος, σύμφωνα με την επιστολή, κατείχε μέχρι πρόσφατα ανώτερη θέση στις δημόσιες σχέσεις της Meta, ενός από τους βασικούς τεχνολογικούς κολοσσούς που εποπτεύει η DPC. Η προηγούμενη αυτή επαγγελματική σχέση —η οποία έληξε μόλις τον Αύγουστο του 2024— εγείρει, όπως επισημαίνουν οι οργανώσεις, σοβαρά ζητήματα αμεροληψίας και ανεξαρτησίας του ρυθμιστικού φορέα που διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην επιβολή του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR) σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η σημασία της ανεξαρτησίας των αρχών
Σύμφωνα με το Άρθρο 52 του GDPR και το Άρθρο 41 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, οι εποπτικές αρχές οφείλουν να ενεργούν με πλήρη ανεξαρτησία, αμεροληψία και δικαιοσύνη. Η αρχή αυτή, τονίζουν οι υπογράφοντες, δεν είναι τυπική αλλά ουσιαστική για την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού πλαισίου προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Η επιστολή υπενθυμίζει, επίσης, τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η υπόθεση C-288/12 Commission v. Hungary, όπου κρίθηκε ότι η πρόωρη παύση Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων συνιστούσε παραβίαση του ευρωπαϊκού δικαίου. Το παράδειγμα αυτό υπογραμμίζει τη νομική και πολιτική ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξασφαλίζει την ανεξαρτησία των εποπτικών αρχών.
Η Ιρλανδία ως “στενωπός” της επιβολής του GDPR
Η DPC έχει καθοριστικό ρόλο στην επιβολή του GDPR, καθώς αποτελεί την κύρια εποπτική αρχή για εταιρείες όπως η Meta, η Google και η Apple, των οποίων τα ευρωπαϊκά κεντρικά γραφεία βρίσκονται στην Ιρλανδία. Ωστόσο, η επιβολή του Κανονισμού από την DPC έχει κατ’ επανάληψη αμφισβητηθεί. Οι οργανώσεις καταγγέλλουν χρόνιες καθυστερήσεις και ανεπαρκή δράση, με υποθέσεις που προχωρούν μόνο μετά από πίεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (EDPB) ή μετά από αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ. Το αποτέλεσμα, όπως αναφέρουν, είναι η Ιρλανδία να έχει μετατραπεί σε “σημείο συμφόρησης” για την αποτελεσματική εφαρμογή του GDPR.
Κίνδυνος απώλειας εμπιστοσύνης και δικαιωμάτων
Η επιστολή προειδοποιεί ότι η ανάθεση της θέσης σε πρόσωπο με στενούς δεσμούς με τη βιομηχανία που οφείλει να ρυθμίζει η DPC, ενδέχεται να υπονομεύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη του κοινού, σε μια εποχή που η προστασία των δικαιωμάτων και της ιδιωτικότητας είναι περισσότερο κρίσιμη από ποτέ. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στη συνέχιση παράνομων πρακτικών διαφήμισης με βάση προσωπικά δεδομένα, παρά τα χρόνια τεκμηριωμένων καταγγελιών, γεγονός που αποδίδεται στην αδράνεια της DPC.
Αιτήματα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Οι οργανώσεις ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
Να αξιολογήσει κατά πόσο μπορεί να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία της Ιρλανδικής DPC σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Να διευκρινίσει τις ενέργειες που θα αναλάβει σε περίπτωση που η ανεξαρτησία παραβιάζεται, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης διαδικασιών παράβασης.
Να θεσπίσει ευρωπαϊκές εγγυήσεις που θα αποτρέπουν συγκρούσεις συμφερόντων και θα εξασφαλίζουν διαφανείς διαδικασίες διορισμού.
Ένα ζήτημα δημοκρατίας και εμπιστοσύνης
Όπως τονίζουν οι υπογράφοντες —μεταξύ των οποίων οι οργανώσεις Access Now, ARTICLE 19, Homo Digitalis, noyb, Global Witness, Statewatch και άλλες—, η ανεξαρτησία των εποπτικών αρχών δεν αποτελεί απλώς νομική υποχρέωση, αλλά πολιτική αναγκαιότητα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της δημοκρατικής νομιμότητας στην Ευρώπη.
Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν λάβει μέτρα, «θα τεθεί υπό αμφισβήτηση η ίδια η αξιοπιστία της προστασίας δεδομένων στην ΕΕ», καταλήγει η επιστολή.
Σας προσκαλούμε στο INFO Day του 2ου Εθνικού Διαγωνισμού Εφαρμογών Ανοιχτών Δεδομένων – Bank of Greece Datathon 2025, όπου θα μάθετε τα πάντα για τον πιο καινοτόμο διαγωνισμό ανοιχτών δεδομένων της χρονιάς! Εγγραφείτε εδώ για το INFO Day: https://bog25.datathon.gr/infoday-register/ Πρόγραμμα: Χρηματικά βραβεία: Το Datathon θα πραγματοποιηθεί:6-7 Δεκεμβρίου 2025 στο Impact Hub Athens, περισσότερες πληροφορίες εδώ στο ... Read more
Ψηφίζουν τα ρομπότ; Όχι, αλλά οι μηχανές επηρεάζουν ήδη βαθιά τον τρόπο που ψηφίζουμε, ενημερωνόμαστε και συμμετέχουμε. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν «ορίζει» τις εκλογές, όμως διαπερνά τις προεκλογικές εκστρατείες, την κυκλοφορία της πληροφορίας και τη διαβούλευση. Δίπλα στις ευκαιρίες για ανοιχτή συμμετοχή, συνυπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι χειραγώγησης, παραπληροφόρησης και ιδιωτικοποίησης κρίσιμων δημοκρατικών λειτουργιών. Το ζητούμενο δεν είναι η αποχή, αλλά η ώριμη, δημοκρατικά ελέγξιμη ενσωμάτωση της ΤΝ.
Η παραγωγική ΤΝ καθιστά ευκολότερη τη δημιουργία πειστικού αλλά ψευδούς περιεχομένου (εικόνες, βίντεο, κείμενα). Τα deepfakes και οι αλγοριθμικά διογκωμένες αφηγήσεις αλλοιώνουν το δημόσιο διάλογο, ιδίως όταν συνδυάζονται με στοχευμένες καμπάνιες μικροστοχεύσεων σε κοινωνικά δίκτυα. Η αξία των δεδομένων, ο «νέος χρυσός», ενισχύει ασυμμετρίες ισχύος: όσοι έχουν πρόσβαση, υποδομές και δεξιότητες, διαμορφώνουν προφίλ πολιτών και προωθούν εξατομικευμένα, συναισθηματικά φορτισμένα μηνύματα. Το σκάνδαλο Cambridge Analytica έδειξε ότι η καταχρηστική αξιοποίηση δεδομένων υπονομεύει την αυτονομία του ψηφοφόρου και την ισότητα ευκαιριών των υποψηφίων. Ταυτόχρονα, η συγκέντρωση της ΤΝ σε λίγες μεγάλες πλατφόρμες εντείνει την ιδιωτική ρύθμιση της δημόσιας σφαίρας.
Αλγοριθμική διακυβέρνηση: βοήθημα, όχι υποκατάστατο
Οι αλγόριθμοι βοηθούν στην κατανόηση προτιμήσεων και την επεξεργασία πολύπλοκων δεδομένων. Όμως η δημοκρατική νομιμοποίηση απαιτεί η τελική πολιτική κρίση να παραμένει ανθρώπινη. Η ΤΝ πρέπει να λειτουργεί επικουρικά στη λήψη αποφάσεων, με διαφάνεια, επεξηγησιμότητα και λογοδοσία, αποφεύγοντας το πέρασμα σε έναν «αυτόματο πιλότο» όπου το πολιτικό κόστος και η ευθύνη διαχέονται και τελικά εξαφανίζονται.
Ευκαιρίες: διαβούλευση, συμμετοχή, νέα εργαλεία
Η ΤΝ μπορεί να κλιμακώσει ποιοτικά τη συμμετοχική δημοκρατία: έξυπνη δειγματοληψία για συνελεύσεις πολιτών, διευκόλυνση και σύνοψη χιλιάδων προτάσεων, οργανωμένη αποτύπωση συγκλίσεων και διαφωνιών. Εργαλεία μετάφρασης ανοίγουν το διάλογο σε πολύγλωσσες κοινότητες. Εικονικοί βοηθοί επιτρέπουν στους πολίτες να αλληλεπιδρούν με προγράμματα, να διατυπώνουν ερωτήσεις και να αξιολογούν δεσμεύσεις. Η ίδια η ΤΝ μπορεί να γίνει αντικείμενο δημοκρατικής διακυβέρνησης, με ανοικτά πρότυπα και συμμετοχικές διαδικασίες που χτίζουν «ψηφιακή εμπιστοσύνη».
Όρια και αποκλεισμοί: ο ψηφιακός διχασμός
Η μετάβαση σε ψηφιακές διαδικασίες ενέχει τον κίνδυνο αποκλεισμών. Άνθρωποι χωρίς δεξιότητες ή πρόσβαση μένουν εκτός κρίσιμων υπηρεσιών, διαβουλεύσεων και παροχών. Η ισχυρή ταυτοποίηση που απαιτείται για ασφαλείς διαδικασίες μπορεί να γίνει νέα πύλη αποκλεισμού. Η πολιτεία οφείλει να επενδύσει στην καθολική πρόσβαση, τον ψηφιακό εγγραμματισμό και την υποστήριξη ομάδων που μένουν πίσω.
Ρυθμιστική πυξίδα: από τη συμμόρφωση στην πρόληψη
Η θωράκιση των θεσμών απαιτεί:
Διαφάνεια και ανιχνευσιμότητα περιεχομένου ΤΝ (π.χ. υδατογραφήματα και σήμανση παραγόμενου υλικού).
Υποχρεώσεις επεξηγησιμότητας για συστήματα που επηρεάζουν δικαιώματα και εκλογικές διαδικασίες.
Ισχυρή, προληπτική εποπτεία, όχι μόνο εκ των υστέρων πρόστιμα, με ανεξάρτητους μηχανισμούς και σαφείς κανόνες λογοδοσίας.
Εκδημοκρατισμό των δεδομένων: πρόσβαση, ανοικτά πρότυπα, δεξιότητες ανάλυσης, ώστε να μειωθούν οι ασυμμετρίες ισχύος.
Ενίσχυση της επαλήθευσης( fact-checking), σήμανση αμφισβητούμενου περιεχομένου και κώδικες πρακτικής για πλατφόρμες.
Πλουραλισμό σε όλο τον κύκλο ζωής της ΤΝ (ανοιχτοί αλγόριθμοι, ανοιχτά βάρη, ανοιχτά δεδομένα, αξιολόγηση).
Στρατηγικές ψηφιοποίησης του Δημοσίου με θεμελίωση στις αρχές ισότητας, ένταξης και διαφάνειας, και με καθολικά πρότυπα που λαμβάνουν υπόψη περιθωριοποιημένες κοινότητες.
Συμμετοχή χωρίς αυταπάτες
Η διεύρυνση της διαβούλευσης δεν πρέπει να μετατρέπεται σε διάχυση ευθύνης. Οι αντιπρόσωποι οφείλουν να αφουγκράζονται τους πολίτες, όχι να μετακυλίουν σε αυτούς την απόφαση ώστε να εκλείπει το πολιτικό κόστος. Οι συνελεύσεις πολιτών, όταν είναι αντιπροσωπευτικές, διαφανείς και συνδεδεμένες με θεσμικές δεσμεύσεις, ενισχύουν τη νομιμοποίηση. Χωρίς αυτά, καλλιεργούν μόνο την ψευδαίσθηση συμμετοχής.
Συμπέρασμα: να κάνουμε την ΤΝ εργαλείο διεύρυνσης της δημοκρατίας
Η ΤΝ μπορεί να διευρύνει τη συμμετοχή, να ενισχύσει τη λογοδοσία και να καταστήσει τους θεσμούς πιο διαφανείς και αποτελεσματικούς. Μπορεί όμως, αν μείνει ανεξέλεγκτη, να επιταχύνει τον ψηφιακό αυταρχισμό και να διαβρώσει την εμπιστοσύνη. Η επιλογή δεν είναι ανάμεσα σε φόβο ή άκριτη αποθέωση· είναι ανάμεσα σε θεσμική αδράνεια και δημοκρατική διακυβέρνηση της τεχνολογίας. Με διαφάνεια, ανοικτά πρότυπα, παιδεία, προληπτική εποπτεία και γνήσια συμμετοχή, η ΤΝ μπορεί να γίνει σθεναρός σύμμαχος της δημοκρατίας, όχι ο αφανής της αντίπαλος.
—
Αυτό το άρθρο βασίστηκε στην επιστημονική εργασία της κ.Φ.Παναγοπούλου που δημοσιεύθηκε στο syntagmawatch.
Οι εκδηλώσεις δεν σταματούν καθώς αυτήν την εβδομάδα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τις ανοιχτές τεχνολογίες και την καινοτομία! Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ) σας προτείνει να τις παρακολουθήσετε και να τις διαδώσετε. Μπορείτε επίσης να δείτε περισσότερες εκδηλώσεις για τις επόμενες εβδομάδες ή να καταχωρίσετε τη δική σας εκδήλωση στο: https://ellak.gr/events.
Στις 2 Οκτωβρίου 2025, το Open Source Observatory (OSOR) διοργάνωσε ένα διαδικτυακό σεμινάριο αφιερωμένο στην υιοθέτηση και επαναχρησιμοποίηση λογισμικού ανοιχτού κώδικα από τους ευρωπαϊκούς δήμους και περιφέρειες. Η εκδήλωση συγκέντρωσε φίλους και υποστηρικτές του ανοιχτού λογισμικού για να συζητήσουν τα ευρήματα μιας νέας μελέτης του OSOR σχετικά με το πώς οι τοπικές αρχές αξιοποιούν στην πράξη το ανοιχτό λογισμικό, καθώς και για να ακούσουν τις μαρτυρίες δύο επαγγελματιών του χώρου.
Μελέτη για το Ανοιχτό Λογισμικό στην Τοπική Αυτοδιοίκηση: επισκόπηση
Το σεμινάριο επικεντρώθηκε στη μελέτη του OSOR με τίτλο «Open Source Software Adoption and Reuse in European Local Governments: A Multiple-Case Study». Η έρευνα, με επικεφαλής τους Nicholas Gates (OpenForum Europe), Johan Linåker (RISE), καθώς και τους Yannis Chourmouziadis και Simon Weber, στόχευε να καλύψει το κενό συγκριτικής έρευνας για την υιοθέτηση του ανοιχτού λογισμικού σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η μελέτη κατέγραψε πάνω από 1.000 έργα, πολιτικές και δραστηριότητες, και περιλάμβανε 21 συνεντεύξεις σε πέντε περιπτώσεις μελέτης. Εξέτασε τη συνεργατική ανάπτυξη, συντήρηση, δημιουργία και επαναχρησιμοποίηση λύσεων ανοιχτού κώδικα, με έμφαση στη διασυνοριακή ανταλλαγή και διαλειτουργικότητα.
Εμπειρίες από τις πέντε μελέτες
Consul Democracy: Μια κορυφαία πλατφόρμα συμμετοχής των πολιτών, που ξεκίνησε στη Μαδρίτη και σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως στην Ισπανία και διεθνώς. Η μελέτη ανέδειξε την εξέλιξή της από πρωτοβουλία μια εφαρμογής σε δήμο σε μοντέλο Foundation, με μαθήματα σχετικά με τη χρηματοδοτική βιωσιμότητα, τη διακυβέρνηση και τη συμμετοχή της κοινότητας.
OS2borgerPC & MedborgarPC: Λύσεις ανοιχτού κώδικα για τη διαχείριση δημόσιων υπολογιστών, που αναπτύχθηκαν στη Δανία και προσαρμόστηκαν στη Σουηδία μέσω του Sambruk. Η περίπτωση αυτή ανέδειξε τη διασυνοριακή συνεργασία και τον ρόλο των συλλογικών φορέων στην προμήθεια, συντήρηση και προσαρμογή λύσεων στις τοπικές ανάγκες.
Golemio: Μια πλατφόρμα έξυπνων δεδομένων πόλης, αναπτυγμένη από την Operator ICT, εταιρεία που ανήκει στον Δήμο της Πράγας. Η Golemio συγκεντρώνει και διαχειρίζεται δεδομένα για τις αστικές μετακινήσεις, δείχνοντας πώς οι αρχές μπορούν να ενσωματώσουν τις αρχές του ανοιχτού λογισμικού στις δικές τους δομές.
Parlameter: Εργαλείο παρακολούθησης κοινοβουλευτικής δραστηριότητας, δημιουργημένο από οργανισμό της κοινωνίας των πολιτών και χρησιμοποιούμενο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η περίπτωση αυτή δείχνει πώς οι μη κερδοσκοπικοί φορείς μπορούν να προσαρμόσουν λύσεις ανοιχτού κώδικα σε τοπικά περιβάλλοντα και να συνεργαστούν με δήμους ακόμη και με περιορισμένους τεχνικούς πόρους.
Digitransit: Πλατφόρμα κινητικότητας στη Φινλανδία, βασισμένη στο OpenTripPlanner και προσαρμοσμένη για την περιοχή του Ελσίνκι. Παράδειγμα του πώς η αξιοποίηση υπαρχουσών κοινοτήτων και προτύπων ανοιχτού κώδικα μπορεί να ενισχύσει τη κλιμάκωση και τοπική προσαρμογή λύσεων στις δημόσιες μεταφορές.
Μαθήματα και συστάσεις
Η ανάλυση των περιπτώσεων ανέδειξε ορισμένα κρίσιμα διδάγματα:
Δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο επιτυχίας: Ο συνδυασμός διεθνών ιδρυμάτων, εθνικών ενώσεων, παρόχων δημόσιων υπηρεσιών και ΜΚΟ είναι αυτός που φέρνει αποτελέσματα.
Η διακυβέρνηση και η βιωσιμότητα είναι κρίσιμες: Η σωστή διακυβέρνηση μέσω συλλόγων ή ιδρυμάτων και η διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμη επιτυχία.
Σχεδίαση με γνώμονα τη διαλειτουργικότητα και την επαναχρησιμοποίηση: Οι λύσεις πρέπει να σχεδιάζονται εξαρχής με ανοιχτά πρότυπα, αρθρωτή δομή και προσαρμοστικότητα.
Αξιοποίηση ενώσεων και κοινωνίας των πολιτών: Οργανισμοί όπως το Sambruk προσφέρουν τεχνική υποστήριξη, εκπαίδευση και ενδυνάμωση των δήμων με περιορισμένους πόρους.
Προώθηση της διασυνοριακής συνεργασίας: Οι λύσεις ανοιχτού κώδικα μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικά νομικά και πολιτιστικά πλαίσια, εμπλουτίζοντας την καινοτομία.
Αντιμετώπιση εμποδίων εκ των προτέρων: Ζητήματα όπως η εξάρτηση από προμηθευτές, οι περιορισμοί στις προμήθειες και η έλλειψη τεχνικής ικανότητας πρέπει να αντιμετωπίζονται συλλογικά.
Προγραμματισμός για συντήρηση και μακροχρόνια υποστήριξη: Η συντήρηση πρέπει να ενσωματώνεται από το αρχικό στάδιο, ακόμη και στις διαδικασίες προμηθειών.
Απόψεις από το πεδίο: εμπειρίες επαγγελματιών
Δύο ειδικοί που συμμετείχαν στη μελέτη μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους:
Στρατηγική συνεργασία και βιώσιμα μοντέλα (Sambruk, Σουηδία)
Ο Thomas Vandersten παρουσίασε τον ρόλο του Sambruk, ενός κονσόρτσιουμ 160 σουηδικών δημόσιων οργανισμών, ως καταλύτη για την υιοθέτηση του ανοιχτού λογισμικού. Κύρια σημεία:
Κεντρική προμήθεια μέσω ενώσεων, που μειώνει τη γραφειοκρατία.
Κοινή διακυβέρνηση, όπου κάθε μέλος συνεισφέρει στη συντήρηση.
Συνεχής βελτίωση, μέσω ανάλυσης του κώδικα και ενίσχυσης της επικοινωνίας με τα μέλη.
Προώθηση της υιοθέτησης και ενίσχυση ικανοτήτων (Code for Romania)
Η Miruna Muscan μίλησε για το έργο της Code for Romania, μιας ΜΚΟ που δημιουργεί λύσεις ανοιχτού κώδικα για ΜΚΟ και δημόσιους φορείς, όπως το Consul Democracy. Ανέδειξε:
Εμπόδια κλίμακας, όπως οι κανόνες προμηθειών και ο περιορισμένος τεχνικός δυναμισμός.
Ενδυνάμωση και εκπαίδευση μέσω πρακτικής υποστήριξης.
Ανάγκη εθνικής στρατηγικής και ισχυρότερης κυβερνητικής συμμετοχής για συστημική υιοθέτηση.
Συμπέρασμα
Το σεμινάριο του OSOR επιβεβαίωσε τη συνεχή άνοδο της σημασίας του ανοιχτού λογισμικού για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών δήμων. Αναδεικνύοντας πραγματικές εμπειρίες και εφαρμόσιμες προτάσεις, έδειξε ότι η επιτυχία προϋποθέτει συνεργατική διακυβέρνηση, βιώσιμη χρηματοδότηση, ενδυνάμωση ικανοτήτων και υποστηρικτικό πολιτικό πλαίσιο — στοιχεία που μπορούν να λειτουργήσουν ως οδικός χάρτης για άλλες περιοχές της Ευρώπης.
Παιδαγωγικές και τεχνικές προϋποθέσεις για την εκπαίδευση του μέλλοντος
Οι “έξυπνοι” βοηθοί τύπου Προσωπικός Δάσκαλος δεν είναι απλώς ένα ακόμη ψηφιακό εργαλείο, αλλά μια νέα αρχιτεκτονική μάθησης που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές μαθαίνουν και οι εκπαιδευτικοί καθοδηγούν. Για να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί με παιδαγωγική σοβαρότητα ένας Προσωπικός Εκπαιδευτικός Βοηθός με Τεχνητή Νοημοσύνη, χρειάζονται ξεκάθαρες προϋποθέσεις σε τέσσερις διαστάσεις: σκοπός, παιδαγωγική, δεδομένα και τεχνολογία/διακυβέρνηση.
1. Ο σκοπός καθορίζει τη μάθηση
Πριν εισαχθεί οποιοδήποτε σύστημα ΤΝ στο σχολείο, πρέπει να απαντηθεί το θεμελιώδες ερώτημα: τι θέλουμε να αλλάξει στον μαθητή; Ο στόχος δεν είναι μόνο οι βαθμοί ή η ταχύτητα απάντησης, αλλά η καλλιέργεια ανθεκτικών δεξιοτήτων — αυτορρύθμιση, μεταγνωστική επίγνωση, περιέργεια και νοηματοδοτημένη κατανόηση. Αν δεν συμφωνηθεί εξ αρχής ποια αλλαγή επιδιώκουμε (π.χ. επίμονη προσπάθεια, καλύτερες στρατηγικές μελέτης, εννοιολογική αναδόμηση), το σύστημα κινδυνεύει να βελτιστοποιεί λάθος στόχους.
2. Παιδαγωγική: Από τις αρχές στη ροή της τάξης
Η ΤΝ δεν μπορεί να “διδάξει” χωρίς σαφή θεμέλια από τις επιστήμες της μάθησης. Χρειάζεται να ενσωματώνει αρχές όπως:
διαχείριση γνωστικού φορτίου, ώστε να μην υπερφορτώνει τον μαθητή με πληροφορίες,
ενεργητική μάθηση, όπου ο μαθητής παράγει, εξηγεί, ανακαλεί,
μεταγνώση, δηλαδή να σχεδιάζει, να παρακολουθεί και να αξιολογεί τη σκέψη του,
προσαρμογή στους στόχους και το επίπεδο του κάθε μαθητή.
Αυτές οι αρχές πρέπει να μεταφράζονται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές διαλόγου: πότε το σύστημα ρωτά, πότε αφήνει εποικοδομητική σύγχυση, πότε ζητά αναστοχασμό ή ανάκληση χωρίς βοήθεια. Ένας πραγματικά “έξυπνος” βοηθός δεν δίνει απλώς απαντήσεις, αλλά καθοδηγεί τη σκέψη.
3. Μοντελοποίηση μαθητή: πέρα από τις γνώσεις
Η αποτελεσματικότητα ενός Προσωπικού Δασκάλου εξαρτάται από το πόσο καλά “καταλαβαίνει” τον μαθητή. Αυτό δεν σημαίνει μόνο παρακολούθηση γνώσεων ή δεξιοτήτων, αλλά ολιστική μοντελοποίηση: κίνητρα, συναισθήματα, πεποιθήσεις για τη μάθηση, προϋπάρχουσες ιδέες και εκτελεστικές λειτουργίες. Ένας βοηθός ΤΝ μπορεί να συμπεραίνει “σήματα” αυτών των παραμέτρων από τις ίδιες τις συνομιλίες — π.χ. δείκτες επιμονής, βάθος αιτιολόγησης, στιγμές σύγχυσης — και να προσαρμόζει τη διδασκαλία σε πραγματικό χρόνο.
Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγεται η υποκατάσταση της σκέψης. Τα γενικά LLMs συχνά ενθαρρύνουν την “εκχώρηση” της γνωστικής προσπάθειας. Για αυτό, ο παιδαγωγικός σχεδιασμός πρέπει να επιβάλλει περιορισμούς που ενισχύουν τη μάθηση: καθυστερημένη παροχή λύσης, εντολές τύπου “σκέψου φωναχτά”, ανάκληση από μνήμης, σύγκριση λύσεων ή αιτιολόγηση. Ο ψηφιακός δάσκαλος λειτουργεί ως σκαλωσιά που σταδιακά αποσύρεται.
4. Τεχνολογία, δεδομένα και διακυβέρνηση
Η αρχιτεκτονική ενός τέτοιου συστήματος πρέπει να είναι ασφαλής, επεξηγήσιμη και παιδαγωγικά ελεγχόμενη. Αυτό περιλαμβάνει:
αξιόπιστα μοντέλα γλώσσας (LLMs) με δυνατότητα τοπικής εγκατάστασης,
βιβλιοθήκη μαθησιακών δραστηριοτήτων ευθυγραμμισμένων με το πρόγραμμα σπουδών,
μηχανισμούς “σκληρής” προσαρμογής και καταγραφή τεκμηρίων μάθησης,
πολιτικές GDPR, ενημερωμένη συγκατάθεση και τοπική επεξεργασία δεδομένων όπου είναι δυνατόν,
Οι μετρήσεις δεν αφορούν μόνο διαγωνίσματα, αλλά μακροχρόνιες αλλαγές σε στάσεις, στρατηγικές και μεταγνωστικές δεξιότητες, πάντα με σεβασμό στην ιδιωτικότητα.
5. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: από χρήστης σε συν-σχεδιαστής
Ένας Προσωπικός Εκπαιδευτικός Βοηθός δεν “μπαίνει” απλώς στην τάξη· συνδιαμορφώνεται με τους διδάσκοντες. Χρειάζεται επιμόρφωση, κοινότητες πρακτικής, αποθετήρια σεναρίων και συν-σχεδίαση ρουτινών τάξης — πότε και πώς χρησιμοποιείται ο βοηθός και πότε όχι. Η ΤΝ αναλαμβάνει μικρο-προσαρμογές και διαγνωστικές υποδείξεις, ενώ ο εκπαιδευτικός παραμένει ο ηγέτης της μάθησης.
6. Από το σχολείο στο οικοσύστημα
Σε επίπεδο φορέα ή χώρας, χρειάζεται οδικός χάρτης:
σαφείς παιδαγωγικοί στόχοι,
επιλογή ανοιχτών μοντέλων με τοπική φιλοξενία,
υποδομές όπως ενιαία σύνδεση (SSO.sch.gr) και κοινές αποθήκες πόρων,
και νομικό/ηθικό πλαίσιο για τη συλλογή και χρήση μαθησιακών δεδομένων.
Η επιτυχία ενός εθνικού οικοσυστήματος ΤΝ δεν μετριέται από εντυπωσιακές συνομιλίες, αλλά από διατηρήσιμες αλλαγές στις πεποιθήσεις, τις δεξιότητες και τη μάθηση των μαθητών.
7. Ο μαθητής σκέφτεται, ο εκπαιδευτικός ηγείται
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να στηρίξει την ανθρώπινη μάθηση μόνο αν ενισχύει τη σκέψη, τη δυσκολία, την περιέργεια και την αυτονομία. Με καθαρούς στόχους, παιδαγωγική μετάφραση, προσεκτική μοντελοποίηση, τεχνική και θεσμική θωράκιση και ουσιαστική επιμόρφωση, ο ψηφιακός “Προσωπικός Δάσκαλος” μπορεί να γίνει εργαλείο μάθησης για κάθε παιδί — όχι αντικαταστάτης του δασκάλου, αλλά συνεργάτης του.
Βασισμένο στο άρθρο: Aru, J., & Laak, K. (2025). Developing an AI-based General Personal Tutor for Education. Trends in Cognitive Sciences.https://doi.org/10.1016/j.tics.2025.09.010.
Το Ubuntu 25.10 “Questing Quokka” είναι εδώ και φέρνει αλλαγές που θα νιώσεις: νέος kernel 6.17, GNOME 49, νέες default εφαρμογές, υιοθέτηση sudo-rs, απομάκρυνση X11 session και άλλα πολλά. Σε αυτό… Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου Κυκλοφόρησε το Ubuntu 25.10: Questing Quokka — Τι φέρνει η νέα έκδοση όπως δημοσιεύθηκε στο Linux Insider
Κυκλοφόρησε η νέα έκδοση, 25.10, της διανομής Ubuntu! Μπορείτε να την κατεβάσετε από το επίσημο site. Μην ξεχάσετε να ρίξετε μια ματιά στις σημειώσεις της έκδοσης πρίν την αναβάθμιση ή την εγκατάσταση. Υπενθυμίζουμε ότι βγαίνει σε πολλές "γεύσεις" ;-)
Ως φοιτητές, συχνά ερχόμαστε σε επαφή με πανίσχυρα μαθηματικά λογισμικά όπως το MATLAB, το Maple ή η Mathematica. Είναι εξαιρετικά εργαλεία για τα μαθήματα και τις εργασίες μας, όμως έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα: το υψηλό κόστος της άδειας χρήσης. Αυτό δυσκολεύει την πρακτική εξάσκηση στο σπίτι και περιορίζει τη χρήση τους μετά την αποφοίτηση.
Εδώ έρχεται να δώσει τη λύση το SageMath, μια βιώσιμη, δωρεάν και ανοικτού κώδικα εναλλακτική. Στόχος του είναι να προσφέρει τις ίδιες δυνατότητες με τα εμπορικά πακέτα, χωρίς κανένα κόστος. Μαθαίνοντας SageMath, επενδύετε σε ένα εργαλείο που θα μπορείτε να χρησιμοποιείτε ελεύθερα για πάντα, τόσο στις σπουδές σας όσο και στην επαγγελματική σας πορεία.
Τι είναι το SageMath;
Το SageMath είναι ένα ολοκληρωμένο μαθηματικό περιβάλλον που συνδυάζει τη δύναμη δεκάδων κορυφαίων πακέτων ανοικτού κώδικα, όπως τα NumPy, SciPy, matplotlib και Sympy, κάτω από μια ενιαία και φιλική διεπαφή. Η καρδιά του SageMath είναι η γλώσσα προγραμματισμού Python, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά ευέλικτο και εύκολο στην εκμάθηση για όσους έχουν ήδη μια βασική επαφή μαζί της. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα των μαθηματικών, από την άλγεβρα, τη γεωμετρία και τη θεωρία αριθμών μέχρι την κρυπτογραφία και την ανάλυση δεδομένων.
Σε αυτόν τον οδηγό, θα δούμε τους πιο δημοφιλείς τρόπους για να το χρησιμοποιήσετε και να το εγκαταστήσετε στο Linux λειτουργικό σας σύστημα.
Μέθοδος 1: Online Χρήση (Χωρίς Εγκατάσταση)
Ο πιο γρήγορος και εύκολος τρόπος να δοκιμάσετε το SageMath είναι μέσω διαδικτύου. Δεν χρειάζεται να εγκαταστήσετε απολύτως τίποτα!
SageCell: Ιδανικό για γρήγορους υπολογισμούς. Το SageCell σας δίνει ένα «κελί» όπου μπορείτε να γράψετε κώδικα SageMath και να δείτε άμεσα το αποτέλεσμα. Είναι τέλειο για να δοκιμάσετε μια εντολή ή να λύσετε μια άσκηση χωρίς καμία άλλη διαδικασία.
CoCalc: Μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα στο cloud. Το CoCalc σας προσφέρει ένα πλήρες περιβάλλον εργασίας με Jupyter Notebooks, τερματικό Linux και δυνατότητα συνεργασίας σε πραγματικό χρόνο με άλλους χρήστες. Το δωρεάν πλάνο έχει κάποιους περιορισμούς, όπως πιο αργή απόκριση και έλλειψη πρόσβασης στο διαδίκτυο από το περιβάλλον εργασίας, αλλά είναι παραπάνω από αρκετό για τις περισσότερες φοιτητικές εργασίες.
Google Colab: Πολλοί φοιτητές είναι ήδη εξοικειωμένοι με το Google Colab για εργασίες Python και machine learning. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να πάρετε ένα Jupyter Notebook που δημιουργήσατε τοπικά με το SageMath, να το ανεβάσετε στο Google Drive σας και να το ανοίξετε απευθείας στο Colab για να συνεχίσετε την εργασία σας. Επειδή το Colab βασίζεται στην ίδια τεχνολογία σημειωματαρίων, η εμπειρία χρήσης είναι σχεδόν πανομοιότυπη, δίνοντάς σας την αίσθηση ότι δουλεύετε απευθείας στο SageMath, αλλά με τα τεράστια πλεονεκτήματα της υποδομής της Google: δωρεάν πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ (ακόμα και GPU για πιο απαιτητικούς υπολογισμούς), μηδενική ρύθμιση και άψογη ενσωμάτωση με το Google Drive για αποθήκευση και διαμοιρασμό των εργασιών σας.
Binder: Εκτελέσιμο Περιβάλλον με ένα Κλικ. Το Binder είναι μια φανταστική υπηρεσία που μετατρέπει ένα αποθετήριο κώδικα (π.χ. από το GitHub) σε μια συλλογή από ζωντανά, εκτελέσιμα Jupyter Notebooks. Η ιδέα είναι απλή: ένας καθηγητής ή ένας ερευνητής μπορεί να ανεβάσει τα σημειωματάριά του μαζί με ένα αρχείο ρυθμίσεων που δηλώνει ότι χρειάζεται το SageMath (όχι απαραίτητα). Στη συνέχεια, το Binder δημιουργεί έναν ειδικό σύνδεσμο. Οποιοσδήποτε πατάει αυτόν τον σύνδεσμο, μεταφέρεται σε ένα προσωρινό, ζωντανό περιβάλλον Jupyter, με το SageMath και όλες τις απαραίτητες βιβλιοθήκες ήδη εγκατεστημένες, έτοιμο να εκτελέσει τον κώδικα. Είναι το απόλυτο εργαλείο για τον διαμοιρασμό ακαδημαϊκού υλικού, παραδειγμάτων και αναπαραγώγιμης έρευνας, καθώς εξαλείφει πλήρως την ανάγκη για εγκαταστάσεις από την πλευρά του χρήστη.
Μέθοδος 2: Εγκατάσταση μέσω Διαχειριστή Πακέτων (Ο προτεινόμενος τρόπος)
Αν θέλετε μια πλήρη, τοπική εγκατάσταση, ο διαχειριστής πακέτων της διανομής σας είναι ο καλύτερος σας φίλος.
Εγκατάσταση σε Arch Linux
Για τους χρήστες Arch Linux, η διαδικασία είναι απλή. Ανοίξτε ένα τερματικό και εκτελέστε:
sudo pacman -S sagemath
Για να ξεκινήσετε το περιβάλλον Jupyter Notebook, απλά δώστε την εντολή “sage -n jupyter” και θα ανοίξει αυτόματα στον browser σας.
Εγκατάσταση σε Debian (Stable) / Ubuntu (22.04 LTS και παλαιότερες)
Σε σταθερές εκδόσεις του Debian και σε παλαιότερες εκδόσεις του Ubuntu, το SageMath υπάρχει στα επίσημα αποθετήρια.
Σημαντική Σημείωση: Το πακέτο sagemath έχει αφαιρεθεί από τις πιο πρόσφατες εκδόσεις, όπως το Ubuntu 24.04 και το Debian Testing, λόγω τεχνικών ασυμβατοτήτων με νεότερες εκδόσεις της Python. Αν έχετε μια από αυτές τις διανομές, θα πρέπει να ακολουθήσετε μία από τις παρακάτω “Παγκόσμιες Μεθόδους”.
Μέθοδος 3: Παγκόσμιες Μέθοδοι (Για κάθε διανομή Linux)
Αυτές οι μέθοδοι λειτουργούν σχεδόν σε οποιοδήποτε σύστημα Linux και είναι ιδανικές αν η διανομή σας (όπως openSUSE, Fedora, ή νεότερες Ubuntu/Debian) δεν παρέχει το SageMath άμεσα.
Docker: Η Σύγχρονη και Ευέλικτη Λύση (Προτείνεται)
Το Docker σας επιτρέπει να τρέξετε το SageMath μέσα σε ένα “κοντέινερ”, ένα απομονωμένο περιβάλλον που περιέχει τα πάντα που χρειάζεται για να λειτουργήσει, χωρίς να επηρεάζει το υπόλοιπο σύστημά σας. Είναι ο πιο καθαρός και αξιόπιστος τρόπος εγκατάστασης.
Λήψη του Docker image:
sudo docker pull sagemath/sagemath
Εκκίνηση του SageMath με Jupyter Notebook:
sudo docker run --rm -p 8888:8888 sagemath/sagemath:latest
Η παράμετρος –rm καθαρίζει αυτόματα το κοντέινερ όταν το σταματάτε.
Σύνδεση: Αφού εκτελέσετε την εντολή, το τερματικό θα σας δείξει μια διεύθυνση URL που περιέχει ένα “token” (έναν κωδικό πρόσβασης). Αντιγράψτε ολόκληρη τη διεύθυνση (π.χ., http://127.0.0.1:8888/?token=…) και επικολλήστε την στον browser σας για να συνδεθείτε στο Jupyter.
Τερματισμός: Για να σταματήσετε το SageMath, απλά γυρίστε στο τερματικό που εκτελέσατε την εντολή και πατήστε Ctrl+C.
Εγκατάσταση από Πηγαίο Κώδικα (Για προχωρημένους)
Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει τη μεταγλώττιση (compiling) του SageMath από την αρχή. Απαιτεί αρκετό χρόνο (ακόμα και ώρες) και χώρο στον δίσκο, αλλά σας δίνει την απολύτως τελευταία έκδοση, βελτιστοποιημένη για τον υπολογιστή σας.
Αποσυμπίεση: Αποσυμπιέστε το αρχείο που κατεβάσατε.
Μεταγλώττιση: Μεταβείτε στον φάκελο που δημιουργήθηκε και ακολουθήστε τις επίσημες οδηγίες, που συνήθως περιλαμβάνουν τις εντολές ./configure και make.
Εναλλακτικές Εφαρμογές Σημειωματαρίου (Notebook)
Το Jupyter είναι το de facto περιβάλλον για το SageMath, αλλά υπάρχουν και άλλες εφαρμογές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως front-end.
Porto: Μια εναλλακτική εφαρμογή για notebooks που μπορείτε να βρείτε στο Flathub.
flatpak install flathub org.cvfosammmm.Porto
Σημείωση: Το Porto είναι απλώς το γραφικό περιβάλλον. Για να το χρησιμοποιήσετε με το SageMath, πρέπει πρώτα να έχετε εγκαταστήσει το SageMath με μία από τις παραπάνω μεθόδους και στη συνέχεια να ρυθμίσετε το Porto ώστε να χρησιμοποιεί τον πυρήνα (kernel) του SageMath.
Επίλογος
Το SageMath είναι ένα απίστευτα ισχυρό εργαλείο για κάθε φοιτητή που ασχολείται με τα μαθηματικά, τη μηχανική ή την επιστήμη των υπολογιστών. Είτε επιλέξετε την άμεση λύση του SageCell, την ευελιξία του Docker, είτε τη σταθερότητα του διαχειριστή πακέτων της διανομής σας, η επένδυση χρόνου για την εκμάθησή του θα σας ανταμείψει πολλαπλά. Σας ενθαρρύνουμε να το δοκιμάσετε, να πειραματιστείτε και να γίνετε μέλος της κοινότητας του πανεπιστημίου μας αλλά και παγκόσμιας κοινότητας ανοικτού λογισμικού
Η Canonical κυκλοφόρησε επίσημα το Ubuntu 25.10, με την κωδική ονομασία “Questing Quokka”, σηματοδοτώντας την τελευταία ενδιάμεση έκδοση πριν από την επόμενη έκδοση μακροχρόνιας υποστήριξης (LTS), 26.04. Αυτή η έκδοση φέρνει μια σειρά από ριζικές αλλαγές και εκσυγχρονισμούς που στοχεύουν στη βελτίωση της ασφάλειας, της απόδοσης και της εμπειρίας χρήστη, καθιστώντας το “Questing Quokka” μια από τις πιο σημαντικές ενημερώσεις των τελευταίων ετών.
Το όνομα της έκδοσης, εμπνευσμένο από το φιλικό μαρσιποφόρο της Αυστραλίας, το Quokka, αντικατοπτρίζει τη φιλόξενη φύση του Ubuntu, ενώ ο όρος “Questing” (Αναζήτηση) υποδηλώνει τη φιλόδοξη πορεία του προς τον εκσυγχρονισμό.
Κύρια νέα χαρακτηριστικά με μια ματιά:
Linux Kernel 6.17: Κορυφαία υποστήριξη υλικού και βελτιώσεις απόδοσης.
GNOME 49: Ένα ανανεωμένο και πιο λειτουργικό περιβάλλον επιφάνειας εργασίας.
Αποκλειστικά Wayland: Οριστική κατάργηση της συνεδρίας X.org για βελτιωμένη ασφάλεια και γραφικά.
sudo-rs: Αντικατάσταση της κλασικής εντολής sudo με μια πιο ασφαλή υλοποίηση σε Rust.
Νέες προεπιλεγμένες εφαρμογές: Το Ptyxis αντικαθιστά το GNOME Terminal και το Loupe το Eye of GNOME.
Dracut by Default: Ένας νέος, πιο σύγχρονος τρόπος διαχείρισης της διαδικασίας εκκίνησης.
Βαθιές Αλλαγές στον Πυρήνα και το Σύστημα
Linux Kernel 6.17 για Κορυφαία Απόδοση
Στην καρδιά του Ubuntu 25.10 χτυπά ο ολοκαίνουργιος Linux Kernel 6.17. Αυτή η αναβάθμιση φέρνει εκτεταμένες βελτιώσεις στην υποστήριξη υλικού, διασφαλίζοντας συμβατότητα με τους πιο πρόσφατους επεξεργαστές και κάρτες γραφικών από Intel, AMD και NVIDIA. Οι χρήστες θα επωφεληθούν από την υποστήριξη για τα γραφικά Intel Core Ultra Xe3, τις διακριτές κάρτες γραφικών Intel Arc Pro B50 και B60 “Battlemage”, και την τεχνολογία AMD SmartMux για υβριδικά γραφικά σε φορητούς υπολογιστές. Επιπλέον, ο νέος πυρήνας εισάγει βελτιώσεις απόδοσης στο σύστημα αρχείων EXT4 και βελτιστοποιήσεις που μειώνουν τη φθορά σε δίσκους SSD.
Dracut: Εκσυγχρονισμός της εκκίνησης
Μια σημαντική αλλαγή “κάτω από το καπό” είναι η υιοθέτηση του Dracut ως του προεπιλεγμένου εργαλείου δημιουργίας του initramfs, αντικαθιστώντας το παλαιότερο initramfs-tools. Αν και αυτή η αλλαγή είναι αόρατη για τους περισσότερους χρήστες, καθιστά τη διαδικασία εκκίνησης του Ubuntu πιο ασφαλή, προβλέψιμη και συνεπή, καθώς το Dracut είναι πιο αρθρωτό και ευκολότερο στη συντήρηση.
GNOME 49: Μια ανανεωμένη εμπειρία επιφάνειας εργασίας
Το Ubuntu 25.10 έρχεται με το GNOME 49, την τελευταία έκδοση του δημοφιλούς περιβάλλοντος εργασίας. Το GNOME 49 εισάγει μια σειρά από βελτιώσεις που εστιάζουν στην εμπειρία χρήστη:
Χειριστήρια πολυμέσων στην οθόνη κλειδώματος: Πλέον μπορείτε να ελέγχετε την αναπαραγωγή μουσικής ή βίντεο (παύση, επόμενο/προηγούμενο κομμάτι) χωρίς να χρειάζεται να ξεκλειδώσετε το σύστημά σας.
Ρυθμίσεις φωτεινότητας ανά οθόνη: Οι χρήστες με πολλαπλές οθόνες μπορούν πλέον να προσαρμόζουν τη φωτεινότητα κάθε οθόνης ξεχωριστά από τις Γρήγορες Ρυθμίσεις.
Βελτιωμένα γραφικά και κινήσεις: Τα animations του συστήματος είναι πιο ομαλά και η υποστήριξη για τα εικονίδια παλαιού τύπου (legacy tray icons) έχει βελτιωθεί.
Οι μεγάλες αλλαγές που ορίζουν τη νέα έκδοση
Αποκλειστικά σε Wayland: Το Ττέλος του X.org
Ίσως η πιο καθοριστική αλλαγή σε αυτή την έκδοση είναι η πλήρης κατάργηση της συνεδρίας X11 (X.org). Το Ubuntu 25.10 τρέχει πλέον αποκλειστικά σε Wayland, ένα πιο σύγχρονο, ασφαλές και αποδοτικό πρωτόκολλο διακομιστή γραφικών. Αυτή η μετάβαση, που ακολουθεί την πορεία του upstream GNOME, αποσκοπεί σε μια πιο σταθερή και ασφαλή εμπειρία desktop. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών, η αλλαγή θα είναι ανεπαίσθητη. Οι εφαρμογές που βασίζονται ακόμα στο X11 θα συνεχίσουν να λειτουργούν απρόσκοπτα μέσω του XWayland. Οι χρήστες καρτών γραφικών NVIDIA θα δουν επίσης βελτιωμένη εμπειρία, καθώς η Canonical έχει συνεργαστεί στενά με την κοινότητα για την τελειοποίηση της υποστήριξης.
Ασφάλεια επόμενης γενιάς με το sudo-rs
Το Ubuntu κάνει ένα τεράστιο βήμα προς την ενίσχυση της ασφάλειας, αντικαθιστώντας την παραδοσιακή εντολή sudo με το sudo-rs, μια επανυλοποίηση γραμμένη στη γλώσσα προγραμματισμού Rust. Η Rust είναι γνωστή για τις εγγυήσεις ασφάλειας μνήμης που παρέχει, εξαλείφοντας ολόκληρες κατηγορίες ευπαθειών που ταλαιπωρούν εδώ και χρόνια τα εργαλεία συστήματος που είναι γραμμένα σε C. Για τον μέσο χρήστη, η αλλαγή θα είναι εντελώς διαφανής – η εντολή sudo θα συνεχίσει να λειτουργεί ως συνήθως. Η κλασική εντολή sudo παραμένει διαθέσιμη στα αποθετήρια για λόγους συμβατότητας, αλλά όλες οι νέες εγκαταστάσεις θα χρησιμοποιούν από προεπιλογή το sudo-rs.
Νέες, σύγχρονες προεπιλεγμένες εφαρμογές
Το “Questing Quokka” ανανεώνει τις βασικές εφαρμογές του, αντικαθιστώντας παλαιότερα εργαλεία με σύγχρονες, πιο ισχυρές εναλλακτικές.
Ptyxis: Το τερματικό του μέλλοντος
Το GNOME Terminal δίνει τη θέση του στο Ptyxis, ένα νέο, μοντέρνο εξομοιωτή τερματικού. Χτισμένο με GTK4 και libAdwaita, το Ptyxis εστιάζει στη σύγχρονη ροή εργασιών με containers, ενσωματώνοντας άψογα εργαλεία όπως τα Podman, Distrobox και Toolbx. Προσφέρει ένα καλαίσθητο περιβάλλον, επιτάχυνση από την κάρτα γραφικών για ομαλή απόδοση και έναν ενσωματωμένο επιθεωρητή για την αποσφαλμάτωση εφαρμογών τερματικού.
Loupe: Μια φρέσκια ματιά στις εικόνες σας
Το Eye of GNOME (EOG) αντικαθίσταται από το Loupe, ένα πρόγραμμα προβολής εικόνων γραμμένο επίσης σε Rust. Το Loupe προσφέρει απόδοση με επιτάχυνση GPU για εξαιρετικά ομαλή πλοήγηση και ζουμ, ακόμα και σε εικόνες πολύ υψηλής ανάλυσης. Η αποκωδικοποίηση των εικόνων γίνεται σε περιβάλλον sandbox για αυξημένη ασφάλεια κατά το άνοιγμα αρχείων από μη αξιόπιστες πηγές.
Υποστήριξη και αναβάθμιση
Ως ενδιάμεση έκδοση, το Ubuntu 25.10 θα λαμβάνει ενημερώσεις για 9 μήνες, μέχρι τον Ιούλιο του 2026. Οι χρήστες που αναζητούν μακροχρόνια σταθερότητα θα πρέπει να παραμείνουν στην έκδοση Ubuntu 24.04 LTS. Η αναβάθμιση στο 25.10 είναι δυνατή από το Ubuntu 25.04 μέσω του ενσωματωμένου μηχανισμού ενημέρωσης.
Συνολικά, το Ubuntu 25.10 “Questing Quokka” είναι μια τολμηρή και στραμμένη προς το μέλλον έκδοση. Με την πλήρη υιοθέτηση του Wayland, την ενσωμάτωση εργαλείων γραμμένων σε Rust και την ανανέωση βασικών εφαρμογών, η Canonical θέτει τα θεμέλια για την επόμενη γενιά του Linux desktop.
Λήψη
Μπορείτε να κατεβάσετε, να δοκιμάσετε και να εγκαταστήσετε τη νέα έκδοση από εδώ:
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει εδώ και χρόνια έναν φιλόδοξο στόχο: τη δημιουργία ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (European Research Area – ERA), ενός πλαισίου όπου η γνώση, η καινοτομία και η επιστήμη θα κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς νομικά ή διοικητικά εμπόδια. Ωστόσο, αυτό το όραμα απέχει ακόμη πολύ από την υλοποίησή του. ΤοPolicy Paper #23, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2025 από το Communia Association, υπογραμμίζει ότι το ισχύον ευρωπαϊκό πλαίσιο πνευματικής ιδιοκτησίας εμποδίζει σοβαρά τη διενέργεια σύγχρονης επιστημονικής έρευνας, ιδιαίτερα σε διακρατικό επίπεδο.
To Policy Paper προτείνει επομένως τη θέσπιση μιας γενικής, υποχρεωτικής εξαίρεσης για την επιστημονική έρευνα, η οποία θα επιτρέπει στους ερευνητές να χρησιμοποιούν, να αναπαράγουν και να μοιράζονται προστατευόμενα έργα για ερευνητικούς σκοπούς, χωρίς να προσκρούουν σε νομικά εμπόδια. Η μεταρρύθμιση αυτή, τονίζει, είναι αναγκαία για να «ξεκλειδώσει» η πέμπτη ελευθερία της ΕΕ — η ελευθερία της γνώσης, της έρευνας και της εκπαίδευσης.
Το πρόβλημα: Έρευνα υπό περιορισμούς
Σήμερα εντοπίζονται τέσσερα κύρια προβλήματα στο σημερινό καθεστώς:
Οι ισχύουσες εξαιρέσεις δεν ανταποκρίνονται στο ψηφιακό περιβάλλον. Οι εθνικές νομοθεσίες της ΕΕ παρέχουν μεν δυνατότητα εξαιρέσεων για σκοπούς έρευνας, αλλά όχι με υποχρεωτικό τρόπο. Οι διαφορές από κράτος σε κράτος δημιουργούν νομική ανασφάλεια και ανισότητες.
Η απαίτηση “μη εμπορικού σκοπού” είναι ανεπαρκής. Η πλειονότητα των ευρωπαϊκών εξαιρέσεων ισχύει μόνο για μη κερδοσκοπική έρευνα. Όμως η σύγχρονη επιστήμη βασίζεται ολοένα και περισσότερο σε δημόσιες-ιδιωτικές συνεργασίες, με χρηματοδότηση από ιδιωτικούς φορείς, γεγονός που καθιστά δυσχερή την εφαρμογή των εξαιρέσεων.
Οι συμβάσεις υπερισχύουν των εξαιρέσεων. Οι άδειες χρήσης από εκδότες ή βάσεις δεδομένων μπορούν να αποκλείσουν τους ερευνητές από δικαιώματα που κατά τα άλλα θα είχαν, υπονομεύοντας τις εθνικές εξαιρέσεις.
Η τεχνολογική προστασία (TPMs) μπλοκάρει την πρόσβαση. Τα τεχνικά μέτρα προστασίας συχνά εμποδίζουν τη νόμιμη πρόσβαση ερευνητών σε δεδομένα και έργα που δικαιούνται να χρησιμοποιούν.
Αυτά τα εμπόδια έχουν απτά αποτελέσματα: σύμφωνα με έρευνα του 2024, πολλοί ερευνητές δηλώνουν ότι αναγκάστηκαν να τροποποιήσουν ή να εγκαταλείψουν ερευνητικά έργα λόγω φόβου νομικών επιπτώσεων. Η έλλειψη σαφήνειας γύρω από το τι επιτρέπεται και τι όχι έχει «παγώσει» τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.
Η αποσπασματικότητα του ευρωπαϊκού πλαισίου
Η ΕΕ διαθέτει σήμερα διάφορες νομοθετικές πράξεις που επιτρέπουν εξαιρέσεις για επιστημονική έρευνα —όπως η Οδηγία InfoSoc (2001), η Οδηγία για τις Βάσεις Δεδομένων (1996), η Οδηγία για τη Μίσθωση και το Δανεισμό (2006) και πιο πρόσφατα η Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα στην Ψηφιακή Ενιαία Αγορά (CDSM, 2019). Ωστόσο, μόνο η τελευταία προβλέπει υποχρεωτική εξαίρεση, και αυτή αφορά αποκλειστικά τη Text and Data Mining (TDM) —δηλαδή την εξόρυξη δεδομένων και κειμένων.
Αυτό σημαίνει ότι:
Οι περισσότερες εξαιρέσεις είναι προαιρετικές (τα κράτη μπορούν να τις θεσπίσουν, αλλά δεν υποχρεούνται).
Οι περισσότερες ισχύουν μόνο για μη εμπορική χρήση.
Πολλές δεν καλύπτουν όλες τις πράξεις πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως τη «δημόσια επικοινωνία» ή τη «διανομή».
Μόνο οκτώ κράτη μέλη εφαρμόζουν πλήρως τη δυνατότητα για γενική ερευνητική εξαίρεση.
Το αποτέλεσμα είναι ένα μωσαϊκό νομοθεσιών, που καθιστά την ευρωπαϊκή επιστημονική συνεργασία δυσλειτουργική. To Policy Paper υπενθυμίζει ότι ακόμη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επισημάνει από το 2008 πως «η διαφορετική μεταχείριση των ίδιων πράξεων σε διαφορετικά κράτη μέλη δημιουργεί νομική αβεβαιότητα, ιδίως όταν η έρευνα διεξάγεται σε διακρατικό πλαίσιο».
Η πρόταση: Μια γενική, υποχρεωτική εξαίρεση για την έρευνα
Προτείνεται η θέσπιση μιας ευρείας, υποχρεωτικής εξαίρεσης που θα ισχύει οριζόντια για όλα τα αντικείμενα προστασίας και για όλες τις πράξεις πνευματικής ιδιοκτησίας, περιλαμβανομένης της αναπαραγωγής, της διανομής και της δημόσιας κοινοποίησης. Η εξαίρεση αυτή θα πρέπει:
Να καλύπτει τόσο θεσμικούς όσο και μη θεσμικούς ερευνητές, δηλαδή όχι μόνο πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, αλλά και ανεξάρτητους επιστήμονες, δημοσιογράφους ή «πολίτες-ερευνητές».
Να επιτρέπει τη χρήση έργων ανεξαρτήτως εμπορικού σκοπού, εφόσον η χρήση εξυπηρετεί τεκμηριωμένους ερευνητικούς σκοπούς και δεν υπονομεύει την κανονική εκμετάλλευση του έργου.
Να ισχύει διασυνοριακά, ώστε σε κοινές ερευνητικές δραστηριότητες η πράξη χρήσης να θεωρείται ότι λαμβάνει χώρα στο κράτος του φορέα που συντονίζει το έργο. Έτσι, εξασφαλίζεται ενιαία νομική βάση για πολυεθνικά έργα.
Να μην υπόκειται σε αποζημίωση ή δικαιώματα αμοιβής προς τους δικαιούχους, όπως ήδη συμβαίνει με τις περισσότερες ευρωπαϊκές εξαιρέσεις για την έρευνα.
Να προστατεύεται ρητά από παρακάμψεις, είτε μέσω συμβατικών όρων είτε μέσω τεχνολογικών μέτρων.
Η νέα εξαίρεση δεν αποσκοπεί στο να υπονομεύσει τα δικαιώματα των δημιουργών, αλλά να αποκαταστήσει την ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και στο θεμελιώδες δικαίωμα στην έρευνα. Όπως υποστηρίζουν νομικοί μελετητές, αυτό το δικαίωμα απορρέει ήδη από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (άρθρα 11 και 13), που εγγυώνται την ελευθερία έκφρασης, πληροφόρησης και επιστήμης.
Προστασία από συμβατικά και τεχνολογικά εμπόδια
To Policy Paper αφιερώνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη προστασίας της εξαίρεσης από υπερκάλυψη μέσω συμβάσεων. Σήμερα, πολλές άδειες χρήσης ψηφιακού περιεχομένου (ιδίως από μη ευρωπαϊκούς εκδότες) προβλέπουν ότι το εφαρμοστέο δίκαιο είναι εκτός ΕΕ, καταργώντας πρακτικά τις εξαιρέσεις που προβλέπει το ενωσιακό δίκαιο. Η οργάνωση προτείνει να θεωρηθεί η νέα εξαίρεση υποχρεωτικού χαρακτήρα κατά το άρθρο 9 του Κανονισμού Ρώμη Ι, ώστε να υπερισχύει κάθε αντίθετης συμφωνίας ή επιλογής δικαίου.
Παράλληλα, ζητείται να διασφαλιστεί ότι τα τεχνικά μέτρα προστασίας (TPMs) δεν θα εμποδίζουν τη νόμιμη πρόσβαση των ερευνητών. Προτείνεται η θέσπιση διοικητικού μηχανισμού ταχείας ανταπόκρισης, ώστε όταν ένας ερευνητής ζητά πρόσβαση σε προστατευμένο περιεχόμενο, να τη λαμβάνει εντός 72 ωρών —κατά το σλοβενικό μοντέλο που ήδη εφαρμόζεται για εξαιρέσεις εξόρυξης δεδομένων.
Προς ένα νέο νομικό πλαίσιο γνώσης
Στις τελικές συστάσεις της, η COMMUNIA προτείνει δύο βασικές νομοθετικές παρεμβάσεις:
1. Θέσπιση γενικής εξαίρεσης για την επιστημονική έρευνα. Μια πλήρως εναρμονισμένη, υποχρεωτική εξαίρεση χωρίς αποζημίωση, με ισχύ σε όλα τα κράτη μέλη και σε όλες τις μορφές πνευματικής ιδιοκτησίας. Η εξαίρεση θα καλύπτει τη χρήση έργων για σκοπούς που δεν είναι άμεσα εμπορικοί ή που γίνονται υπό την ευθύνη ερευνητικών ή πολιτιστικών οργανισμών.
2. Θωράκιση της εξαίρεσης έναντι παρακάμψεων. Η νέα νομοθεσία θα πρέπει να ορίζει ρητά ότι τυχόν αντίθετοι όροι συμβάσεων είναι ανίσχυροι, να προβλέπει μηχανισμούς πρόσβασης σε περιεχόμενο που προστατεύεται από TPMs, και να εξασφαλίζει ότι καμία επιλογή ξένου δικαίου δεν μπορεί να στερήσει τους ερευνητές από τα δικαιώματα που τους παρέχει η ευρωπαϊκή εξαίρεση.
Προτείνεται η νέα εξαίρεση να ενταχθεί είτε στο υπό σχεδιασμό ERA Act είτε σε ένα ευρύτερο Digital Knowledge Act, το οποίο θα αναδιαμορφώσει συνολικά τα δικαιώματα των «ιδρυμάτων γνώσης» στην ψηφιακή εποχή.
Γιατί έχει σημασία
Η επιστημονική έρευνα δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση. Όταν οι ερευνητές χρειάζονται νομική συμβουλή για να διαβάσουν, αντιγράψουν ή μοιραστούν ένα άρθρο, η πρόοδος επιβραδύνεται. Οι σημερινές ασάφειες γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα αποτρέπουν τη συνεργασία, ιδίως στα διεθνή και διατομεακά έργα, και ενισχύουν την εξάρτηση από λίγους μεγάλους εκδότες.
Η πρόταση θέλει να αποκαταστήσει την ισορροπία μεταξύ δημιουργών και ερευνητών. Αναγνωρίζει ότι οι δημιουργοί αξίζουν προστασία και αμοιβή, αλλά επισημαίνει ότι η υπερβολική ρύθμιση καταλήγει να περιορίζει την επιστημονική καινοτομία και, τελικά, την ίδια την κοινωνική πρόοδο. Η θέσπιση μιας γενικής εξαίρεσης για την επιστημονική έρευνα δεν αποτελεί απειλή για το copyright· αποτελεί προϋπόθεση για μια δημοκρατική, ανοικτή και ανταγωνιστική Ευρώπη της γνώσης.
Η αναμονή έφτασε στο τέλος της! Το πλήρες πρόγραμμα για το ετήσιο συνέδριο των κοινοτήτων Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισμικού, FOSSCOMM 2025, είναι πλέον διαθέσιμο. Στις 11 και 12 Οκτωβρίου, η καρδιά της τεχνολογίας και της καινοτομίας θα χτυπά στο Καρλόβασι της Σάμου, με τη φιλοξενία του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ετοιμαστείτε για ένα συναρπαστικό διήμερο γεμάτο με δεκάδες ενδιαφέρουσες ομιλίες και εργαστήρια.
Φέτος, το συνέδριο έχει την τιμή να φιλοξενεί τρεις καταπληκτικούς keynote ομιλητές/τριες που δεν πρέπει να χάσετε. Ο Alexandre Zapolsky, Διευθύνων Σύμβουλος της LINAGORA και υπέρμαχος του ανοιχτού λογισμικού, θα μοιραστεί την πολυετή εμπειρία του. Η Omotola E. Omotayo, Community Builder και Inclusion Advocate, θα μιλήσει για τη δημιουργία βιώσιμων και ποικιλόμορφων κοινοτήτων. Τέλος, ο Κυριάκος Κρητικός, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, θα προσφέρει την ακαδημαϊκή του οπτική σε σύγχρονα τεχνολογικά ζητήματα.
Το πρόγραμμα του συνεδρίου είναι πλούσιο και καλύπτει τις πιο σύγχρονες τάσεις της τεχνολογίας. Ενδεικτικά, θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε ομιλίες για “hot” θέματα όπως:
Τεχνητή Νοημοσύνη: Βυθιστείτε στον κόσμο των “Open-Source LLMs”, ανακαλύψτε πώς χτίζεται μια “Ανοιχτή Υποδομή για την Ελληνική Γλώσσα στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης (GlossAPI)” και δείτε στην πράξη την “Ανάπτυξη ενός AI Shopping Assistant”.
Blockchain και Web3: Μάθετε τα πάντα για το “Smart Contract Security Auditing in Blockchain and Web3”.
Κυβερνοασφάλεια: Παρακολουθήστε μια συναρπαστική παρουσίαση “Από το Node.js Malware στο GitHub στην Αποκάλυψη Ψεύτικων Βορειοκορεατικών Εταιρειών”.
Ανοιχτά Δεδομένα: Ενημερωθείτε για τον “2ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ανοιχτών Δεδομένων ‘Bank of Greece Datathon 2025′” και μάθετε “Πώς να χτίσετε ένα αποθετήριο ανοιχτών δεδομένων”.
Φυσικά, αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα από το γεμάτο πρόγραμμα του συνεδρίου. Κάθε ομιλία και εργαστήριο είναι εξίσου ενδιαφέρον και προσφέρει πολύτιμη γνώση και έμπνευση σε προγραμματιστές, φοιτητές και κάθε λάτρη της τεχνολογίας.
Μην χάσετε την ευκαιρία να γίνετε μέρος αυτής της μεγάλης γιορτής του ανοιχτού λογισμικού. Σας περιμένουμε στη Σάμο για ένα αξέχαστο διήμερο μάθησης, δικτύωσης και ανταλλαγής ιδεών.
Το πλήρες πρόγραμμα, μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα του συνεδρίου FOSSCOMM 2025
Ως φοιτητές, συχνά ερχόμαστε σε επαφή με πανίσχυρα μαθηματικά λογισμικά όπως το MATLAB, το Maple ή η Mathematica. Είναι εξαιρετικά εργαλεία για τα μαθήματα και τις εργασίες μας, όμως έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα: το υψηλό κόστος της άδειας χρήσης. Αυτό δυσκολεύει την πρακτική εξάσκηση στο σπίτι και περιορίζει τη χρήση τους μετά την αποφοίτηση.
Εδώ έρχεται να δώσει τη λύση το SageMath, μια βιώσιμη, δωρεάν και ανοικτού κώδικα εναλλακτική. Στόχος του είναι να προσφέρει τις ίδιες δυνατότητες με τα εμπορικά πακέτα, χωρίς κανένα κόστος. Μαθαίνοντας SageMath, επενδύετε σε ένα εργαλείο που θα μπορείτε να χρησιμοποιείτε ελεύθερα για πάντα, τόσο στις σπουδές σας όσο και στην επαγγελματική σας πορεία.
Τι είναι το SageMath;
Το SageMath είναι ένα ολοκληρωμένο μαθηματικό περιβάλλον που συνδυάζει τη δύναμη δεκάδων κορυφαίων πακέτων ανοικτού κώδικα, όπως τα NumPy, SciPy, matplotlib και Sympy, κάτω από μια ενιαία και φιλική διεπαφή. Η καρδιά του SageMath είναι η γλώσσα προγραμματισμού Python, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά ευέλικτο και εύκολο στην εκμάθηση για όσους έχουν ήδη μια βασική επαφή μαζί της. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα των μαθηματικών, από την άλγεβρα, τη γεωμετρία και τη θεωρία αριθμών μέχρι την κρυπτογραφία και την ανάλυση δεδομένων.
Σε αυτόν τον οδηγό, θα δούμε τους πιο δημοφιλείς τρόπους για να το χρησιμοποιήσετε και να το εγκαταστήσετε στο Linux λειτουργικό σας σύστημα.
Μέθοδος 1: Online Χρήση (Χωρίς Εγκατάσταση)
Ο πιο γρήγορος και εύκολος τρόπος να δοκιμάσετε το SageMath είναι μέσω διαδικτύου. Δεν χρειάζεται να εγκαταστήσετε απολύτως τίποτα!
SageCell: Ιδανικό για γρήγορους υπολογισμούς. Το SageCell σας δίνει ένα «κελί» όπου μπορείτε να γράψετε κώδικα SageMath και να δείτε άμεσα το αποτέλεσμα. Είναι τέλειο για να δοκιμάσετε μια εντολή ή να λύσετε μια άσκηση χωρίς καμία άλλη διαδικασία.
CoCalc: Μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα στο cloud. Το CoCalc σας προσφέρει ένα πλήρες περιβάλλον εργασίας με Jupyter Notebooks, τερματικό Linux και δυνατότητα συνεργασίας σε πραγματικό χρόνο με άλλους χρήστες. Το δωρεάν πλάνο έχει κάποιους περιορισμούς, όπως πιο αργή απόκριση και έλλειψη πρόσβασης στο διαδίκτυο από το περιβάλλον εργασίας, αλλά είναι παραπάνω από αρκετό για τις περισσότερες φοιτητικές εργασίες.
Google Colab: Πολλοί φοιτητές είναι ήδη εξοικειωμένοι με το Google Colab για εργασίες Python και machine learning. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να πάρετε ένα Jupyter Notebook που δημιουργήσατε τοπικά με το SageMath, να το ανεβάσετε στο Google Drive σας και να το ανοίξετε απευθείας στο Colab για να συνεχίσετε την εργασία σας. Επειδή το Colab βασίζεται στην ίδια τεχνολογία σημειωματαρίων, η εμπειρία χρήσης είναι σχεδόν πανομοιότυπη, δίνοντάς σας την αίσθηση ότι δουλεύετε απευθείας στο SageMath, αλλά με τα τεράστια πλεονεκτήματα της υποδομής της Google: δωρεάν πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ (ακόμα και GPU για πιο απαιτητικούς υπολογισμούς), μηδενική ρύθμιση και άψογη ενσωμάτωση με το Google Drive για αποθήκευση και διαμοιρασμό των εργασιών σας.
Binder: Εκτελέσιμο Περιβάλλον με ένα Κλικ. Το Binder είναι μια φανταστική υπηρεσία που μετατρέπει ένα αποθετήριο κώδικα (π.χ. από το GitHub) σε μια συλλογή από ζωντανά, εκτελέσιμα Jupyter Notebooks. Η ιδέα είναι απλή: ένας καθηγητής ή ένας ερευνητής μπορεί να ανεβάσει τα σημειωματάριά του μαζί με ένα αρχείο ρυθμίσεων που δηλώνει ότι χρειάζεται το SageMath (όχι απαραίτητα). Στη συνέχεια, το Binder δημιουργεί έναν ειδικό σύνδεσμο. Οποιοσδήποτε πατάει αυτόν τον σύνδεσμο, μεταφέρεται σε ένα προσωρινό, ζωντανό περιβάλλον Jupyter, με το SageMath και όλες τις απαραίτητες βιβλιοθήκες ήδη εγκατεστημένες, έτοιμο να εκτελέσει τον κώδικα. Είναι το απόλυτο εργαλείο για τον διαμοιρασμό ακαδημαϊκού υλικού, παραδειγμάτων και αναπαραγώγιμης έρευνας, καθώς εξαλείφει πλήρως την ανάγκη για εγκαταστάσεις από την πλευρά του χρήστη.
Μέθοδος 2: Εγκατάσταση μέσω Διαχειριστή Πακέτων (Ο προτεινόμενος τρόπος)
Αν θέλετε μια πλήρη, τοπική εγκατάσταση, ο διαχειριστής πακέτων της διανομής σας είναι ο καλύτερος σας φίλος.
Εγκατάσταση σε Arch Linux
Για τους χρήστες Arch Linux, η διαδικασία είναι απλή. Ανοίξτε ένα τερματικό και εκτελέστε:
sudo pacman -S sagemath
Για να ξεκινήσετε το περιβάλλον Jupyter Notebook, απλά δώστε την εντολή “sage -n jupyter” και θα ανοίξει αυτόματα στον browser σας.
Εγκατάσταση σε Debian (Stable) / Ubuntu (22.04 LTS και παλαιότερες)
Σε σταθερές εκδόσεις του Debian και σε παλαιότερες εκδόσεις του Ubuntu, το SageMath υπάρχει στα επίσημα αποθετήρια.
Σημαντική Σημείωση: Το πακέτο sagemath έχει αφαιρεθεί από τις πιο πρόσφατες εκδόσεις, όπως το Ubuntu 24.04 και το Debian Testing, λόγω τεχνικών ασυμβατοτήτων με νεότερες εκδόσεις της Python. Αν έχετε μια από αυτές τις διανομές, θα πρέπει να ακολουθήσετε μία από τις παρακάτω “Παγκόσμιες Μεθόδους”.
Μέθοδος 3: Παγκόσμιες Μέθοδοι (Για κάθε διανομή Linux)
Αυτές οι μέθοδοι λειτουργούν σχεδόν σε οποιοδήποτε σύστημα Linux και είναι ιδανικές αν η διανομή σας (όπως openSUSE, Fedora, ή νεότερες Ubuntu/Debian) δεν παρέχει το SageMath άμεσα.
Docker: Η Σύγχρονη και Ευέλικτη Λύση (Προτείνεται)
Το Docker σας επιτρέπει να τρέξετε το SageMath μέσα σε ένα “κοντέινερ”, ένα απομονωμένο περιβάλλον που περιέχει τα πάντα που χρειάζεται για να λειτουργήσει, χωρίς να επηρεάζει το υπόλοιπο σύστημά σας. Είναι ο πιο καθαρός και αξιόπιστος τρόπος εγκατάστασης.
Λήψη του Docker image:
sudo docker pull sagemath/sagemath
Εκκίνηση του SageMath με Jupyter Notebook:
sudo docker run --rm -p 8888:8888 sagemath/sagemath:latest
Η παράμετρος –rm καθαρίζει αυτόματα το κοντέινερ όταν το σταματάτε.
Σύνδεση: Αφού εκτελέσετε την εντολή, το τερματικό θα σας δείξει μια διεύθυνση URL που περιέχει ένα “token” (έναν κωδικό πρόσβασης). Αντιγράψτε ολόκληρη τη διεύθυνση (π.χ., http://127.0.0.1:8888/?token=…) και επικολλήστε την στον browser σας για να συνδεθείτε στο Jupyter.
Τερματισμός: Για να σταματήσετε το SageMath, απλά γυρίστε στο τερματικό που εκτελέσατε την εντολή και πατήστε Ctrl+C.
Εγκατάσταση από Πηγαίο Κώδικα (Για προχωρημένους)
Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει τη μεταγλώττιση (compiling) του SageMath από την αρχή. Απαιτεί αρκετό χρόνο (ακόμα και ώρες) και χώρο στον δίσκο, αλλά σας δίνει την απολύτως τελευταία έκδοση, βελτιστοποιημένη για τον υπολογιστή σας.
Αποσυμπίεση: Αποσυμπιέστε το αρχείο που κατεβάσατε.
Μεταγλώττιση: Μεταβείτε στον φάκελο που δημιουργήθηκε και ακολουθήστε τις επίσημες οδηγίες, που συνήθως περιλαμβάνουν τις εντολές ./configure και make.
Εναλλακτικές Εφαρμογές Σημειωματαρίου (Notebook)
Το Jupyter είναι το de facto περιβάλλον για το SageMath, αλλά υπάρχουν και άλλες εφαρμογές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως front-end.
Porto: Μια εναλλακτική εφαρμογή για notebooks που μπορείτε να βρείτε στο Flathub.
flatpak install flathub org.cvfosammmm.Porto
Σημείωση: Το Porto είναι απλώς το γραφικό περιβάλλον. Για να το χρησιμοποιήσετε με το SageMath, πρέπει πρώτα να έχετε εγκαταστήσει το SageMath με μία από τις παραπάνω μεθόδους και στη συνέχεια να ρυθμίσετε το Porto ώστε να χρησιμοποιεί τον πυρήνα (kernel) του SageMath.
Επίλογος
Το SageMath είναι ένα απίστευτα ισχυρό εργαλείο για κάθε φοιτητή που ασχολείται με τα μαθηματικά, τη μηχανική ή την επιστήμη των υπολογιστών. Είτε επιλέξετε την άμεση λύση του SageCell, την ευελιξία του Docker, είτε τη σταθερότητα του διαχειριστή πακέτων της διανομής σας, η επένδυση χρόνου για την εκμάθησή του θα σας ανταμείψει πολλαπλά. Σας ενθαρρύνουμε να το δοκιμάσετε, να πειραματιστείτε και να γίνετε μέλος της κοινότητας του πανεπιστημίου μας αλλά και παγκόσμιας κοινότητας ανοικτού λογισμικού
O πλανήτης αποτελεί ένα τόπο συνάντησης των μελών της ελληνικής κοινότητας ΕΛ/ΛΑΚ.
Τα άρθρα του πλανήτη συλλέγονται αυτόματα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των συγγραφέων τους και αντικατοπτρίζουν τις απόψεις τους.
Η διαχείριση του πλανήτη γίνεται δημόσια μέσα από το σχετικό repository της υπηρεσίας GitHub: greek-libre-planet, όπου μπορείς να ζητήσεις την προσθήκη του blog σου δηλώνοντας το feed της κατηγορίας, του tag, ή το γενικό feed του blog σου, το όνομα/επώνυμο σου και προαιρετικά το avatar σου, αφού πρώτα εγγραφείτε και κατόπιν συνδεθείτε στην υπηρεσία GitΗub, ανοίγοντας νέο issue που θα περιέχει τα συγκεκριμένα στοιχεία σου.
(Αν δεν έχετε λογαριασμό στην υπηρεσία GitHub, για να προστεθει το blog σου θα προστεθεί στον πλανήτη ΕΛ/ΛΑΚ μπορείτε εναλλακτικά να μας αποστειλετε τα παραπάνω στοιχεία στην ηλεκτρονική διεύθυνση info @ eellak gr.)
Κυκλοφόρησε η νέα έκδοση, 43, της διανομής Fedora! Μπορείτε να την 
Περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ODI: 
Επικοινωνία: 
Παιδαγωγικές και τεχνικές προϋποθέσεις για την εκπαίδευση του μέλλοντος
1. Ο σκοπός καθορίζει τη μάθηση
2. Παιδαγωγική: Από τις αρχές στη ροή της τάξης
3. Μοντελοποίηση μαθητή: πέρα από τις γνώσεις
4. Τεχνολογία, δεδομένα και διακυβέρνηση
5. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: από χρήστης σε συν-σχεδιαστής
6. Από το σχολείο στο οικοσύστημα
7. Ο μαθητής σκέφτεται, ο εκπαιδευτικός ηγείται
Βασισμένο στο άρθρο:
Κυκλοφόρησε η νέα έκδοση, 25.10, της διανομής 
